Morgunblaðið - 15.12.1956, Blaðsíða 6

8
MORGV NHLAÐIÐ
Laugardagur 15. des. 1956

Fráhær
telpu- og unglingabók
LÍSA O G LOTTA
er bezta telpubókin, sem við höfum gefið út síðan við
gáfum Pollýönnu út, enda er hún eftir Erich Kástner
barnabókahöfundinn heimsfrœga. Freysteinn
Curmarsson skólastjóri valdi þessa sögu og
íslenzkaði hana.
— Kristmann Gubmundsson skriíar um -
BÓKMENNTIR
KRISTÍN LAFRANSDÓTTIR
Eftir Sigrid Undset.
Helgi Hjörvar og Arnheiður
Sigurðardóttir þýddu.
Setberg.
ANNAÐ bindi af hinu mikla
skáldverki Sigríðar Undset er nú
komið út og ber sérheitið: „Hús-
fruin“.
í fyrra bindinu greinir frá
bemsku og æsku Kristínar, ætt
hennar og umhverfi. Þar er og
sögð ástarsaga hennar og Erlend-
ar Nikulássonar. í öðiu bindinu
er svo lýst hjónabandi þeirra,
framan af og búskapmmi á Húsa-
by, ættargarði Eiiends. Ást
þeirra er enn heit og ástríðufull,
en dökk ský dregur á himin ham-
ingju þeirra. Þau hafa gerzt brot-
leg við lögmál Guðs og manna og
verða nú að súpa seyðið af því.
Erlendur er „ástabarn og fegurð-
ar“, léttúðugur og glæsilegur, hið
mesta kvennagull, og siðferðis-
kennd hans milli húsgangs og
bjargálna. Kristín hefur ríkari
ábyrgðartilfinningu og meira sið-
ferðisþrek, enda þótt hún hafi
syndgað stórlega. Hún reynir nú
að bæta fyrir brot þeirra með
því að fara pílagrímsgöngu, ber-
fætt, til kirkju heilags Ólafs í
Niðarósi og fóma þar meyjar-
kransi sínum úr gulli, sem hún
bar ranglega í brúðkaupi sínu.
Er sá kafli meistaraverk skáld-
legrar sköpunar, en margt er
fleira ógleymanlegt í bindi þessu.
Áður hefur verið minnzt á hér í
blaðinu að Kristín Lafransdóttir
er eitt af öndvegisverkum heims-
bókmenntanna. Þar fer allt sam-
an, sem góða skáldsögu má
prýða, — nema hvað gera má
athugasemdir um stil höfundar-
ins og hafa ýmsir gert sér það
til dundurs. Og nokkuð orðmörg
er frú Undset í flestum verkum
sínOm. Gætir þess þó minnst í
„Kristínu" og þar er málsmeð-
ferðin þannig að gengur göldr-
um næst. Hafa þýðendur hvergi
náð því töfrandi lífi frásagnar-
innar, sem einkennir þetta skáld-
verk á frummálinu, en eigi að
síður verður þýðingin að teljast
sæmileg.
„Kristín Lafransdóttir“ er al-
þjóðlegt verk, en í því gætir
mjög áhrifa frá íslendingasögum.
Sagan gerist á fyrri hluta fjórt-
ándu aldar og bregður upp lif-
andi og sannfærandi mynd af
því tímaskeiði. En jafnframt er
bókin í bezta lagi „ideohistor-
isk“, hún á jafnt erindi til allra
tíma og mun ekki fyrnast. Ald-
arfarslýsingar, umhverfislýsing-
ar, atburðalýsingar, persónulýs-
ingar, sálfræðileg rannsökun,
bygging og frásögn, allt er þetta
gert af nær óskeikuíum meistara-
höndum og fært til fullkomins
samræmis. Vart mun nokkur bók
hafa vakið þvílíka athygli á
Norðurlöndurn fyrr eða síðar.
