Morgunblaðið - 06.11.1956, Qupperneq 10

MORGUNBL 4 ÐIÐ
Þriðjudagur 6.‘ nóv. 1956
niiiiiiiiiiiiiiiinininiiiiinimiiiiiiiiiiiniiiiniiiniiiiiiiiiiiiinniiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiin
Illllil lllllll !!ll Sf III! 1111 II II llll 1111 II II II II 1 III III 1 1 H 1 llll III!
lllllll llllill lllllll II llll 111! II II II II II 1 II II II l ! IIII 1 III llll
lllllll llll lili II I! 1 II 1111
lllllll 1111111 llll llll 1' llii llll il II 1! II : 1 II II i 1 1 1III 1III
Ný veraldarsaga — „Komingurinn káti” og aðrar ævisogur
Rússland eftir Stalin — Þýzk skáldverk — Fráölegur
hökaflokkur — Ný bók eftir La Mure —
i!iiiiiimiiiiiii!iiiiiiiiiii!:iniiiii!
I!!l!iil!lii!!lil!!ílillliiíiii:ii!il!l!l
il!l!ll!lil!ll!ll!lll!!IHIiI!llill!!llll
lllllllllllllllillllillllilllillllilllill
i.iil
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiini1
NÝ VERALDARSAGA
NÚ ER að koma út mikil ver-
aldarsaga, sem gefin er út á for-
lagi Franckes í Svisslandi.
Nefnist hún: „Historia Mundi“ —
Saga veraldar og á að vera í 10
bindum og eru 5 þeirra þegar
komin út. Saga þessi er rituð eft-
ir áætlun sem þýzki sagnfræðing-
urinn Fritz Kern 'hafði gert í
samráði við heimskunna vísinda-
menn, en entist ekki aldur til að
stjóma sjálfur í framkvæmdinni.
Sagam er rituð af sagnfræðingum
hvaðanæfa að úr verðldinni, sem
eru taldir hinir fróðustu menn,
hver á sínu sviði. Sá heitir Fritz
Valjavec, sem útgáfunni stjórnar
og sér um samræmingu þess, sem
birtist og tilvit.nanir milli hinna
einstöku kafla.
Rilke
Fimmta bindi þessa verks er
nýkomið út. Það heitir „Fruhes
Mittelalter“ og fjallar um fyrri
hluta miðalda. Því er skipt í 3
meginkafla, sém nefnast: Upphaf
Germana, Tyrkir og Mongólar,
Slavar koma til sögunnar, Arab-
ar og íslam og Gnmdvöllur lagð-
ur að Vesturlöndum. Svíinn
Birger Nerman ritar um forna
lifnaðarhætti Germana og um
víkingaöldina en Hermann
Schneider prófessor í Túbingen
um andlegt líf meðal fomger-
mannskra þjóð. Er þar m. a.
komið að Eddunum og íslend-
inagsögum.
„Historia Mundi“ er handbók í
veraldarsögu. í henni eru engar
myndir en uppdrættir margir.
Bindin sem komin eru heita:
„Frúhe Menscheit, Grundlagen
und Entfaltung der áltesten
Hochkulfcuren, Der Aufetieg
Europas, Römisches Weltreich
und Christentum og Frúhes
Mittelalter. Þessi bindi hafa hlot
ið mjög góða dóma og þykir þessi
nýja veraldarsaga hinn mesti
bókmenntaviðburður. Bæði lærð
ir og leikir geta haft hennar hin
beztu not.
RÚSSiiAND EFTIR STAUN
Það er engin ný bóla, þó bók
um Rússland konai út, þær hafa
streymt á bókamarkaðinn siðustu
árin. En nú hefur nýlega komið
út bók eftir hinn þekkta blaða-
mann Edward Crankshaw:
Russia Without Stalin, The Em-
er-ging Patfern (London, M.
Joseph 13 sh.) Hefur þessi bók
vak-ið mikla athygli. Crankshaw
er heimsþekktur fyrir bækur og
blaðagreinar um rússnesk mál-
efni. Á stríðsárunum var hann
fulltrúi í hernaðarsendinefnd
Breta í Moskvu og hefur einnig
dvalið þar langdvölum síðar.
