Morgunblaðið - 12.01.1958, Page 11

MORCZJWBLAÐ1Ð
11
Sunnudagur 12. ían. 1958
Sigling á Dalsfirði.
REYKJAVÍKURBRÉF
LaugarcL 11. janúar
Minnisverður
17. júní
A sunnudaginn var birtist hér
í blaðinu kveðja frá Sören K.
Hauge, oddvita á Fjölum í Nor-
egi. Kveðja þessi hlýtur að rifja
upp fyrir þátttakendum í Egils-
ferðinni um Noreg í sumar ein-
hvern ánægjulegasta dag, sem
þeir hafa lifað, hinn 17. júní sið-
astliðinn.
Aðfaranótt þess dags dvöldu
ferða.langarnir í Heyangri, sern
stendur við smáfjörð, er skerst
inn úr Sognsæ. Þangað höfðu
þeir komið frá Balaströnd. Þar
er mikið og veglegt ferðamanna-
hótel, er margt stórmenni hefur
gist. Hinn göfgasti íslending-
anna, Hannibal Valdimars-
son, félagsmálaráðherra, var þar
t. d. látinn sofa í sama rúmi og
Vilhjálmur heitinn Þýzkalands-
keisari hafði áður hvílzt í. í gisti-
húsi þessu var ferðalöngunum
tekið með mikilli viðhöfn af fylk-
ismanninum N. Schei. — Sendi
hann Hauge, oddvita á Fjölum,
síðan með hópnum sem sérstak-
an fulltrúa sin‘n.
Heyangur, þar sem gist var að-
faranótt 17. júní, er merkilegur
bær að því leyti, að hann er
byggður umhverfis alúmíníum-
vinnslu úr málmgrýti, sem flutt
er langt að, en orkan til vinnsl-
unnar fæst úr vatnsföllum þarna
í nágrenninu. Menn skoðuðu
þessi mannvirki og þótt mörgum,
að þau gætu orðið okkur íslend-
ingum til fyrirmyndar, enda hafa
nú árum saman möguleikar til
þvílíkrar vinnslu hérlendis verið
ræ.ddir og rannsakaðir, þótt ekki
hafi orðið úr framkvæmdum
Vonandi verður úr þeim, áður en
langt um líður, en vissulega þarf
til þess mikið átak af lítilii
þjóð.
Atvinnuvegir íslendinga eru
of einhæfir. Aðalframleiðslan til
útflutnings, fiskveiðar, er um of
stopul. Ber því að vinna að
tryggingu efnahagslífsins með
notkun hinnar ónýttu orku í
landinu. Hér er mikið verkefm,
sem vinna verður af að þjóðholl-
ustu og víðsýni.
íslenzku ferðamönnunum
fannst það táknrænt, að skoða
einmitt þvilík mannvirki ária
morguns á þjóðhátíðardegi sin-
um, og varð gildi þess enn ljós-
ara, þegar á daginn leið og betur I
komu í ljós þau bönd, sem binda
íslendinga við fortíðina.
Ferð í Dalsf jörð
Frá Heyangri var haldið að Al-
viðru í Sogni. Sonur Þorkels ur
Alviðru var Þórarinn, sem varð
landnámsmaður á Islandi. Hann
kom skipi sínu í Þjórsárós og
hafði þjórshöfuð (nautshöfuð) á
stafni, og er áin kennd við það.
1 Alviðru er veglegt timburhús
frá 18. öld á borð við stjórnar-
ráðið hér og stofurnar á Bessa-
stöðum, í Viðey og í Nesi. Var
Alþingi fyrir nokkru gefið mál-
verk þaðan gert af listmálaran-
um Karli Straume, öldruðum
heiðursmanni, er íslendingar
hittu daginn eftir.
Að lokinni heipjsókninni að
Alviðru var farið í Dalsfjörð eða
til Dale í Sunnfjord, eins og
Norðmenn segja nú. Þar et lítiil
bær eða þorp, og var þar veg-
leg móttaka af æskulýð og yfir-
völdum fyrir utan skólahúsið og
síðan boðið til hádegisverðar i
skólahúsinu.
Þeim, er þetta ritar, er það
minnisstæðast, að þar hitti hann
áldraða, íslenzka konu, Guð-
björgu Brandsdóttur öen, er
gifzt hafði Norðmanni og nú
hafði búið í meira en 40 ár í
Noregi. Gamla konan er ættuð
úr sveitum austanfjalls en hafði
um hríð dvalið í Reykjavík áður
en hún fór til Noregs. Til þessa
samkvæmis var hún komin með
dóttur sinni, er flutt hafði til ís-
lands og er gift Erling Magnús-
syni, stýrimanni hér í bæ.
