Morgunblaðið - 05.04.1957, Qupperneq 8

I
MOnCTfNTtT 4Ð!Ð
Föstudagur 5. april 1957
Leikstarfsemi var í gamla
daga ekki minni en nú
Rahbað um gamla daga við fru
Elinborgu Jónsdóttur á sœluviku
Skagfirðinga
SÆLXJVIKA SKAGFIRÐINGA, en svo er hún nefnd í dag er orðin
um það bil 70 ára gömul hefð þar í héraði. Talið er að hún
hafi byrjað sem Sýslufundarvika um tug ára eftir að sýslufundir
hófust almennt hér á landi árið 1874. í fyrstu voru sýslufundirnir
haldnir frammi á Reynisstað, en þar var sýslumaðurinn þá búsettur,
en það mun ekki hafa verið nema sem svaraði einum áratug. Eftir
það hafa þeir ávallt verið haldnir á Sauðárkróki. Leikfélag er stofn-
að 1888 hér á staðnum og starfar fram yfir aldamót, en þá taka við
kvenfélagið og stúkan og síðar bætist Ungmennafélagið Tindastóll í
hópinn. Loks er leikfélagið endurvakið 1941 og síðan hefir það
aðallega séð um leikstarfsemi í Sæluvikunni. Það er ekki ófróðlegt
að bregða sér ofurlitla stund aftur í tímann kynnast sýslufundar-
vikunni eins og hún var og hét í gamla daga.
Vilji maður kynna sér gang
Sæluvikunnar eins og hún er í
dag er ráð að hitta bakarameist-
ara staðarins, Guðjón Sigurðsson,
en hann er potturinn og pann-
an í miklum hluta þess skemmt-
analífs, sem hér fer nú fram.
Hins vegar treystir hann sér ekki
til þess að fara svo sem hálfa
öld aftur í tímann og segja mér
hvernig þá hagaði háttum.
Hann kveðst þó geta bætt úr
þessu, með því að kynna mig
fyrir þeirri konu, sem lengst
allra hefir tekið þátt í leikj-
starfsemi Sauðkræklinga af þeim
er nú lifa og heiðursfélagi Leik-
félags Sauðárkróks. Er þetta frú
Elinborg Jónsdóttir. Hefir hún
nú nokkur síðustu árin verið bú-
sett í Reykjavík, en brá sér hing-
að norður til þess að vera hér
um Sæluvikuna. Við hittum frú
Elinborgu á hemiili séra Helga
Konráðssonar.
— Hvenær munið þér fyrst
eftir Sæluvikunni?
— Hún hét nú ekki Sæluvika
þá, heldur Sýslufundarvika. Það
eru nú orðin meira en 60 ár síð-
an ég man fyrst eftir þessari
hátíð, ég var þá á 9. ári og átti
heima í Brennigerði hér fyrir
framan Sauðárkrók.
Þá var leikið í Popp-pakk-
húsinu og voru upphækkaðir
bekkir aftur eftir öllu húsi. Oft
leikið á tveim stöðum samtímis.
Leikstarfsemin var í þá daga
áreiðanlega ekki minni en hún
er nú. Þá var til dæmis „Skugga-
Sveinn“ leikinn annað kvöldið
en „Ævintýri á gönguför" hitt.
Þetta sýnir að í þá daga létu
menn hér á Sauðárkróki sig hafa
það að sýna tvö jafn viðamikil
stykki í einu. Svo vel man ég
eftir hlutverki Skrifta-Hans í
„Ævintýrinu" að í rauninni finnst
mér ég aldrei hafa séð það al-
mennilega leikið síðan. Kristján
Blöndal fór með hlutverkið. Þá
man ég eftir „Töntunni" eða
„Frænku Charles“, en hún var
leikin hér fyrir aldamót. Mér
fannst hún líka frábærlega vel
leikin.
— Hverjir voru nú aðalmenn
í leikstarfseminni hér?
— Það var í fyrstu Popp-fólk-
ið. Það gerði mikið fyrir leik-
listina, lék sjálft og lánaði svo
húsið. Þetta var dönsk kaup-
mannafjölskylda og mig minnir
að nokkrir smáleikir væru hér
leiknir á dönsku.
— Hvenær byrjuðu svo dans-
leikirnir í sambandi við Sýslu-
fundarvikuna?
— Þeir munu hafa byrjað til-
tölulega snemma. Ég man það
nú ekki svo glöggt. Hins vegar
var þá yfirleitt dansað sjaldnar
en nú, þetta einu sinni tvisvar
í mánuði, en þá var líka dansað
fram á ljósan dag.
