Morgunblaðið - 16.12.1956, Side 6

Morgunblaðið - 16.12.1956, Side 6
8 MORGUNBLAÐIÐ Sunnudagur 16. des. 1956 Dr. Olle Strandberg og Ernest Ilemingway „Dauðinn, stuðreynd FRÁ því var sagt í fréttum ekki alls íyrir löngu, að nokkrir Svíar vaeru að undirbúa björgun frei- gátu Gústafs konungs III., en henni hvolfdi í vígsluferðinni skammt frá skipasmíðastöðinni, og hefur síðan legið þar á hafs- botni. Eru miklar vonir bundnar við fræðilegan árangur, sem hin eina lí!sins“ björgun skipsins muni hafa, ef hún tekst. Sá sviplegi atburður gerðist í sambandi við undirbúning þenn- an fyrir rúmum mánuði síðan, að frægasti ferðalangur og ferða- bókarithöfundur Svía í seinni tíð, drukknaði, er hann vann að köf- un við flakið, — dr. Olle Strand- berg. Hann haíði víða ferðazt, meðal annars um Afríku þvera og endalanga, og skrifaði hann bók um þá ferð, sem vakti á honum mikla áthygli, bæði í Svíþjóð og erlendis. Síðar ferðaðist hann um Indland, Kína, IndóKína, Thai- land og Suðurhafseyjar, en um þá ferð reit hann bókina „í leit að Paradís“, er fyrst bar hróður hans sem ferðabókarithöfundar um allan hinn vestræna heim, og hefur verið meðal metsölubóka á sínu sviði í enskumælandi lönd- um að undanförnu. Sú bók kom út í íslenzkri þýðingu Lofts Guð- mundssonar fyrir nokkrum dög- um og hefur verið mjög vel tek- ið af ritdómurum, svo að allt út- lit er fyrir að hinn látni ævin- týramaður eignist einnig hér á landi marga aðdáendur. Dr. Olle Strandberg var nefni- lega ekki aðeins fróðieiksfús ferðalangur og athugull rithöf- undur, heldur og ævintýramaður og fullhugi. Hann var staddur í Prag, þegar Þjóðverjar réðust inn í borgina, og komst undan á ótrúlegan hátt, eftir að hafa orð- ið vitni að þeim óhugnanlegu at- burðum, er þar gerðust í sam- bandi við innrásina og valdatöku þýzku nazistanna. En um þá at- burði vildi hann jafnan sem minnst ræða, — svo og um dirfskubrögð, er hann sýndi síð- ar við að bjarga landflótta Tékk- um úr greipum Þjóðverja. Hann var öruggur og djarfur málsvari allra undirokaðra, bæði einstakl- inga og þjóða, og horfði ekki í það þótt afstaða hans aflaði hon- um óvildar í bili. Og hann var manna lagnastur við að haga ádeilu sinni þannig, að menn kæmust ekki hjá að veita orðum hans athygli. Er það til dæmis frægt mjög í Svíþjóð, er hann reit ferðabréf frá Dalakarlíu í blað eitt þar og lézt vera negraklerkur shrifar ur daglega lifinu Hættan af hnefaleikum PRÓF. Níels Dungal ritar Vel- vakanda: „Út af bréfi, sem þér birtuð frá einhverjum, sem finnst fráleitt að banna hnefaleika, vil ég biðja yður að koma eftirfarandi lín- um á framfæri: „Hnefaleikalistin" gengur út á það að berja andstæðing sinn til óbóta, helzt þannig að hann falli í rot, sé sleginn út, „knock out“, sem þeir kalla það á fagmálinu. Þetta rothögg er af mörgum og jafnvel flestum hnefaleikamönn- um talið hættulaust og flesíir þeirra munu hafa verið slegnir niður án þess að hljóta varanlegt mein af. Vera kann að sú mann- tegund veljist yfirleitt til iðkun- *r á þessari íþrótt, að hvorki þeir né aðrir verði mikið varir við þótt hluti af heila þeirra fari úr