Morgunblaðið - 24.12.1957, Blaðsíða 18

42
MORCVN BLAÐIÐ
Þriðjudagur 24. des. 1957
- KONSÓ
Framhald af bls. 39.
að gefa nokkuð út á prenti, pré-
dika eða kenna opinberlega á
öðru máli en amharisku, að við-
lagðri refsingu. Nú eru í landinu
um 30 höfuðtungur aðrar, en mál
lýzkur margfalt fleiri. Málaglund
roði er svo mikill að menn eru
því vanir að talað mál sé túlkað.
Tungumál Galla — eða gallinja
eins og það nefnist hér, langfjöl-
mennasta og dreifðasta þjóð-
flokks landsins, liggur við að sé
nokkurs konar „esperantó" að
minnsta kosti hér í Suðvestur-
Eþíópíu. Ekkert er því til fyrir-
stöðu að ég tali hér á samkomum
eða í skólum á ensku. Maður mér
við hlið snýr máli mínu á am-
harisku — eins og skylt er —
annar á gallinja og, ef vel á að
fara, sá þriðji á mál Konsómanna,
einkum vegna barna, sem ekki
skilja annað en sitt móðurmál.
Felix byggði fyrsta skólahús
þessa þjóðflokks fyrir gjafafé
frá Islandi. Nemendur eru nú
70—80, dálítið stopulir, en inn-
lendir kennarar 3.
Foreldrar kváðu hafa lítinn
skilning á því, að „mennt er mátt
ur“, - að börnum sé nokkur þörf
á að ganga í skóla. Það þykir ekki
öllum vit í að senda börn í skóla
einmitt þegar þau eru komin á
þann aldur að geta gert eitthvað
til gagns. Uppeidi barna miðast
aðeins við eitt, vinnu. Umhyggja
fyrir börnum verður minni fyrir
það, að auk þess að fjölkvæni er
algengt eru hjónabönd ákaflega
losaraleg — algengt að konur
hlaupi frá manni sínum og taki
saman við annan, en karlmenn
kvænist 8 sinnum eða jafnvel
miklu oftar.
Nú hafa Amharar stofað annan
skóla hér i Konsó. Þeir bera keis-
arann fyrir því, að í Eþíópíu sé
almenn skólaskylda. Allmörg
börn eru í skólanum, — þó eru
þau börn miklu fleiri, sem kom-
ast hjá að ganga í skóla. Feður
þeirra hafa látið skrá þau sem
nemendur og greitt skólagjald —
gegn því skilyrði að þau gangi
ekki í skóla!
Felix áætlar að 1 eða 2 börn af
hundraði gangi nú í skóla í
Konsó. En þá af fullorðnum
Konsómönnum, sem kunnu að
lesa og skrifa áður en kristniboð
hófst, hefur óefað verið hægt áð
telja á fingrum sér.
Það var í persónulegu samtali
við fulltrúa Norska kristniboðs-
sambandsins 1948, að Haile Sel-
assie Iveitti því leyfi til að hafa
kristniboð í Suður-Eþíópíu — og
þá einng í Konsó. Alkunna er að
keisarinn er mjög hlynntur evang
elisku kristniboði. Hann setti þau
skilyrði ein, að á hverri kristni-
boðsstöð væri skóli og sjúkraskýli
ef ekki sjúkrahús. Norðmenn
snerust þannig við þeirra kröfu,
að þeir hafa á stöðvun sínum sam
tals 10 hjúkrunarkonur, 5 sjúkra
skýli, 4 lækna og 2 sjúkrhús —
en hið 3ja er í byggingu..
Ég bað Ingunni Gísladóttur,
hjúkrunarkonu okkar í Konsó, að
loka uti allan hávaða og taka
sér næðisstund til að segja mér
eitthvað um hjúkrunarstarfið.
Hún hefur íbúð til bráðabirgða
— vonandi — í skólahúsinu. Fyrir
utan dyr og glugga eru gáskafull-
ir krakkar og kveinandi sjúkling-
ar.
I þetta skipti knýr fréttamaður
Morgunblaðsins dyra, spyr og fær
svör:
— Hvernig hefur heilsufarið
verið í þínu „læknishéraðk’, það
sem af er þessu ári?
— Hér geisaði fyrst malaríu-
faraldur og síðan heilahimna-
bólga en hvorttveggja er land-
lægt. Malaría er hér illkynjuð en
miklu skæðari var þó heilahimnu
bólgan. Áætlað er að af sjúkling-
um, sem við náum ekki til, deyi
50—60%. En af öllum þeim hundr
uðum, sem til sjúkraskýlisins
koma eða ég var sótt til dóu þrír.
Það mun ekki sízt undrameðöl-
um nútímans að þakka að ekki
er ofmælt að starf hjúkiunar-
kvenna á sjúkraskýlum eða lækn
ingastofum kristniboðsstöðvanna
sé meira en svo að það verði met-
ið eins og maklegt er.