Aðalpersónurnar, Kristín og
Erlendur, eru skapaðar af slíkri
snilld, að naumast virðist hægt
að gera betur. — Þess má geta,
til gamans og án ábyrgðar, að
munnmæli herma, að Sigrid
Undset hafi ung hitt í Róma-
borg — aðrir segja Kaupmanna-
höfn — íslending nokkum, lík-
lega listamann, og orðið mjög
hrifin af honum, en hann farið
heldur illa með hana. Svo mikið
er víst, að enginn hefur betur
en hún lýst vissri íslenzkri mann
tegund. En ýmsir hafa talið að
Erlendur Nikulásson sé mótaður
með hliðsjón af Frónbúa þess-
um, — eins konar blöndun úr
íslendingnum og Svartstad mál-
ara, eiginmanni Sigríðar — og
þó allmiklu meira af þeim fyrr-
nefnda, því ekki þótti Svartstad
karlinn hættulegur kvennahjört-
um. En Erlendur er einmitt sú
tegund karlmanna sem konur
elska mest og fyrirgefa flest. —
Þótt ást Kristínar á honum kólni
um hríð í glæsilífi Húsabæjar,
blossar hún upp aftur heitari en
nokkru sinni fyrr, þegar búið er
að hneppa hann í fangelsi og
svipta hann eignum sínum. Og
Sigrid Undset er nógu mikið
skáld til að sýna glöggum les-
anda orsakir og afleiðingar alls
þess sem gerist, einnig innra
með persónunum.
Hið trúarlega ívaf sögunnar, —
sem í raun og sannleika er áróð-
ur — er gert af hinni mestu
snilld, því höf. fatast aldrei að
samræma það verkinu og byggja
sálfræðilegan grundvöll hvar-
vetna.
„Kristín Lafransdóttir“ hefur
farið sigurför um alla veröld og
hvarvetna hlotið lotningarfulla
aðdáun hinna merkustu gagnrýn-
enda. —
Rauba telpu- og unglinga-
bókin /956
sbrifar úr
daglega lifinu
Jólatorgsalan
byrjar á morgun
á eftirtöldum stööum
Á horni Eiríksgötu og Barónsstígs — Vitatorgi og Hverfisgötu
og Blómabúðinni Laugavegi 63.
Selt verður jólatré, jólagreni, skreyttar hrislur á
leiði, jólakörfur, 3 stærðir frá kr. 35,00—85,00. —
Alls konar önnur ílát frá kr. 30,00—50,00. Þurrkuð
blóm, ,alls konar borðskraut. Jólakerti, englahár
jólabjöllur o. m. fl.
Ath. Á Laugavegi 63 fáið þið egg til jólabakstursins á kr.
28,00 kg. — Skoðið og reynið viðskiptin áður en þér
festið kaup annars staðar.
TORGSÖLURNAR
Kynningoriundnr
fyrir almenning um íslenzka heimspeki, verður haldinn í
Tjamarcafé sunnudaginn 16 .des. kl. 2. —
D A G S K R Á :
1. Sveinbjöm Þorsteinsson setur fundinn.
Z. Þorsteinn Guðjónsson flytur stjörnufræðiþátt.
3. Stjömufræðikvikmynd.
1. Eðli drauma og íslenzk heimspeki. — Þorsteinn á
Úlfsstöðum flytur.
5. Lesið úr ritum dr. Helga Pjeturss.
6. Nokkur orð um ritið Nýal og útgáfu þess.
Létt klassísk lög verða leikin milli atriða.
FÉLAG NÝALSSINNA
STUNDUM hittir maður fyrir
bílstjóra, sem eru svo ókurteis
ir og ruddalegir að furðu gegnir.
í fyrradag varð ég áhorfandi að
einu dæmi um það. Það var á
bílastæðinu á Hótel íslandslóð-
inni, en þar er jafnan þröng lítilla
bíla.
Furðulegur ruddaskapur
BIFREIÐASTJÓRX einn úr
Keflavík, frá Sendibílastöð
Keflavikur, hafði lagt bifreið
sinni, gráum stórum sendiferða-
bíl, þvert á bifreiðastæðið, milli
raðanna af bílum sem þar stóðu,
þ. e. fyrir aftan þá. Afleiðingin
varð sú að útilokað var fyrir bif-
reiðaeigendurna að ná bílum sín-
um af stæðinu meðan keflvíski
sendibíllinn stóð þar og lokaði út-
keyrslunni með öllu. Þetta var
um kl. 5, einmitt á þeim anna-
tíma dagsins sem flestir bifreiða-
eigendur hætta vinnu og taka
ökutæki sín í notkun.
Þessi keflvíski bifreiðastjóri
sýndi með gjörðum sínum þarna
á bifreiðastæðinu dæmafátt til-
litsleysi. Það eru einmitt slíkir
ruddar í umferðinni sem slysun-
um valda og miklum óþægindum
fyrir gangandi menn og akandi.
