Morgunblaðið - 06.11.1956, Blaðsíða 13

Þriðjudagur 6. nóv. 1956
MORGVTSBLAÐIÐ
13

PersósmfySgi rœður miklu um urslit
forsetakosninganna í Bandaríkjunum
★ ★ ★
St. Louis, á bökkum
Missisippi, 30. nóv.
EG VAR að tala við kaptein,
sem siglir 2000 mílur inn í
land upp eftir Missisippi og Ohio-
fljótinu.
— Ég er demokrati, en mér
geðjast svo vel að Eisenhower, —
I like Ike, sagði hann.
— Hvers vegna líkar þér svo
vel við Ike, að þú snýsf jafnvel
gegn þínum eigin flokki? spurði
ég.
— Oh, you see. — He’s a great
man.
Þessi orð: He’s a great man,
— hann er mikilmenni, hljóma
nú um gervöll Bandaríkin og
slíta í sundur gömul flokkstengsli
Meirihluti fólks í Bandaríkj-
unum virfSist álíta að Dwight Eis-
enhower, eða Ike, eins og hann
er kallaður, sé eina mikilmenn-
ið, sem nú er uppi á Vesturlönd-
um, síðan Roosevelt féll frá og
Churchill dró sig í hlé.
— Hinir eru politicians (stjórn
málamenn), — en hann er states-
man (stjórnskörungur), er ann-
að orðtak, sem mjög er notað í
Bandaríkjunum um þessar mund
ir.
Þannig geta floklcsbundnir
demokratar, já jafnvel þeir, sem
teljast hinir beztu flokksmenn,
snúizt gegn flokki sinum, kosið
Eisenhower og kallað sig áfram
demokrata. Finnst mér þetta
styðja mjög þá skoðun, er ég
setti fram í annarri grein, að i
þessum tveim flokkum sé sára-
lítill eða enginn hugsjónalegur
mismunur.
KOSIf) UM MENN
Hvað er þá barizt um?
Frá því skal ég reyna að skýra
i fáum dráttum.
— Það er kosið um menn. í
kosningum heima á íslandi hefur
persónufylgið, eins og allir vita,
mikið að segja. Við höfum þó
mörg ímyndað okkur að það væri
vegna fámennisins. En í Banda-
ríkjunum hefur persónuhylli sízt
minni þýðingu.
Sést það bezt af því, að það er
talið að yfirgnæfandi meirihluti
bandarísku þjóðarinnar nú, sé í
sjálfu sér demokratar. Það er arf-
urinn frá dögum Roosevelts.
Þrátt fyrir það var Eisenhower
kjörinn forseti með meirihluta
atkvæða 1952 og líkur til að hann
nái aftur kjöri nú.
Þessu veldur fyrst og fremst
persónuleg hylli hans. Hann var
á styrjaldarárunum víðkunnur
og vinsæll hershöfðingi. Hann er
vinsæll sem fjölskyldufaðir og
afi í Hvíta húsinu. Hann hefur
stælzt við hverja þraut í forseta-
embættinu þessi fjögur ár, og það
var hann sem gaf okkur frið íj
Kóreu.
Tvímælalaust stærsta mál kosn
inganna er f riðurinn. Það er j
grundvallaratriði fyrir hvern1
frambjóðanda, að sannfæra kjós-
endur sína um að hann berjist
fyrir friði. Bandaríkjamenn tóku
þátt í báðum heimsstyrjöldun-
um. í hvoruga fóru þeir með
glöðu geði. í báðum styrjöldun-
um óskuðu vinaþjóðir þeirra 1
Evrópu eftir aðstoð, en Banda-
ríkjamenn svöruðu að þeim
kæmi lítið við hvað gerðist i
Evrópu, þangað til þeir atburðir
urðu, að þeir gátu ekki lengur
setið hjá.
Eftir tvær heimsstyrjaldir má
nú segja, að bandarískur almenn
ingur hafi lært af reynslunni.
Krafa hans um frið, felur því
ekki lengur í sér einangrunar-
stefnu, heldur, að Bandaríkin
taki á sig íullkomna ábyrgð í al-
sumu leyti á loforð Eisenhowers
1952 um að stöðva styrjöldina í
Kóreu, ef hann kæmist til valda.
En talið er að Eisenhower hafi
átt þessu loforði að þakka meira
en nokkru öðru að hann sigraði
þá svo glæsilega. Er álitið m.a.
að þessi orð hafi snert mjög við-
kvæma strengi í hjörtum þeirra
bandarískra mæðra, er áttu syni
á Kóreuvígstöðvunum.