— Hvaða sjúkdómar eru hér
algengastir?
—Malaría og syfilis. Hingað er
oft komið með nýfædd börn flak-
and í sárum. Syfilis er hægt að
lækna. Malarían er þrálátari,
ekki eins örugg meðul við henni.
Þó deyja engir úr malaríu, sem
hingað leita í tæka tíð.
— En hvað um sjúkdómsorsak-
ir?
— Við erum hér í hitabeltis-
Hliðstafir eru digrir trjábolir.
Frá Buso, þorpi í Konsó.
landi. Hér eru margs konar sjúk-
dómar, sem eru lítt þekktir í
norðlægum löndum, svo sem
tyfus, dysentery, tracoma, lepra
o. s. frv. Sóðaskapur og alger
vanþekking á smiti sjúkdóma er
ein höfuðorsök þess hve hræði-
lega er mikið um þá. Fólk notar
ekki sápu og þvær að jafnaði
hvorki klæðnað sinn eða líkama.
Mikið er um næringar- og efna-
skort, ekki sízt hjá börnum. All-
ir ganga berfættir og margir fá
hitabeltissár á fótleggi. Krabba-
mein er sjaldgæft, kemur fyrir í
brjósti á konum.
Áður var búið að segja mér
að mikið er hér um holdsveiki og
ekkert gert til að forðast hana.
Ingunn sagði mér frá manni á
bezta aldri. Hann á fyrir konu og
börnum að sjá en er holdsveikur
á báðum fótum.
— Ég veit að þetta er eina
sjúkraskýlið í Konsó. En hverra
úrræða leita menn annars í veik-
indum sínum?
—1 Það hefur sjálfsagt margs
konar kerlingabækur, blessað
fólkið. Staði, þar sem verkir eru,
brennir það oft með glóandi járn-
teinum, kemur svo hingað þegar
igerð er komin í sárið og verkir
meiri en nokkru sinni fyrr.
Stundum er þráu smjöri eða
graslyfjamauki drepið í opin
sár og bundið um með laufblöð-
um. Oft eru slík sár morandi í
maðki. — Þegar í óefni er komið
— ekki sízt ef um heilahimnu
bólgu er að ræða — leita lang-
flestir til miðla þeirra illu anda,
sem talið er að séu valdir að
sjúkleikanum eða til kalikja.
Ég bað hjúkrunarkonuna að
segja mér nokkrar sjúkrasögur.
Þær urðu of margar til þess að
hægt sé að birta þær í blaða-
grein. En hér er sýnishorn:
Hún var tvisvar sótt til manna
með sár um allan líkamann. Or-
sök þess var hin sama í báðum
tilfellum. Mennirnir höfðu etið
hrátt kjöt af sjálfdauðri skepnu
-— Kjöt er borðað hrátt alls staðar
í Eþíópíu og virðist ekki koma
að sök, nema ef vera kynni að
því sé um að kenna, að margir
eru með bendelorm.
Tvisvar hafa komið til hennar
menn særðir eftir ljónsbit. Á
Konsóhálendinu er víst talsvert
um ljón. Merki voru mjög greini-
leg eftir vígtennur ljónsins á
farmhandlegg annars þeirra og
var önnur pípan brotin. Sár
beggja greru fljótt.
Fullorðin kona kemur til Ing-
unnar og setur frá sér fullt vatns-
ker úti á ganginum. Hún er i
skinnpilsi, sem er fest um lend-
arnar og nær niður á hné, en
engu öðru. Að vísu er hún með
einar 15 eða 20 marglitar gler-
perlufestar um hálsinn, sem telst
til klæðnaðar hér. Hún þríf-
ur með báðum höndum aðra
hönd hjúkrunarkonunnar og
lætur kossum rigna á hana.
Vatnið á Ingunn að eiga.
Hún hefur fengið margar slík-
ar smágjafir, sem þakklætis-
vott fyrir að hún læknaði son
þessarar konu. Faðir drengsins
færir henni stundum kaffibaunir
eða hunang. Ekkert segir hún
hafa létt sér erfitt starf eins og
það hve þakklátir sjúkling’ar og
aðstandendur eru yfirleitt.
Drengurinn heitir Garbikkja
og er oft hér á stöðinni, líklega
8 ára. Harín er allsber, eins og
algengt er um drengi á hans
aldri og gyrtur snærisspotta. —
Þegar Ingunn var sótt til hans
var hann talinn af og búið að
leggja hann til, reyra hann lík-
böndum eins og hér tíðkast. Hún
lét leysa hana og flytja síðan á
börum til sjúkraskýlisins. Dreng-
urinn hafði verið með mikinn
hita í marga daga. Annar fótur-
inn var stokkbólginn og mikil
ígerð á mjöðminni. Antibiotika-
meðöl unnu smám saman á bólg-
unni, eftir að opnuð var igerðin
og var Garbikkja orðinn heilbrigð
ur eftir nokkrar vikur.
