Morgunblaðið - 24.11.1957, Blaðsíða 13

Sunnudagur 24. nóv. 1957
MORGUNBLAÐIÐ
13
REYKJAVIKU RBREF
Laugardagur 23. nóv.
Magníis Jónsson
sjötugur
hans hefur t. d. lengi verið mál-
aralist, og er hann einn víðkunn-
asti frístundamálari á landinu.
Um mann, sem svo víða hefur
við komið, er erfitt að segja, hvar
hafi mest að honum kveðið eða
hver verk hann hafi unnið bezt.
En víst er, að þann aldarfjórð-
ung, sem Magnús sat á Alþingi,
kvað að fáum meira í stjórnmála-
baráttunni en honum, og er ó-
gerningur að rekja alla þá sögu
hér.
í Magnús var fyrst kosinn a
I þing 1921. Það var í aukakosn-
ingu vegna fjölgunar þingmanna
Reykjavíkur um tvo og brottfar
ar Sveins Björnssonar til Kaup-
mannahafnar sem fyrsta sendi-
! herra íslands. Þessar kosningar
voru fyrstu hlutfallskosningarn-
ar til Alþingis, og skyldi kjósa 3
menn. 4 listar komu fram, Jón
Baldvinsson var efstur á einum,
Jón Þorláksson á öðrum, Magnús
Jónsson á þeim þriðja og Þórður
Sveinsson á Kleppi á þeim fjórða.
Eins og til háttaði mátti telja þá
nafna Baldvinsson og Þorláks-
son nokkuð örugga um að ná
kosningu. Þórður Sveinsson hafði
skömmu áður verið kosinn í bæj-
arstjórn með miklu fylgi, enda
maður vinsæll og vel virtur.
Margir töldu hann því fyrirfram
MAGNÚS Jónsson, prófessor,
verður sjötugur nk. þriðjudag.
Ungur að árum vakti Magnús at-
hygli á sér sem glæsilegur prest-
ur og mikill prédikari, fyrst í
byggðum íslendinga vestan hafs ! hafa miklar líkur til sigurs, en
og síðan sem sóknarprestur á ísa- hann og Magnús Jónsson voru
firði. Um þrítugt varð hann guð-
fræði-kennari við Háskólann. Sú
kénnsla varð síðan aðalstarf hans
líkastir frambjóðenda um skoð
anir á þjóðmálum og kepptu því
að verulegu leyti um sömu kjós
næstu 30 árin. Jafnframt sinnti endurna. Svo fór þó, að Magnús
Magnús fjölmörgum öðrum störf-
um. Hann var mikilvirkur rithöf-
undur um guðfræðileg efni og er
bók hans um Pál postula kunn-
ust almenningi af þeim ritum.
Hann var öðru hvoru ritstjóri
bar sigur af hólmi og var hann
þá þó enn tiltölulega lítið þekkt-
ur í Reykjavík. Sá, er þetta
ritar var þá ungur að árum,
en fylgdist vel með barátt-
unni, enda voru foreldrar hans
Nokkrir liætta
störfum
Nokkrir þeirra, er undanfarin
ár hafa setið í bæjarstjórn, sem
aðalmenn og varamenn, skorast
nú eindregið undan endurkosn-
ingu. Svo er um Jóhann Haf
stein, bankastjóra, dr. Sigurð
Sigurðsson, Sveinbjörn Hannes-
son, verkstjóra, Árna Snævar,
verkfræðing, og Ólaf Björnsson,
prófessor. Allir þessir menn
hafa unnið gott starf í bæjar
stjórninni. Einkanlega hafa Jó-
hann Hafstein og Sigurður Sig-
urðsson, ásamt Gunnari Thor-
oddsen, borgarstjóra, haft for-
ystu hvor í sínum málaflokki,
Jóhann í húsbyggingarmálum og
dr. Sigurður í heilbrigðismálum.