Hann mælir á rússneska tungu
og hefur lagt mikla stund á að
kynna sér rússnesk málefni.
Höfundurinn tekur sér fyrir
hendur að lýsa því, þegar 200
milljónir Rússa vakna skyndilega
eftir martröð Stálinsáranna, þeg-
ar svipa iðnvæðingar og áætlana
húðflettu rússneskan almenning.
Crankshaw dregur ekki dul á
að Stalin hafi í öllu brjálæði
sínu verið heimsöguleg persóna
og muni Rússar, þó síðar verði,
skipa honum á þann stað, sem
honum hæfir, en þeir hafa átt
marga hæfileikamikla harðstjóra.
Crankshaw segir, að það hafi
verið yngri kynslóðin, sem fagn-
aði ákafast þegar útlit var fyrir
að járngreipar Stalinismans
mundu lina á takinu. Þessi kyn-
slóð man ekki byltingarárið
1917, borgarastyrjöldina, hung-
flestir mikið dálæti á Játvarði og
Gladstone sagði um hann: ,Eng-
in konungborinn maður, sem ég
þekki er jafn aðlaðandi og fram-
komugóður eins og pirnsinn af
Wales.“ Um það hafa gengið
sögur að Játvarður hafi átt
mestan þátt í að koma á fullum
sáttum og síðan bandalagi því,
sem nefnt var „hjartanlega
bandalagið" milli Breta og
Frakka og undirritað var 1904 en
það hefur raunverulega staðið
síðan. Sagnfræðingar telja þó
þátt Játvarðar í þessu mjög orð-
um aukinn en telja samt, að vel
megi vera að vinsældir hans í
Frakklandi hafi ekki verið án
áhrifa í þessu efni.
Nú er nýlega komin út ný bók
um Játvarð eftir amerísku blaða-
konuna, Virginia Cowles, sem
nefnist: „The gay Monarch“ eða
konungurinn káti. Enska útgáf-
an nefnist Edward VII and his
Circle (Hamilton 25 sh.) Bókin
lýsir æfi Játvarðar og samtíðar-
mönnum hans mjög læsilega,
enda hefur hún þegar náð mik-
illi útbreiðslu, einnig í Englandi.
Bókin er mjög fróðleg, höfund-
urinn er laginn að draga upp
skýrar myndir af persónum án
þess að nota marga eða skarpa
ursneyðirnar eftir 1920 og allan drætti °6 er Þessi æílsaSa sann-
áróðurinn fyrir iðnvæðingunni
á fyrstu áætlana-árunum. Unga
kynslóðin vonast eftir meiri
þægindum, minni vinnuhörku og
frjálsara lífi, segir Crankshaw.
Þegar nýir valdhafar tóku við
af Stalin var þeim ljóst, að þeir
gætu ekki haldið þrælatökum
gamla harðstjórans. Sá tími var
liðinn en nú þurfti að finna nýj-
an bakhjarl, til að styðjast við.
Þess vegna var gripið til að hefja
Lenin á ný til vegs og sjálfan
flokkinn, sem var orðinn hálf
gleymdur undir einræði Stalins.
Þess vegna var Stalin steypt en
Lenin og flokkurinn settir í hans
stað, segir Crankshaw.
Þá er það, að almenningur vill
fá betri lífsskilyrði, forustuliðið
óttast herinn og lögregluna, sem
hvenær sem er hefði getað lyft
nýjum manni í stól Stalins. Þess
vegna töldu Krúsjev og félagar
hans, að það væri lífsnauðsyn að
verða á undan og tryggja sér
samúð hinna 200 milljón Sovét-
borgara, sem eru orðnir þreyttir
á hinum „föstu tökum“ og lofa
þeim meiri lífsþægindum, segir
Cr-ankshaw ennfremur.