Oft hefur Ingunn dregið út
tennur og þá komið sér vel að
heima lærði hún að deyfa. En
þakklátari er hún fyrir þá
fræðslu og reynslu, sem hún fékk
á fæðingardeild Landspítalans
Oft hefur hún verið sótt til jóð-
sjúkra kvenna. Ekki má láta
þess ógetið með öllu.
Hún var einu sinni sem oftar
sótt til konu í barnsnauð. — Hún
er dáin, hún er dáin! margendur-
tók eiginmaðurinn. Konan gat
ekki fætt en Ingunn sá þegar að
allt var með felldu og að barnið
bar rétt að. Nú hafði hún ekki
tíma til að sitja yfir konunni og
gaf henni sprautu og bað um að
sín yrði aftur vitjað ef með þyrfti
Og að því kom snemma daginn
eftir. Þá var hópur háværra
kvenna inni hjá konunni en hún
virtist vera nær dauða en lífi.
Barnið var fætt — og dáið. Yfir-
setukonur höfðu með venjuleg-
um hætti velt konunni og hrist
og dregið frá henni barnið. Yfir-
setukonur eru nánast ein af
mörgum plágum þessa fólks. —
Síðan voru liðnar margar klukku
stundir en fylgjan ekki komin.
Konan lá í blóðpolli á fleti sínu.
Hjúkrunarkonan tók þvagið og
náði fylgjunni. Konurnar ráku
upp gleðióp mikið: El-el-el-el-el!
Þremur læknum, sem ég átti tal
við, bar saman um að barnadauði
í Eþíópíu mundi vera um 60%.
Ég hefi blaðað lítils háttar í
spjaldskrá og skýrslum hjúkrun-
arstarfsins í Konsó:
Tíu fyrstu mánuði ársins hafa
leitað lækninga til sjúkraskýlis-
ins alls 3188 manns, og er þá að-
eins fyrsta koma þeirra skráð,
en margir hafa komið oftar en
einu sinni. — í júnímánuði, þeg-
ar hér geisaði meningitisfaraldur
voru sjúklingar 978. — Hve ofc
hjúkrunarkonan hefur verið sótt
út í þorpin veit ég ekki.
Starf íslenzku kristniboðanna í
Konsó verðskuldar að því sé
gaumur gefinn og betur að því
búið en hingað til.
Konsó er okkar Lambarene —
íslendinga.
Cjleoile^ jói!
Ásgeir Ásgeirsson
Verzl. Þing’holtsstræti 21
/f U .,//
Ljieoiíej joll
Timburverzlun
Árna Jónssonar & Co.
rj
CjLkLcj jðt!
Gott og farsælt nýtt ár!
, Sæbjörg
Cjíe!ile<j jól!
Gott og farsælt nýtt ár!
Kjöt & ávextir /
Hólmgarði 34. — Sími 81995)f
i>»>5>»>5>»>5>5>5>*>5>í>5>»>5>?>
VI
Cjle!ile(j jói!
Fata- & sportvörubúðin
Laugavegi 10.
!)»>5>í>5>»>5>»>5>»>5>»>5>»>5>í)l
(jíeÍilej jól!
Farsælt komandi ár.
Dömubúðin Laufið
Aðalstræti 18.
5>^>5>€>5>r>5>^5>'>5>»>5'»>5>» -»:^5>»>5>.ri''t'»>5>?>5>^-'5>»>5>»>5
G^ióíómiÉi
í gulli, silfri og dýrum steinum
er sérgrein verkstæða vorra.
jóíl
/
um
nú í ár, sem jafnan fyrr í síðstu
hálfa öld, mun margur gleðja sig
við •
cic^rcin ffrip
úr verzlun vorri, sem gefinn er af
góðum hug og valinn af þjálfuðum
smekk.
CHcujur cjripbtr er ce tilyndió
Cjiediiej jói!
h Sipunílsson
Skart9ripoverz(un
Hvers vegna kemur það svo oft fyrir,
að menn hafa innbú sitt of lágt tryggt
eða alveg ótryggt? Enginn er svo ríkur,
að hann hafi efni á því að hafa eignir sínar
óvátryggðar.
Vér bjóðum yður örugga og góða þjónustu.
Umboðsmenn vorir, sem eru í öllum kaupstöðum,
kauptúnum og hreppum landsins, veita yður
upplýsingar og leiðbeina yður, og síðast en ekki sízt:
hjá oss fáið þér ávallt hagkvæmustu kjörin.
Skammdegið er tími ljósanna, — farið varlega
með þau.
CjLkíej jóll
Brnsobótofélag Islonds
HVEBFISGÖTU 8-10, BEYKJAVÍK.
SÍMAR: 14915 — 14916 — 14917.