Athafna þessara manna mun
lengi sjá stað í sögu Reykjavík-
ur. Er því mikið saknaðarefni,
að þeir skuli ekki lengur vegna
annarra starfa treysta sér til að
sitja í bæjarstjórn. En maður
kemur manns í stað. Sjálfstæðis-
flokkurinn er öflugur og mikill
flokkur. Sem betur fer þarf þess
vegna ekki að kvíða því, að ekki
fáist glæsilegt mannval á listann
nú sem endranær. Það er og á
sinn veg hollt, að bæjarstjórnin
endurnýist smám saman. Sam-
hengið er tryggt með ágætri for-
ystu sjálfs borgarstjórans.
Tíminn veður iim
á einkaheimili
ugg um úrslitin eftir geysifjöl-
mennan fund, sem haldinn var í
fiskhúsi Alliance vestur í Ána-
naustum. Jafnvel fyrir þann
fund þótti ljóst, að Magnús væri
að vinna á með mælsku sinni, en
þar bar hann svo af öðrum fram-
bjóðendum, að flestir töldu kosn-
ingu hans vísa þaðan í frá, enda
varð sú raunin.
Eftir það háði Magnús marga
hildi í stjórnmálunum í sölum
Alþingis, á öðrum mannfundum,
með blaðaskrifum, ekki sízt í
Morgunblaðið, og á fleiri vegu,
svo sem með útgáfu tímaritsins
Stefnis. Ekki má þar gleyma út-
varpinu, og telja ýmsir, að ehv
tímarita og skrifaði bækur um I meðal eindregnustu stuðnings-
sagnfræðileg efni. Arið 1921 varð J menn Þórðar. En að því liði setti
hann þingmaður Reykvíkinga og
var það næstu 25 árin, lengur en
nokkur maður annar fyrr eða
síðar. í útvarpsráði var Magnús
lengi og formaður þess öðru
hvoru. Hann átti sæti í banka-
ráði Landsbankans lengur en
nokkur annar og var formaður
þess hin síðari ár eða þangað til
honum með ólögum var bolað frá
starfi nú á þessu ári, svo sem
kunnugt er. Um sextugt tók
Magnús við formennsku í fjár-
hagsráði. Þar vann hann af mikl-
um dugnaði og reyndi öllum öðr-
um fremur að gæta hlutleysis og
réttvísi í því vandasama starfi
Engum var þó Ijósara en Magn-
úsi sjálfum, þvílíkum unnanda
frelsis og framtaks, að sá, sem
settur var til slíkrar úthlutunar
„heimsins gæða“ tók að sér ó-
leysanlegt verkefni. Honum mun
því fátt hafa verið Ijúfara en
þegar fjárhagsráð var lagt nið-
ur. Varð þá að ráði að Magnús
héldi fullum launum sem
prófessor við Háskólann en sneri
sér að ritstörfum. Nokkur árang-
ur þess mun birtast á sjötugasta
afmælisdegi hans. Nýtt bindi af
Islendingasögu Menningarsjóðs,
skrifað af Magnúsi, kemur þá út.
Um þessar mundir gefur Magnús
og út rit um fyrstu 15 ára sögu
Sj álf stæðisflokksins.
Fjarri fer að í þeirri upptaln-
ingu, sem að framan er gerð, sé
talið allt, sem Magnús hefur
unnið að. T. d. var hann ráð-
herra á árinu 1942 og átti manna
mestan þátt í að knýja fram
kjördæmabreytinguna, sem þá
var gerð, bjó mun betur um sjálf-
stæði Háskólans en áður hafði
verið gert, veitti Verzlunarskól-
anum rétt til að brautskrá stúd-
enta og beitti sér fyrir fleiri rétt-
arbótum.
Með hverjum degi verður ber-
ara, hversu ólíkar aðferðir Sjálf-
stæðismanna og andstæðinga
þeirra eru í baráttunni um meiri-
hluta í bæjarstjórn Reykjavíkur.