sambandi. En því miður liggja fyrir svo margar skýrslur um krufningar á mönnum, sem slegnir hafa verið í rot og beðið bana af því, auk þess sem algengt er að sjá afleið- ingar af höggum á höfuð, t. d. við bílslys, að vel upplýstir lækn- ar vorra tíma vita hvað gerist þegar maður er sleginn í rot. Maðurinn fær heilahristing og jafnaðarlega meira eða minni sköddun á heila sínum. Oftast rifna bláæðar úti undir yfirborði heilans, iðulega kemur meira eða minna mar á heilann, stundum út- breiddar smáblæðingar í kring um æðar víðs vegar í heilanum, og reynslan hefir sýnt að lang- samlega meirihluti allra hnefa- leikamanna bíður þess aldrei bæt ur ef þeir halda áfram að berjast eftir að þeir hafa nokkurum sinn um verið slegnir í rot. I Gleymskan hættumerki! ÞEGAR þeir eru einu sinni farn ir að gleyma því sem gerðist klukkutímann áður en þeir voru slegnir niður, verða þeir að gera ráð fyrir að heili þeirra sé orðinn svo skaddaður að hann þoli ekki meiri áverka, ef þeir eiga ekki að verða gleymnir, þreyttir, kraft- litlir menn, sem aldrei mega heyja íþrótt sína aftur. Aðeins örfáir hnefaleikamenn hafa haft vit á að nema staðar í tíma, eins og Gene Tunney, sem var greind ur maður og hafði vit á að hætta eftir að hann var sleginn niður svo rækilega að hann raknaði ekki við fyrr en mörgum klukku tímum seinna og var þá búinn að gleyma því sem gerzt hafði áður en hann var sleginn niður. En fæstir hnefaleikamenn hafa vit á að hætta í tíma, gera sér alls ekki ljósa hættuna sem yfir þeim vofir, verða svo andlegir aumingjar, þjóðfélaginu til byrði og öðrum til ama. Frumvarp það sem nú liggur fyrir Alþingi var borið undir fjöl- mennan fund í Læknafélagi Reykjavíkur síðastliðið vor. Hver einasti læknir sem á fundinum var, greiddi atkvæði með því að frumvarpið yrði gert að lögum. Þ Hver er dómarinn? AÐ er engan veginn víst, að íþróttamennirnir séu ávallt hæfustu dómararnir' í öllu sem snýr að íþrótt þeirra. Það er held- ur ekki vist að fólkið eigi að ráða því, hvort menn skuli berjast eða ekki, af þeirri ástæðu einni að því þykir gaman að sjá menn berja hvern annan til óbóta. Það er viss manntegund og ekki af æðra taginu, sem er æst í slíkar skemmtanir. Sú manntegund var líka til i Rómaborg og hafði mesta skemmt un af að horfa á menn skylmast með sverðum unz þeir höfðu and- stæðinginn á valdi sínu og vildi þá fá að ráða hvort sá sem bar lægra hlut skyldi drepinn eða ekki. Slíkar skemmtanir æsa upp lægstu hvatir manna og eru ekki aðeins mannskemmandi fyrir þá sem berjast, heldur einnig fyrir áhorfendurna. Því miður veit ég að margir munu sjá eftir hnefa- leikunum, bæði meðal áhorfenda og iðkenda, en þeir munu þó vera tiltölulega færri á þessu landi en í mörgum öðrum löndum, þar sem áhuginn á heilahristingn- um er meiri en hér.