— Hvað var svo fleira til
skemmtunar.
— Síðar komu til málfundir.
Þeir munu vera sprottnir upp úr
sýslufundinum, en í upphafi mun
sýslufundurinn sjálfur hafa ver-
ið næg dægradvöl fyrir menn.
Miklar kappræður fóru fram um
Til sölu
Nýr Perkins-dieselmótor — 108 hestöfl, með nýjum
skátentum 5 gíra gírkassa.
Passar fyrir Fordgrind 1952 og 1953.
Upplýsingar gefur Sig. E. Steindórs
Bifreiðastöð Steindórs

Blöndunartæki
fyrir böð og eldhús,
margar gerðir fyrirliggjandi.
Kaupið þar sem úrvalið er mikið.
A. Jóhannsson & Smith HF.
Brautarholti 4 — Sími 4616.
héraðsmál á fundinum og hlýddi
fjöldi fólks á málsnillinga Skag-
firðinga í þá daga. Málfundirnir
voru oft svo fjörugir að það
mátti vera gott stykki í leikhús-
inu svo það vægi upp á móti
málfundinum.
— Hverjir voru mestir ræðu-
skörungar þeirra málfundar-
manna, þeir er þér munið eftir?
— Ég hafði nú því miður sjald-
an tækifæri til þess að hlíða á
málfundina, því ég var jafnan á
sama tíma upptekin við leikina.
Ég man hins vegar eftir að mik-
ið orð fór af séra Arnóri Árna-
syni í Hvammi. Hann lét mjög
að sér kveða og fóru fundir þeir,
er hann tók þátt í ekki alltaf
fram með friði og spekt, það er
að segja, hann hafði lag á að
koma mönnum til að rífast.
— Var það einhver ákveðin
nefnd eða félagsskapur, sem ann-
aðist undirbúning og fram-
kvæmd þeirra skemmtana, sem
hafðar voru um hönd í Sýslu-
fundarvikunni?
— Nei, ekki var það. Hins veg-
ar komst sú hefð á að þau félög,
sem starfandi voru hérna í bæn-
um notuðu tækifærið til að
halda skemmtanir til eflingar
starfsemi sinni. Má í því efni
nefna bæði stúkuna, kvenfélagið
og síðar Ungmennafélagið Tinda-
stól og svo leikfélagið þegar það
kom til.
— Var nokkur sérstök athöfn,
er talist gæti setningarathöfn
Sýslufundavikunnar?
— Nei ekki var það. Hins veg-
ar var alltaf hér áður fyrr geng-
ið með stóra klukku um götur
bæjarins og henni hringt hálfri
stundu fyrir skemmtanii: Sá sem
lengst mun hafa haft hringjara-
starfið á hendi hét Sigurður
Helgason, en þetta var eftirsótt
starf, því menn fengu að launum
frían aðgang að skemmtununum.
Einnig mun hafa verið hringt
fyrir tombólur og axjónir. Þegar
hætt var að hringja voru það
margir, sem vöruðu sig ekki á
því og komu of seint á skemmt-
anirnar. Síðar varð siður að
hringja aðeins fyrsta dag vik-
unnar.
— Oft hefir nú verið margt um
manninn hér á Sauðárkróki um
Sýslufundarvikuna og viða
þröngt á heimilum þegar gamla
Hótel Tindastóll gat ekki tekið
við öllum gestum?
— Já, það var annað þá en
nú. Þá var fullskipað á hverju
heimili og víða legið á flatsæng-
um á öllum gólfum, enda höfðu
þeir, sem úr sveitinni komu, oft
með sér rúmföt. Oft var sá hátt-
ur hafður á að helmingur
heimilisfólksins á sveitabæjun-
um fór að skemmta sér fyrri
hluta vikunnar, en hinn helm-
ingurinn aftur seinni hlutann.
Þá var líka fleira fólk á bæjun-
um og þægjlegra að bregða sér
bæjarleið. Ekki var heldur um
annað að ræða en gista hér á
Króknum, því þá var farið á
hestum og sumir áttu langt heim.
Nú er þessu allt öðru vísi var-
ið. Fólkið kemur nú síðari hluta
dags hingað í bæinn og fer að
loknum böllunum heim að nótt-
unni í jeppum sínum. Er því all-
ur átroðningur á heimilum nær-
fellt horfinn.
— En svo við snúum okkur
enn að leiklistinni. Hvernig var
nú aðstaða og útbúnaður til leik-
starfsemi hér í gamla daga?