Crankshaw telur, að Rússar
óttist hið nýja Kína í nábýli við
hin strjálbýlu austursvæði Rússa
veldis og telur að ferð Búlganins
og Krúsjevs til Indlands og ræðu
höld þeirra þar um hagsmuni
Rússa í Asíu hafi ekk-i hvað sí-zt
yerið eins konar varnaðarorð til
Kínverja um að fara sér hægt
í forustuhlutverki sínu meðal
mongólsfera þjóða.
Bók Crankshaw er af öllum
talin mjög athyg-Usverð eg læs-i-
leg.
KONUNGURINN KÁTI
©G ADRAR ÆVISÖGUR
Meðan Játvarður 7. Bretakóng-
ur var á lífi gengu um hann
margar sögur og misjafnar. Hann
var haldinn stranglega af Vikt-
oríu drottningu móður sinni en
þar kom að hann braut af sér
bönd agans og varð mikill heims-
maður. Konunglegri virðingu
sinni hélt hann þó ætíð. Ævintýri
hans á ferðalögum víða um lönd
og þá ekki sízt í Frakklandi urðu
víðfræg og u-rðu mörgum góðum
Breta hneykslunarhella. Móðir
hans lét hann engin afskipti hafa
af stjórnarstörfum með því hún
áleit það ekki óhætt. Þegar Ját-
varður var orðinn garnall maður
komst hann loks í konungssæti
eftir móður sína en þá átti hann
fá ár ólifað.
Brezkir stjórnmálamenn höfðu
kallaður skemmtilestur,
Af öðrum nýjum ævisögum
má nefna bók liertogafrúarinnar
af Windsor: The heart has it’s
reasons (Joseph 30 sh.), sjálfs-
æfisaga hins fræga teiknara
David Low (Joseph 30 sh.),
Toseanini, eftír Samuel Chotzi-
noff (Hamilton 12 sh. 6), sem er
sögð vera mjög læsileg bók,
de Lesseps eftir Ch. Beatty, (Eyre
and Spottiswoode 30 sh.), um
manninn, sem byggði Súez-skurð
inn, Jesus in His Tinie, eftir
Daniel Rops (Eyre and Spottis-
woode 30 sh.)
NÝ BÓK EFTIR IIÖFUND
„MOULIN ROUGE“
Nýlega er komln út ný skáld-
saga eftir Pierre la Mure, höfund
bókarinnar „Moulin Rouge“, sem
hér er þekkt af kvikmyndinni
með sama nafni. Fjallaði sú bók
um æfi franska málarans Toul-
ouse-Lautrec og var metsölubók.
Hin nýja bók la Mure er skrifuð
á ensku og nefnist „Beyond
desire“ (Collins, 15 sh, á dönsku
„Dirrende Toner“) og er um
þýzka tónskáldið og hljómsveit-
arstjórann Felix Mendelsohn.
„Beyond desire“ er hvergi nærri
eins skemmtileg og „Moulin
Rauge“ en þó eru í henni góðir
kaflar og ágætar mannlýsingar
en þær eru hin sterka hlið þessa
höiundar.
ÞÝZK SKÁLDVERK
Nýlega er látinn þýzki rithöf-
undurinn og skáldið Bertholt
Brecht. í tilefni þess að út er
komin ný útgáfa af ljóðum hans:
Gedichte und Lieder, Auswahl
(Suhrkamp DM. 4.80) ritar blað-
ið „Die Búcher — Kommentare“
á þessa leið:
„Við erum nú enn orðnir fá-
tækari. Nokkrum vikum eftir
dauða Gottfried Benn og nærri
réttu ári eftir andlát Thomas
Mann ér Brecht nú látinn í Aust-
ur-Berlín. Nú er ekki lengur
neitt skáld í Þýzkalandi, sem er
jafn þekkt meðal umheimsins og
þessir menn voru. Vissulega fell-
ur ekki öllum í geð skáldskapar-
aðferð Brechts og enn vafasam-
ari mun mörgum finnast trúar-
játning hans á stjórnmálasviðinu.