Tillaga Stevensons fjallar ekki
beinlínis um stríð og frið, held-
ur um það að fjarlægja hættu
sem fyrir er á friðartímum. Hún
fjallar þó um það ægilegasta
vopn, sem til er í heiminum og
snertir afvopnunarmálin. Kunn-
ugir menn eru því ekki í nokkr-
fyrir það, að þeir gæti eingöngu
hagsmuna stórlaxanna, eða big-
business. En republikanar svara
með því að staðhæfa, að aldrei
fyrr hafi bandaríska þjóðin lif-
að við þvílíka almenna velmeg-
un og jöfn kjör sem á stjórnar-
árum Eisenhowers.
Það getur haft örlagaríkar af-
leiðingar fyrir republikana, ef
demokrötum tekst að sannfæra
allan almenning um það, að Eis-
enhower og stjórn hans séu fyrst
og fremst umbjóðendur big-busi-
ness. Sterkustu rök demokrata,
sem þ^eir' og hamra stöðugt á,
eru, að Charles Wilson, fyrrum
forseti milljónafyrirtækisins
General Motors hafi gegnt hinu
tillöguna fram að yfirlögðu ráði,
sennilega í þeim tilgangi að yf-
irbjóða Eisenhower, sem tals-
maður friðar og afvopnunar.
Mér virðist að þessi fyrirætlun
Stevensons hafi að mestu mis-
tekizt. Fólki, í báðum stjórn-
málaflokkum þykir miður, að
þessu alvarlega og umdeilda máli
skyldi blandað í kosningaþræt-
urnar og margir, sem hlýddu á,
fengu andúð á því, hvernig Stev-
enson flutti mál sitt, eins og hann
vildi skjóta fólki skelk í bringu,
æsa það og hræða með ógn-
þrungnum lýsingum á dauðaefn-
inu Strontium 90.
— Ég held að bókstaflega allir
republikanar, sem ég hef talað
við, hafi verið mjög beiskir út
í Stevenson fyrir það, að hann
Persónulegar vinsældir Eisenhowers eru geysiiegar í Bandaríkj- gerði vetnissprengjuna að deilu-
unum. Republikanaflokkurinn sjálfur hefur minna fylgi en Demo- ma'-1 í kosningunum. Og hvað
krataflokkurinn, en persónufylgi Eisenhowers bætir það upp. málflutning hans viðvíkur kalla
Teikning þessi á að sýna að það sé Ike einn sem berjist eins og £ei.r hann hreman lygara Hann
hafi reynt að hræða folk með
um vafa um að Stevenson bar Þýðingarmikla starfi hermálaráð-
herra i stjorn Eisenhowers. A
kappi en ekki .flokkur hans.
þjóðastjórnmálum. Þættir i þess-'
ari grundvallarstefnu eru Mars-
hall-hjálpin, Atlantshafsbanda-
lagið og margvísleg aðstoð við
þjóðir, sem skammt eru á veg
komnar. Hin miklu fjárútlát, sem
Bandaríkjamenn hafa borið með
jafnaðargeði í sambandi við þess-
ar aðgerðir verða ekki skýrð
öðru vísi en svo, að almenningur
samþykkir þau sem aðgerðir til
að viðhalda friði í heiminum.
Eisenhower og fylgismenn
Einnig sé það að vísu rétt, að
styrjöld hafi ekki enn brotizt út
við Súez-skurðinn. Og þó, geisar
ekki styrjöld milli Egypta og
fsraels? — Og hvað hefur gerzt
í nálægum Austurlöndum á valda
árum republikana? spurði Stev-
enson í ræðu, sem ég hlustaði á
í San Francisco á Kolumbusar-
torgi. — Það hefur gerzt, að
Rússar hafa náð meiri og minni
áhrifaaðstöðu í öllum Arabalönd
um. Þeir hafa selt þangað ó-
hans benda á það, að í þessu efnil grynni af vopnum og styrkt við-
hafi þeir reynzt vandanum vaxn-l skiptasamböndin. Nálæg Austur-
ir. Friði hafi verið komið á í, lönd eru í rauninni á valdi Rússa.
Kóreu og Indó-Kína og nú hafij Þetta er á~~:-gurinn af utanríkis-
um nokkurt skeið ríkt friður um stefnu J: - Fosters Dulles, sagði
allan heim, þótt hætturnar séu' Steven; -i.
tilhæfulausum ógnunum um efn-
ismagn Stiontium 90. Margir
demokratar láta einnig í ljós
óánægju sina yfir meðhöndlun
þessa niáls.
* ÁGREININGUR t
INNANLANDSMÁLUM
Aðalágreiningur flokkanna
liggur þó á sviði innanlandsmála.