Bifreiðastjórar sem um engan
skeyta nema sjálfa sig, hafa
aldrei heyrt minnzt á lipurð eða
kurteisi í umferðinni, en böðlast
áfram án þess að skeyta hætis
hót um það sem fyrir er, eru
hinir mestu óþurftarmenn og bet-
ur sæjust þeir aldrei við stýri á
ökutækjum.
Merk bók.
FYRSTA bókin í veröldinni um
sjálfstæðisbaráttu ungversku
þjóðarinnar er komin út. Er hún
gefin út af bókaforlagi einu í
Kaupmannahöfn, en er rituð af
dönskum blaðamanni sem dvald-
ist í Búdapest byltingardagana og
fylgdist náið með gangi sjálfstæð-
isbaráttunnar. Væntanlega kem-
ur bókin í bókabúðir hér, en hún
er ágætlega rituð og gefur glögga
mynd af atburðunum austui þar,
sem við höfum fengið frekar
sundurlausa mynd af í daglegum
fréttum. Margar myndir prýða og
bók þessa.
Á henni er vakin athygli hér, ef
einhverja skyldi langa til þess að
panta hana. Munu bókabúðir bæj
arins fúslega panta bókina. Hún
heitir „Ungarns Frihedskamp“ og
er gefin út af forlaginu Samleren
i Höfn. Höfundurinn er Poul
Trier Pedersen.
Fyrir kóngsins mekt.
OG hér hefi ég fengið bréf frá
gömlum Reykvíking, sem kall
ar sig „prógrammstrák", af þvi að
hann seldi prógrömm í gamla
daga í Iðnó. Hann spjallar um
leikritið Fyrir kóngsins mekt, og
segir svo:
Þegar ég var prógrammstrákur
í Iðnó fyrir 40—50 árum, voru
uppi í leiklistarheiminum margir
þeirra, er síðar hlutu mikla
frægð. Má t.d. nefna Jens Waage,
Stefaníu Guðmundsdóttur, Árna
Eiríksson, Friðfinn Guðjónsson,
Guðrúnu Indriðadóttur, Gunn-
þórunni Halldórsdóttur. Kristján
Þorgrímsson. En eitt átti allt
þetta fólk sameiginlegt. Það vap
tregða samferðamannanna, hið
íslenzka skaplyndi, sem er seint
til þess að meta hæfileika manna
í leiklistinni, alveg eins og nú.
Síðar fékk þetta fólk verðuga
viðurkenningu og heiður fyrir sín
mikilsverðu og ósíngjörnu störí.
Á þeim tímum var ekki emi
stórkostleg gagnrýni eins og nú
á dögum. En af því að menn leyfa
sér margt nú á dögum, í ræðu og
riti, þá langar mig til þess að
láta í ljós skoðun mína, sem í
þessu tilfelli ætti að geta verið
skoðun fólksins. í önn dagsins og
hávaða er það mörgum gleði að
geta dvalið kvöldstund I framúr-
skarandi húsakynnum, við full-
komnar aðstæður og notið sýn-
ingar eins og sjónleiksins „Fyrir
kóngsins mekt“ eftir hinn ágæta
mann sr. Sigurð í Holti, hlýtt á
undurfagra tónlist dr. Páls ísólfs-
sonar samfara góðum kórsöng og
afbragðs góðum söng Þorsteins
Hannessonar. Aðalatriðið finnst
mér vera heildarsvipur leiksýn-
ingarinnar og með fullri virðingu
fyrir þeim aðfinnslum sem
koma fram í gagnrýni á sjón-
leikinn finnst mér að kostirnir
séu miklu stærri en gallar þeir
sem um hefir verið rætt.
Til gleði og hvildar.
ItMENN fara í leikhús sér til
hvíldar og gleði og gleyma
þar sinni eigin misjöfnu tilveru
og hrífast með því sem á sviðinu
er að gjörast. Þá er líka gleðin
fengin sem verið er að sækjast
eítir. Mér finnst þetta vera aðal-
atriðið, eins nú og þegar ég var
prógrammstrákur í Iðnð fyrir
fjölda ára. Og mér er engin laun-
ung á því að ég tel betur farið en
heima setið þegar um sjónleikinn
Fyrir kóngsins mekt er að ræða.