Morgunblaðið - 24.11.1957, Blaðsíða 21

'
Sunnudagur 24. nóv. 1957
MORCV1SB1.AÐ1B
21

0?
Clœsilegt rit Olafs Jónssonar um
,,Skriðuföll og snjóflóð" komið út
12 ár tók oð safna efni og semja rifið
„SKRIÐUFÖLL OG SNJÓFLÓГ heitir mikið rit sem komið er út.
Er þetta aðalbók Norðra á þessu ári. Höfundur er Ólafur Jónsson
raektunarráðunautur á Akureyri og í riti hans sem er í tveim stór-
um bindum er fjallað um öll þau snjóflóð og skriðuföll er hér á
landi hafa orðið, svo vitað sé um og eru í ritinu frásagnir af slík-
um atburðum, sem hvergi hafa áður verið skráðar. Höfundur sagði
í gær við blaðamenn að samning verksins hefði tekið 12 ár.
Fallegt rit
Gunnar Steindórsson fram-
kvæmdastjóri Norðra lét svo um
mælt að bókaútgáfan hefði gert
sér far um að rit þetta yrði fal-
legt og hæfði innihaldinu, sem
Ólafur Jónsson hefði með óþreyt-
andi elju safnað saman. Ritið er
unnið í prentv. Odds Björnssonar
og er frágangur og útlit allt með
glæsibrag.
12 ára vinna
Ólafur Jónsson er kunnur m.a.
fyrir ritverk sitt Ódáðahraun.
Hann sagði að við samningu þess
verks hefði hann þráfaldlega rek
izt á frásagnir um skaðaveður,
snjóflóð og skriðuföll. Hann
sinnti þeim frásögnum ekki þá,
en löngunin til að safna þeim
var fyrir hendi hjá honum og að
söfnun hefur hann unnið síðan
Ódáðahraun kom út fyrir 12 ár-
um.
Hann kvaðst fljótt hafa kom-
izt að raun um að hann færðist
of mikið í fang og sleppti því
frásögnum af skaðaveðrum.
Skriðuföll og snjóflóð hafa, sagði
Ólafur, haft mikil áhrif á líf fs-
lendinga. Þau hafa mótað landið
að nokkru leyti og haft meiri
áhrif á líf fólksins en menn al-
xnennt gera sér grein fyrir. Að
kanna þetta viðfangsefni hefur
ekki aðeins sögulega heldur og
hagnýta þýðingu.
Samning verksins
Samning verksins var tafsamt
verk sagði Ólafur. Fyrst
kvaðst hann hafa safnað
heimildum og skrifað. í næstu
umferð færði hann þær í komp-
ur og í priðju lotu bjó hann rit-
ið til prentunar upp úr komp-
unum. Samtímis varð hann að
afla sér fræðslu um efnið er-
lendis frá.
Til gamans sagði Ólafur að
einn kunningja sinna hefði séð
kompur sínar og sagt: Undarlegt
er að nokkur skuli byrja á slíku
verki — og hann bætti við eftir
stundar umhugsun — og láta sér
detta í hug að geta lokið við það.
Og Ólafur sagði að hefði hann
gert sér upphafi grein fyrir því
hve verkið var yfirgripsmikið, þá
hefði hann kannski aldrei lagt út
í það.
Höfuðþættir ritsins eru 3: 1)
sagnfræðilegur hluti og það er
meginhluti verksins 2) náttúru-
fræðilegur hluti þess og 3) hag-
fræðilegur hluti verksins.
I ritinu kemur margt merkilegt
fram. T.d. það að enginn sýsla
er laus við snjóflóð eða skriðu-
Óiafur Jónsson
föll, þó sumar sýslur verði mjög
sjaldan fyrir slíku.
Þá er manntjónið, sem Ólafur
segir að hafi áð meðaltali verið
220—230 manns á hverri öld. Auk
þess er eignatjón og landsspjöll
gífurleg.
Fjallað er um hvaða orsakir
liggi til snjóflóða og skriðufalla
og hvernig draga megi úr þeim
eða koma í veg fyrir þau.
Nýstárlegur er kaflinn um þau
skriðuföll sem engar heimildir
eru um aðrar en verksummerki