Hvað sem pólitískum hugsjóna-
skorti lýður eru þar djúptæk og
rótgróin ágreiningsmál. Og eins
og oft vill verða mætast rök og
mótrök oft ekki á sama sviðinu.
Sem dæmi um það vil ég taka
hinn almenna ágreining um efna-
hagsmálin.
Þar halda demokratar uppi
svæsnum árásum á republikana
þessu hamra allir ræðumenn
demokrata, Stevenson, Kefauver
og þó sérstaklega Truman, sem
hefur ferðazt víða um landið á
eigin spýtur til þess að hella
skömmunum yfir Eisenhower.
Og áheyrendur hrópa til hans.
— Láttu þá fá það óþvegið. —
Give them hell.
Eisenhower hefur svarað því
til, að hermálaráðuneytið sé
stærsta „fyrirtæki“ sambands-
stjómarinnar. Það ráðstafi á
hverju ári milljörðum dollara til
alls konar varnaraðgerða.Átti ég
þá, spyr Eisenhower, að ráða til
þess að veita • forstöðu þessari
risastofnun ríkisins, einhvern ó-
vanan, sem ekki hefur sýnt í
neinu að hann sé hæfur að veita
slíkri stofnun forstöðu. — Nei,
það átti ég ekki að gera. Ég er
viss um, að ég gerði rétt að ráða
til starfans mann, sem getið
hafði sér frægð fyrir afburða
f ramkvæmdast j órn eins mikil-
vægasta framleiðslufyrirtækis
Bandaríkjanna.
SKATTALÆKKUNIN
Annað benda demokratar á, að
skattalækkun sú, sem Eisenhow-
er lofaði fyrir kosningarnar 1952
hafi hann framkvæmt svo að
lækkunum varð mest á stóru fyr
irtækjunum.
Republikanar svara: — Hin
þýðingarmestu framleiðslufyrir-
tæki Bandaríkjanna, sem fyrr á
árum höfðu verið fremst í fylk-
ingu tæknilegra framfara, voru
orðin svo grátt leikin af skatt-
píningu demokrata, að allt frum-
kvæði, allar tilraunir og vísinda-
legar rannsóknir þeirra voru að
, Framh. á bls. 14
að vísu margar.
SÚEZ-MÁLH)
Inn í þetta hafa og spunnizt
umræðurnar um Súez-skurðinn.
Er enginn vafi á því, að aðgerð-
ir Dullesar í sambandi við það
hafa miðað að því, að halda frið-
inn þar. Hefur varla liðið svo
dagur, að annaðhvort Dulles eða
Eisenhower hafi ekki birt yfirlýs
ingar, um að horfurnar fari batn-
andi í Súez-málinu.
Og eiin segja demokratar. —
Það hexur einnig gerzt á valda-
árum Eisenhowers, að hin öflugu
varnarsamtök vestrænna þjóða,
Atlantshafsbandalagið, virki
friðarins, stofnuð á valdaárum
Trumans, er að leysast í sundur.
Dæmi upp á það nefndi Steven-
son á fundinum: — íslendingar
krefjast brottflutnings varnar-
liðsins frá Keflavík.
Þessar ádeilur demokrata á ut-
anríkismálastefnu Eisenhowers
má segja að hafi verið eins kon-
Á þeim eina blaðamannafundi ar skæruhernaður. Þær hafa ekki
Dullesar, sem ég var viðstaddur
í Washington, hóf utanríkisráð-
herrann mál sitt á þessa leið:
— Nú hefur miðað verulega
áleiðis að finna réttláta og frið-
samlega lausn Súez-deilunnar .,
. .. o.s.frv. Þetta var aðalatriði
fundarins.
Demokratar hafa svarað að
republikanar hljóti að horfa á
heimsmálin gegnum fegrunar-
gleraugu. Því að útlitið sé ekkl
svo gott. Víst hafi vopnahlé kom-
izt á í Indó-Kína, en aðeins með
því að ofurselja meira en helm-
ing íbúanna valdi kommúnis-
mana.
hróflað við áliti forsetans sem
fremsta talsmanns friðarins.
VETNISSPRENGJU-
TILRAUNIRNAR
En hvellurinn hefir orðið mest
ur út af tillögu Stevensons, fram
bjóðanda demokrata, um stöðvun
tilrauna með vetnissprengjur.
Krafðist Stevenson, að þeim yrði
hætt einkum vegna hættu á að
efnið Strontium 90 eitraði loftið,
svo að mannkyninu væri hætta
búin af tilraununum, alveg án
þess að stríð komi til. Tveir læknar, asni demokrata og fíll republikana koma að sjúkra-
Tillaga Stevensons minnir að beði bóndans. En þeim kemur ekki vel saman um læknisráð.