“ Engin lögbönn. UT AF þessu bréfi próf. Dung- als, sem tvímælalaust er manna hæfastur til að rita um hina læknisfræðilegu hlið hnefa- leikanna, skal þess getið að hér í dálkunum var lagzt á móti því að Alþingi bannaði einstakar íþrótta greinar með lögum, og því sjónar- miði sem kæmi fram í slíkum lögbönnum, en því ekki haldið fram að hnefaleikar sem slíkir væru guðsþakkarverð íþrótt. Það er ÍSÍ, sem á að taka afstöðu til þess hvort einhverjar íþrótta- greinar eru svo skaðlegar að banna beri þær, eða ekki. En engri átt nær að lögbanna vissar íþróttagreinar. Að öðru leyti er Velvakandi algjörlega sammála próf. Dungal um það að hnefa- leikar eru siðlaus og villimann- leg íþrótt. Þórir Þóróarson, dóse.A: AÐ GJÖRA BÆN OLYMPÍUFARINN Vilhjálmur Einarsson sagði frá því í síðustu viku, að þegar hann beið þess í ofvæni að reyna sig keppnisdag- inn, hafi hann opnað sál sína fyrir náð himnanna til þess að lægja öldur kvíðans. Hann segir svo í bréfi til „Tírnans": „Eins og oft, þegar mannssálin ráfar í myrkrum örvæntingarinnar, er bænin eina leiðin, og þar sem ég sat þarna í íþróttagallanum, þá baðst ég raunverulega fyrir. Ég bað samt ekki um gull eða silfur heldur þess, að mér mætti heppnast að sýna ávöxt þess nokkur á trúboðsreisu um það kynlega landsvæði, — en Dalirnir í Svíþjóð eru oft nefndir „Dala- karlía" í spaugi. Sumir áttuðu sig ekki á þessu, og tóku negratrú- boðann og Dalakarlíu hans alvar. lega, að minnsta kosti fyrst í stað og ekki er víst að allir Svíar hafi kunnað höfundinum þakkir fyrir hið napra háð er hann gerði í bréfum þessum að ýmsu því, er honum var ógeðfelldast í sænskri menningu. En víst er hins vegar um það, að þau vöktu mikla at- hygli. Þetta markvísa háð ein- kenndi jafnan stíl hans og efnis- meðferð. Hann hæddist að því hve lifandi kynslóð telur sig látn- um fremri, hvitir menn fremri blökkum, — og mennirnir yfir- leitt fremri dýrunum. En hann kunni líka flestum betur að meta manninn eftir því hver maður hann var. f hans augum stóð vel gefinn og skapheill liausaveiðari á Borneo framar mörgum manna- veiðurum stórborganna í menn- ingarlöndunum svonefndu. Frægt er meðal þeirra er til þekktu, hve frábæru minni hann var gæddur, og hve alhliða mennt un og þekkingu hann hafði öðl- azt. Þegar hann stundaði nám sitt í Uppsölum var litið á hann sem „undrafyrirbæri“ hvað gáfur, næmi og minni snerti. Hann féll þó ekki í þá tálgryfju að verða þurr „alfræðiorðabók" með pró- fessorsnafnbót, heldur sleit af sér allar námsviðjar að óvenjuglæsi- legum námsferli loknum, og afl- aði sér enn óvenjulegri persónu- þroska á vettvangi lifsins. Var þó embættishættan á næsta leiti, þar eð forfeður haris voru kunnir og merkir prestar í marga ættliðu. Ef til vill hefur það þó reynzt honum drjúgt til björgunar, að skáldið Talis Qualis, — raunar dulnefni, — var meðal þeirra for- feðra, en hann var á sínum tíma frægur fyrir ævintýraþrá og eirð- arleysi, samfara sterkri sköpun- aráráttu og furðulegum afköst- um, — og dæmalausa léttúð og hirðuleysi í umgengni við raun veruleika og staðreyndir, ekki hvað sízt varðandi fjármál. Ætt- faðirinn, séra Óli á Hamri, var líka kunnur á sínum tíma, meðal annars fyrir þá lítt prestlegu setningu, sem höfð var eftir hon- um í stólnum: „Að vera ófrómur, mínir elskanlegu, það er svona og svona, og gott er það að minnsta kosti ekki. En að vera heimskur — það er með öllu ófyrirgefan- legt“. Dr. Olle Strandberg var hald- inn