Sjálfstæðismenn leggja áherzlu á
að skýra málin fyrir kjósendum,
halda hvern fræðslufundinn eftir
annan um bæjarmál Reykjavíkur
og ræða þau með rökum og
skýrslum um staðreyndir í blöð-
um sínum. Andstæðingarnir
halda sér enn a. m. k. að mestu
við hrópyrði og rangfærslur. í
þeim efnum er andstæðingunum
öllum ábótavant, en Tíminn sker
sig þó, eins og oft áður, úr um
lubbalegan málflutning. Má t. d.
nefna, að ekki alls fyrir löngu
birti blaðið forystugrein, þar sem
aðalefnið var að fjargviðrast yfir
því að viðurkenna, að hún hefði
orðið nokkur. 1 því sambandi seg
ir blaðið:
„En hvers vegna jók flokkur-
inn atkvæðamagn sitt við síð-
ustu kosningar? Hann jók það
vegna þess að kaupmangárar og
atvinnubraskarar og fólk, sem
hefur atvinnu hjá þeim, taldi af-
stöðu Sjálfstæðisflokksins til her
setunnar vænlega fyrir sig“.
Framsóknarmenn eru ekki að
þessu sinni fremur venju í vand
ræðum með nafngiftirnar. Af
þessu tilefni er fróðlegt að rifja
upp, hver dómur kjósenda var á
milli Hræðslubandalagsins og
Sjálfstæðisflokksins.
Láta mun nærri, að Alþýðu
flokkur og Framsókn hafi við
kosningarnar 1956 tapað 10% af
fyrra fylgi sínu, því að hlutfalls.
tala þeirra af öllum kjósendum
landsins er nú 33,8% en var áður
37,5%.
Sjálfstæðismenn hækkuðu hins
vegar hlutfallstölu sína úr 37.1%
upp í 42,4% og varð fylgisaukn-
ing þeirra því rúm 14%.
Sjálfstæðismenn bættu við sig
nær 6300 atkvæðum og fengu
alls rúm 35.000 atkvæði. Fram-
sóknarflokkurinn fékk aftur á
móti aðeins tæplega 13.000 atkv.
eða einungis liðlega tvöfalt meira
en nam fylgisaukningu Sjálf-
stæðismanna einni. Emil Jóns-
son, forseti sameinaðs Alþingis,
vildi raunar í áramótagrein sinni
gera lítið úr fylgisaukningu Sjálf
stæðismanna, því að hún hefði
mest verið í Reykjavík og ná-
grenni hennar. Reykvíkingar áttu
sem sé að vera minniháttar fólk
en aðrir landsmenn. Nú velur
Tíminn þeim þau uppnefni, sem
áður var á drepið.
En ef þessir rúmlega 6000 kjós-
endur, sem bættust við Sjálf-
stæðisflokkinn, voru allir „kaup-
mangarar og atvinnubraskarar
og fólk, sem hefur atvinnu hjá
þeim“. hvaðan kom þá allur sá
„lýður“? Þyrptist hann ekki að
verulegu leyti úr Framsókn, Al-
þýðuflokki og Þjóðvörn, sem
samanlagt töpuðu þúsundum at-
kvæða? Og eru það þá þakkirnar
fyrir fyrri stuðning, þegar þús
undirnar neyta lýðræðislegs rétt-
ar síns og velja aðra en áður, að
hrópa á eftir þeim slík uppnefm?
hver snjallasta ræða, sem í;að borgarstjóri Reykjavíkur
skyldi bjóða fulltrúum á bænda-
ráðstefnu ungra Sjálfstæðis-
stjórnmálaumræðum útvarpsins
hafi verið haldin, sé 10 mínútna
ræða, er Magnús hélt í eitt fyrsta
skipti, sem þvílíkar umræður
voru haldnar.
Á þessum tímamótum hafa all-
ir íslendingar ríka ástæðu til að
þakka Magnúsi mikil störf og
engir þó fremur en Sjálfstæðis-
menn einum ötulasta baráttu-
manni, er flokkurinn hefur átt.