á landinu. Ólafur hefur rannsak-
að marga slíka staði, þó ekki hafi
hanii komizt yfir að skoða þá
alla og samkvæmt rannsóknum
sínum skráir hann frásagnir um
slík skriðuföll.
Gerð er grein fyrir erlendum
skriðuföllum o'g snjóflóðum til
að fá fram líkingu á slíkum við-
burðum þar og hér. Er slíkt fróð
legt því erlendis eru rannsókn-
ir á þessum atburðum meiri og
geta því komið að gagni hér á
landi.
Um helmingur ritsins eru ann
álar um atburðina sjálfa og þar
mikið af frásögnum sem ekki
eru skráðar annars staðar, t.d.
um snjóflóðið mikla á Seyðis-
firði 1885.
Þýðingarmikið rit
Ólafur sagði að rannsóknir á
snjóflóðum og skriðuföllum
væru þýðingarmiklar. Tjón-
hætta af þeim vofeiflegu atburð
um er gífurleg og því meiri sem
mannvirki í landinu verða fleiri
og meiri, t.d. vegir, rafmagns-
og símalínur o.þ.h. Skiptir því
miklu. að þekkja snjóflóð og
skriðuföll til að velja slíkum
mannvirkjum réttan stað. Gat
Ólafur dæma um þetta, t.d. með
háspennulínuna frá Laxá til Ak-
ureyrar og um veginn í Norður-
árdal. Skriðuföll og snjóflóð
hafa á þessum mannvirkjum
valdið gífurlegu tjóni og ekki
aðeins á mannvirkjunum sjálfum
heldur haft í för með sér marg-
víslegt annað tjón.
Sjoppnr og söluturnar
f FJÖLDA mörg ár, hafa verið
reknir hér í bæ smáveitingastað-
ir, sem almennt hafa verið kall-
aðir „sjoppur“. Nafn þetta fengu
þessir staðir á stríðsárunum, þar
sem margir þeirra voru nærri
eingöngu sóttir af hermönnum.
Nú hefur nafnið „sjoppa" ein-
hvern veginn festst við flestan
þann rekstur, sem hefur opið á
kvöldin.
En nú er reginmunur á veit-
ingastað og söluturni. Söluturn-
arnir eru litlar verzlanir með
mjög takmarkað gólfpláss, allt
plássið ca. 12—15 fermetrar og
því engin aðstaða til að hafa borð
eða stóla, og þar af leiðandi ekki
um „sjoppustöður" eða hangs að
ræða, enda heimtum við að fé-
lagar okkar fari í hvívetna eftir
fyrirmælum 19. greinar lögreglu-
samþykktar Reykjavíkur, þar
sem segir að algjörlega sé óheim-
ilt að afgreiða börn og unglinga
innan 16 ára aldurs, eftir kl. 20,00
á kvöldin.
Flest þau börn sem óska eftir
afgreiðslu eftir kl. 20,00, eru send
af fullorðna fólkinu, til að kaupa
tóbak eða annað smávegis. Það
þykir þægilegt að geta sent ungl-
ing' fyrir sig þegar komið er
máske seint heim úr vinnu. Börn
12 ára og eldri mega vera úti til
kl. 22,00, en afgreiðslu mega þau
ekki fá eins og fyrr segir. Þessir
unglingar eiga oft erfitt með að
skilja hvers vegna þeir ekki geta
fengið afgreiðslu, þar sem þeim
er þó heimilt að vera úti til kl.
22,00. Þetta er atriði sem forráða-
menn þessara mála ættu að veita
unglingunum fræðslu um.
Söluturnar verzla yfirleitt með
mjög fáar vörutegundir og þarf
samþykkt Heilbrigðisnefndar fyr
ir þeim. Vörurnar eru allar þær
sömu og fást í öðrum verzlunum,
og á það má benda, að þó sölu-
turn sé staðsettur nálægt skóla,
þá eru matvöruverzlanir það einn
ig, og börnin fara þangað sem
stytzt er.
Af framansögðu má ljóst vera,
að söluturnar, og það sem i dag-
legu tali er nefnt „sjoppa", er
sitt hvað.
Félag Söluturnaeigenda.
*

PERMAFUSED
SANFORIZED