— Hún var alls ekki slæm, en
útbúnaður var næsta lítill. Það
þekktist t. d. ekki að mála sig
með öðru en exportsbréfi og
brenndum korktappa og strikin
voru gerð á ennið með brunninni
eldspýtu. Það var svo púðrað
yfir með kartöfluméli. Þetta var
nú allur útbúnaðurinn til and-
litsförðunar.
— Hvaða leiki hafið þið nú
sýnt hér stærsta?
— „Gullna hliðið", „Lénharð
fógeta“ og „Alt Heidelberg“. Það
hefir meira að segja verið farið
með allmörg stykki til annarra
staða eins og til Siglufjarðar og
Blönduóss. Já, ég vil segja það,
að leikstarfsemin hefir ekki ver-
ið minni hér á Sauðárkróki í
gamla daga heldur en hún er nú.
vig.
K-moil messcfi Bachs
flutt í Háskólanum
Dr. Páll ísólfsson skýrir verkið
SÍÐUSTU háskólatónleikar í
vetur verða í hátíðasalnum
sunnudagana 7. og 14. apríl (á
morgun og pálmasunnudag) kl.
5 e.h. báða dagana. Verður þá
flutt af hljómplötutækjum skól-
ans, tvískipt vegna lengdar.
MESSAN í H-MOLL EFTIR
JÓHANN SEBASTIAN BACH
Hún er eitthvert heilsteyptasta
og stórfenglegasta verk Bachs, en
þó tiltölulega auðskilin. Hún er
rr
Yonsvikna” jómfrúin"
á EgilsstöÓum
EGILSSTÖÐUM, 3. apríl: — Sl.
laugardagskvöld var haldin sam
koma hér á Egilsstöðum. Sýndur
var leikþátturinn .,, Vonsvikna
jómfrúin". Einnig var til skemmt
unar uppiestur og söngur. Að-
sókn að skemmtuninni var góð,
þótt færð væri slæm á vegum
vegna íeysinga. — AB.
ekki aðeins eitt mest háttar kór-
verk og kirkjulega tónverk, sem
til er, heldur einnig eitt af önd-
vegisverkum í tónbókmenntum
allra tíma. Þó var hún ekki flutt
öll fyrr en öld eftir dauða Bachs.
Og hérlendis hefur hún til þessa
aldrei verið flutt opinberlega í
heild sinni.
En hér gefst nú kostur á að
heyra hana alla og óskerta,
flutta af Sinfóníusveit Vínar-
borgar og Hintum akademíska
samkór sömu borgar undir stjórn
Hermanns Scherchens. Einsöngv
arar eru: Emmy Loose (1. sópr-
an), Hilde Ceska (2. sópran),
Gertrud Burgsthaler-Schulster
(kontra-alt), Anton Dermota
(tenór) og dr. Alfred Poell
(bassi). Organisti er Anton
Heiller. Af flestum tónlistarsér-
fræðingum, sem um hafa fjallað,
er þetta talinn bezti flutningur
og bezta hljóðritun H-moll mess-
unnar, ér til 'sé á hljómplötum, og
nýtur hún sín furðulega vel af
þeim ágætu hljómlistartækjum,
Mynd þessi var tekin fyrir
nokkru við afhendingu Oscar-
verðlaunanna, æðstu kvik-
myndaverðlauna Bandaríkj-
anna. Þau sem verðlaun hlutu
eru talin frá vinstri: Anthony
Guinn fyrir kvikmyndina
„Lust for Life“ ævisaga Van
Goghs, Dorathy Malone
(Written on the Wine), Yul
Brynner (The King and I) og
fjórði maðurinn er Gary
Grant, sem tók við verðlaun-
unum fyrir hönd Ingríðar
Bergmann fyrir leik hennar i
„Anastasia".
sem bandaríská fiðlusnillingur-
inn Isaac Stern gaf háskólanum.
Þar sem hljómplötur þessar eru
gefnar út af félagi, sem hefur
enga umboðsmenn hérlendis, eru
þær fengnar fyrir tilstuðlan
menntamálaráðuneytisins.
Dr. Páll ísólfsson mun skýra
verkið og einnig segja nokkuð
frá stjórnandanum, Hermanni
Scherchen, sem hann þekkir
persónulega frá náms- og starfs-
árum sínum í Þýzkalandi.
Fyrir þá, sem koma tímanlega,
verða leiknir (af Zino Frances-
catti) þættir úr 2. fiðlukonsert
Bachs, meðan þeir bíða aðal-tón-
leikanna. Aðgangur er ókeypis
og öllum heimill.