Hermaim
og hermangið
En e. t. v. kemur hin breytta
aðstaða Framsóknar til „herset
unnar“ af því að hún hafi nú
dregið nokkra lærdóma af sínum
eigin kenningum um að hægt sé
að vinna þúsundir „kaupmang-
Einn ötulasli
baráttumáður
Af því, sem nú hefur verið
sagt, sézt, að Magnús Jónsson
hefur verið flestum mönnum at-
hafnasamari þeirra, er nú lifa á
Islandi. Segja má, að hann hafi
leitað sér hvíldar frá störfum
með því að snúa sér að nýjum
verkefnum. Helzta dægrastytting
Prófkosningar
í þessari viku munu hefjast
prófkosningar meðal meðlima í
Sjálfstæðisfélögunum í Reykja-
vík og annarra fylgjenda flokks-
ins hér um það, hverjir skuli
skipa efstu sæti á lista flokksins
við bæjarstjórnarkosningarnar í
Reykjavík í janúar nk. Mun þar
sami háttur á hafður og verið
hefur við þrennar undanfarnar
bæjarstjórnarkosningar og mjög
v.el hefur gefizt. Eftir atkvæða-
greiðslu innan fulltrúaráðsins
hefur verið saminn listi um þá,
er samkvæmt henni koma helzt
til greina, en þær ábendingar
binda þó engann, því að hver og
einn hefur heimild til að kjósa
þann, er honum sjálfum lízt. A
þennan veg er tryggt betur en í
nokkrum öðrum flokki, að kjós-
endur sjálfir ráði því, hverjir
verða fulltrúar þeirra á næsta
kjötímabili. Er mikið komið und-
ir því, að sem flestir taki þátt í
prófkosningunni og láti þannig
til sín taka örlög Reykjavíkur
næstu árin.
manna til kvöldverðar á heimili ara. atvinnubraskara og fólki,
sem vinnur hjá þeim“ með bví
að tryggja hersetuna sem bezt.
Hermann Jónasson, sem fyrir
kosningar sagði, að betra væri að
vanta brauð, en hafa erlendan
her í landi, hefur nú staðið fyrir
því, að leita samskota meðal
Atlantshafsríkjanna um lán
smu.
Sárindi Framsóknarmanna yfir
því, að Sjálfstæðismenn skyldu
verða hinir fyrstu til að efna til
slíkrar bændaráðstefnu, er engin
afsökun eða skýring á því að
rjúfa þannig heimilisfriðinn.
Samtímis því, sem Tíminn veður
þannig með illkvitni inn á einka-
heimili borgarstjóra, lætur hann
því ósvarað og ómótmælt, að
samstarfsblað hans, Þjóðviljinn,
gerir að sinni þá skoðun aðal-
efnahagsráðunauts ríkisstjórnar-
innar, að það sé ,,alvarlegt“ mál,
hversu miklu fé hafi verið varið
til rafvæðingar sveitanna og
landbúnaðarins yfirleitt. Þjóð-
viljinn nefndi þetta tvennt sem
höfuðdæmi þess, sem hér þyrfti
að kippa í lag og öðru vísi bæri
að fara með næstu árin. Fram-
sóknarmenn gefa sér ekki tíma
til að svara þessum boðskap sam-
starfsflolcksins einu orði í ákefð-
inni við að níða borgarstjórann
og þátttakendur í bændaráðstefn-
unni!
„Kaupmangarar og
atvinmibraskarar“
Hinn 13. nóvember sl, birti
Tíminn grein, þar sem hann vék
að fylgisaukningu Sjálfstæðis-
manna við síðustu kosningar.
Hann reyndi að gera sem minnst
úr henni, en komst þó ekki hjá
SPAAK,
framkvæmdastjóri Atiantshafs-
bandalagsins, er sá maður, sem
mest hefur beitt sér fyrir út-
vegun samskotalánsins til ts-
lands. Spaak hefur bækistöðv-
ar sínar í París, en þangað
lagði Guðmundur t. Guðmunds
son lykkju á leið sína bæði þeg
ar hann fór vestur um haf á
aðalfund Sameinuðu þjóðanna
og er hann kom þaðan aftur.