sífelldu eirðarleysi. Líf hans var stöðug leit. Um leið hafði hann tekið að erfðum furðulega léttúð gagnvart raunvertileikan- um, sem ljósast kom fram í því hve djarfur hann var í hættum og lét örðugleika aldrei aftra sér. Hann tók það bókstaflega aldrei með í reikninginn að svo gæti farið að illa tækist til Hið ókunna seiddi hann, hann varð að kynn- ast öllu af eigin sjón og raun; hann átti hvergi heima og undi hvergi til lengdar, og leitaði þó sífellt staðar þar sem hann gæti unað, hvarvetna þar sem hann fór. Hann var ótrúlega skarp- skyggn á menn og málefni, gat rætt mál og atburði af djúpri Framh. á bls. 23. erfiðis, sem undirbúningurinn hafði haft í för með sér, að mér mætti heppnast vel. Einnig bað ég þess, að ef mér heppnaðist vel, þá mætti mér auðnast að nota áhrif mín, ef einhver yrðu, til góðs fyrir ísland og íslenzka æsku“. Þannig er hin rétta bæn, en bæn getur verið ýmist rétt eða röng eftir því, hverjar brautir þær eru, sem huganum er beint inn á. Hin rétta bæn stefnir að því að huganum sé lokið upp eins og þegar blómið opnar blöð sín, svo að geislar sólarinnar nái að skína á frjóhnappana. Þegar hug- arlíf og geð er komið í hnút, er gott að mega ljúka upp luktum, krepptum huga og láta streyma á flækjur kvíða, áhyggja og sál- arstríðs græðandi sólargeisla kær leiksanda Guðs, sem við köllum „náð“. Ranglega er beðið, þegar bænin verður eins konar töframeðal eða töfrabragð til þess ætlað að koma fram fyrirætlunum okkar sjálfra, okkur til hagsbóta, til auðgunar eða léttis. Hún verður tæki til þess að slcorast undan ábyrgð lífsins, skirrast við að horfast í augu við sjálfan sig, sjá sjálf- an sig í réttu ljósi. Þegar rang- lega er beðið, er ekki hlustað á dóm Guðs yfir því, sem er sýkt og sérgott með okkur sjálfum, við viljum þá ekki standa frammi fyrir augliti Guðs í raun og veru heldur viljum sjálfir vera guðir. Staða líkamans við bænagjörð skiptir máli, því að hún miðar að einbeitingu, að því að sökkva sér í djúp þess lífs, sem Guð gefur í sál okkar. Menn spenna greipar og halda þannig að sér höndum frá störfum til einbeit- ingar hugarins. Bænastaðan hefir verið með ýmsu móti á liðnum öldum. Hin forna bænastaða var sú, að menn stóðu og réttu út hendurnar, eins og sjá má á myndinni hér að ofan, sem máluð var á vegg í katakombu á þriðju öldinni e.Kr. Maðurinn lýkur upp líkama sín- um með því að halda, út hönd- um og snúa upp lófum. Þetta er fögur bænastaða og táknræn. Það er sem maðrritm vilji veita viðtöku náðarkrafti þess Guðs, sem sólina skóp, eins og blóm, sem lýkur upp krónunni, opnar sig fyrir geislum frá skapara sín- um. Því að svo segir postulinn Páll: „Ljós skal skína fram úr myrkri! Hann lét það skina í hjörtu vor“. Menn stóðu og hófu upp hendur sínar við bænagjörð- ina, þegar 63. sálmurinn var ort- ur, því þar segir: „Drottinn, þú ert minn Guð, þín leita ég. Sál mína þyrstir eftir þér, hold mitt þráir þig . . . því að miskunn þín er mætari en lífið, varir mínar skulu vegsama þig. Þannig skal ég lofa þig meðan lifi, hefja upp hendurnar í þínu nafni“.

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.