Margir telja líka afstöðu hans
til stjórnmálaástandsins á her-
KONUNGSEFNI® f SKAMMAKRÓKNUM
Samkomulagið milli Játvarðar ©g Viktoríu móður hans var aldrei
gott. Skopbiaðið Times birti teikninguna hér að ofan með undir-
skriftinni: „The rare, rather awful visits of Albert Edward, Prince
of Wales, to Windsor Castle (Hinar sjaldgæfu og heldur óhugnan-
legu heimsóknir Alberts Edwards, prins af Wales, í Windsor
kastala).
Pierre La Mure
námssvæði Rússa óskiljanlega og
óafsakanlega. Vonandi gleymist
það allt. En margt það, sem hann
sýndi í leikritum mun lifa en þó
framar öllu talsvert af því, sem
hann orkti. Af ljóðum hans, sem
birtast í þessu kveri er hægt að
kynnast betur því sem raunveru-
lega bjó í Bertold Brecht en af
þeim fréttum af framkomu hans
þar eystra, sem vöktu svo oft
furðu okkar hér vestan megin.“
Þýzk blöð geta nú um nýja
bók eftir Erich Maria Remarque:
„Der schwartze Obelisk“. Það
er skáldsaga, sem gerist á árun-
um eftir fyrri heimsstyrjöldina
og lýsir örlögufti fólks á þeim
tíma, þegar peningarnir urðu að
engu og fjöldi manna urðu ör-
eigar. Bókin fær ekki sérstaklega
góða dóma. Remarque hefur
aldrei aftur getað náð þeim tök-
um, sem hann fékk með fyrstu
bók sinni, sem náði þegar heims-
frægð og alkunnug er: Tíðinda-
laust á vesturvígstöðvunum".
Segir eitt bókmenntablað í sam-
bandi við hjna nýju bók að hjá
Remarque sé allt „tíðindalaust".
Eins og sést á ummælum þýzka
blaðsins, sem tilfærð eru hér að
framan telja Þjóðverjar, að nú
skorti þá mjög góða rithöfunda
og skáld. Er það almennt álit
manna þar í landi að nýr þýzkur
skáldskapur hafi enn ekki náð
að dafna eftir styrjöldina. En
mikið er um nýjar útgáfur af
þýzkum bókmenntum frá þessari
öld og eldri. Nú er t. d. að koma
út hjá Insel-Verlag ný heildarút-
gáfa af verkum Rilkes. Rainer
Maria Rilke er nú mjög í háveg-
um hafður meðal bókmennta-
unnenda en þó ekki síður utan
Þýzkalands en innan. Má segja
að um sé að ræða fullkomna
Rilke-dýrkun og sægur yngri
skálda í fjöldamörgum löndum
er nú undir sterkum áhrifum frá
ho»um. Um Rilke hefur á seioni
árum feomið út fjöldi af bókum.
Ein hnina þekktari: Rilke eftir
Otto Friedrich Bollnow er nú
feomin út í nýrr-i útgáfu (Kohl-
hammer DM. 19.50). Af nýúi-
komnum þýzkum skáldverkum
má nefna: Richard Friedenthal:
Die Welt in der Nussschale (Pip-
er, DM 16.80), mikil skáldsaga,
sem fjaliar um þýzka flóttamenn
í Englandi, Otto Rombade: Till-
mann und das andere Leben
(Deutsehe Verlagsanstalt DM.
16.80), ennfremur ljóð Ingeborg
Bachmann: Anrufung des gross-
en Báren (Piper, ÐM. 7.50), sem
vakið hafa hína meetu athygli.
FRÓÐLEGUR
BÓKAFLOKKUR
Eftir styrjöldina hefur mjög
færst í vöxt í öllum löndum út-
gáfa ódýrra bóka af ..öllum teg-
u-ndum. í því efni ruddu ensku
Penguin-bækurnar brautina og í
Englandi er slík útgáfa ódýrra
bóka og bókaflokka einna fjöl-
breyttust. Mikið af hinum svo-
nefndu vasaútgáfum er „rusl“,
Framh. á bls. 11.