handa íslendingum. Hvorki Tím-
inn né Alþýðublaðið treysta sér
til að neita réttmæti þeirr-a frá-
sagna, sem Morgunblaðið hefur
birt um þetta, og Þjóðviljinn
staðfestir sanngildi þeirra í öðru
orðinu þótt hann neiti því í
hinu. Alþýðublaðið, málgagn ut-
anríkisráðherra, er nú einnig orð
ið margsaga í málinu. I dag, laug
ardag, herðir það sig upp í af-
neitun staðreyndanna, en tveim
dögum áður hafði það gert sér
upp fávizku um málið og segir
sl. fimmtudag í forystugrein:
„Hér skal ekkert um það sagt,
hvort íslenzka ríkisstjórnin hef-
ur reynt að fá lán hjá Atlants-
hafsríkjum, en sé svo, verður
það að teljast eðlilegra viðbragð
Sjálfstæðisflokksins að fagna því
framtaki. Svo mjög hafa forystu
menn hans látizt vera hlyntir
samstöðu íslendinga með þeim
þjóðum“.
Segja má, að eðlilegt er, að sá,
sem illa er staddur, leiti til vina
sinna um hjálp. En eru íslend-
ingar svo illa staddir, að þeir
þurfi að koma sem nauðleitar-
menn og biðja um samskotalán
sér til bjargar? En hvers eðlis er
þá „samstaða“ þessara manna
með Atlantshafsbandalaginu?
Ekkert annað land hefur leitað
til Atlantshafsráðsins á þann veg,
sem ísland hefur nú gert. Engum
þarf heldur að koma til hugar,
að við þeirri beiðni hefði verið
orðið, svo einstök sem hún er, ef
ekki væri talið, að ísland þyrfti
að kaupa til vináttu.
En það er í góðu samræmi
við þau kaup, að Framsóknar-
flokkurinn reyni að mata sinn
eigin krók með kaupmangi og
atvinnubraski í sambandi við
áframhaldandi hersetu landsins.
Ófræging Fram-
sóknar á íslandi
utanlands
Viðbrögð Framsóknar eru hin
sömu og oft áður, þegar sagt er
frá staðreyndum, er hún vill láta
þegja um. Tíminn er látinn hrópa
upp um ófrægingarherferð er
lendis. En hvað er rangmeðfarið
af því, sem Morgunblaðið hefur
sagt um þessi efni? Því vill Tím-
inn ekki svara, einfaldlega af því,
að Morgunblaðið hefur sagt það
eitt, sem er satt og rétt. En ef
sannleijkurinn einn er sagður,
hver á þá sökina á því, ef hann
skaðar landið, sá, sem segir satt,
eða hinn, sem svo hefur hegðað
sér, að til skammar er? Og af
hverju notaði fjármálaráðherra
ekki þau tækifæri, sem hann hef
ur haft að undanförnu til að
segja satt frá um hvað lánaút-
vegunum liði?
Eysteinn Jónsson hafði færi á
því í fjárlagaræðu sinni um miðj-
an október að skýra þjóðinni frá
hvað í þessu væri að gerast.
Hann kaus þögnina. Sama kost
valdi hann skömmu síðar, þegar
Magnús Jónsson, beindi til hans
fyrirspurn, um hvað liði lánaút-
vegunum til hafanrmannvirkja.
Enn þagði Eysteinn Jónsson
þunnu hljóði, þegar hann var að
því spurður í sambandi við fjár-
útveganir til togarakaupa, hvað
lánamálunum í heild liði. Þögn
Eysteins skýrist af því að hann
skammast sín fyrir að segja frá
staðreyndunum, eins og þær eru.
Tíminn hefur nú skrökvað upp
þeirri sögu, að Sjálfstæðismenn
hafi reynt að spilla fyrir Sogslán-
inu með því að segja það tengt
við áframhaldandi dvöl varnar-
liðsins hér. Hið sanna í því máli
er, að bandaríska stórblaðið New
York Times, sem talið er eitt
áreiðanlegasta blað á allri jarð-
kringlunni, skýrði frá þvf fyrir
h. u. b. ári, hverjar fjárútveganir
af hálfu Bandaríkjamanna væru
■engdar við framlenging varnar-
;amningsins af hálfu íslenzku
'íkisstjórnarinnar. Blað stærsta
tjórnarflokksins, Þjóðviljinn,
íefur síðan æ ofan í æ staðfest,
ið það sé rétt að Sogslánið hafi
i þennan veg verið tengt við
Ivöl varnarliðsins.