Að vonum þótti Guðbjörgu
gaman að hitta svo marga landa
sína og varð að ráði, að þær
mæðgur slógust með í förina
næsta áfangann. Það var sigling
um Dalsfjörð og var sagt, að í
þeirri för sæist heim að Rivedal,
þar sem munnmæli herma, að
Ingólfur Arnarson hafi átt heima
í Noregi.
Heimkynni Ingólf s
Arnarsonar
Um Dalsfjörð var siglt á all-
stórum flóabát eða ferju, eins og
þær tíðkast innfjarða í Noregi.
Eftir nokkra siglingu dreif að
báta úr ýmsum áttum, og þegar
betur var að gáð, sást mann-
fjöldi með fánum á landi. Var
þá sagt, að skipið væri úti fyrir
Rivedal, þar sem talið er, að bær
Ingólfs hafi staðið, og er þar
nú byggð h. u. b. 200 manna
Ekki var þar bryggja fyrir svo
stórt skip, sem hér var á ferð-
um. En í sömu svifum og menn
horfðu með forvitni til lands, þar
sem voru lág hæðardrög vaxin
grænu grasi og girt skógarbelt-
um, var rennt upp að klöppun-
um og komust farþegar þannig
óvænt í land.
Var síðan gengið í hóp á ská
upp frá sjónum, þangað sem í
afhallandi brekku stendur har
steindrangur, nokkurs konar
bautasteinn, sem munnmælin
segja, að Ingólfur hafi reist áður
en hann kvaddi heimabyggð sina
til fulls og flutti alfarinn til ís-
lands. Þarna var mannfjöldi fyr-
ir, og börn fögnuðu komumönn-
um með söng. Síðan ávarpaði
Hauge oddviti, sá, er kveðjuna
sendi og fyrir ferðinni stóð, Is-
lendingana með nokkrum fögrum
orðum. Sá, er þetta ritar, svaraði
af hálfu íslendinganna, en þá var
sannarlega tregt tungu að hræra
og finna hin réttu orð. Enda
munu fiestir ferðalanganna hafa
komizt við, er þeir óviðbúniv
stóðu á því túni, þar sem fyrsti
íslendingurinn og forfaðir allra
þeirra, sem nú lifa, hafði slitið
barnsskónum, leikið sér ungur
og vaxið til þess þroska, er gerði
hann að frumkvöðli nýrrar
þjóðar.
Ekki dró úr viðkvæmninni sú
vinátta, sem allir, ungir og gami-
ir, sýndu komumönnum. Ágæt
frú, er þarna var með börnum
sínum, rétti t. d. þeim, er þetta
ritar, fögur blóm og yngismær
ein gaf honum lítinn norskan
fána, sem hún hafði haldið á,
og var síðan mynd tekin af hópn-
um. í lok ferðarinnar um fjörð-
inn þáði hin aldna íslenzka kona,
er þarna býr, Guðbjörg Brands-
dóttir, blómin að gjöf, en litli
norski fáninn mun verða geymd-
ur sem kær minjagripur.
Áður en varði neyddust menn
til að halda um borð í skipið aft-
ur, var þá enn siglt út fjörð-
inn, og haldið að Kleppenes. Er
naumast tilviljun, að það staðar-
nafn er svo nærri hinum norsku
heimkynnum Ingólfs, því að þar
er um svipaða vegalengd ,að
ræða og frá Reykjavík að Kleppi
hér inni við sundin. Að hinum
norska Kleppi var einnig mann-
fjöldi í landi en talið er, að Hjör-
leifur Hróðmarsson hafi verið
j upprunninn þaðan. Nokkrir erfið-
leikar voru á að komast þar í
land, en sagt var, að þegar for-
seti íslands hefði verið á þessum
slóðum, hefði íbúarnir þar orðið
fyrir vonbrigðum, vegna þess,
að honum gafst ekki tími til að
stíga þar í land, og var því tek-
in sú töf, sem leiddi af för okkar
til lands, þótt á smábátum yrði
að fara. Þarna er bautasteinn
svipaður því, sem í Rivedal er,
og segir sagan, að Hjörleifur
hafi reist hann.
Aldrei nema gott
um Island
Þegar komið var aftur um
borð í skipið eftir dvölina að
Kleppi og siglt inn fjörðinn,
sýndu Norðmenn þjóðdans og
þótti að því góð skemmtun.
Haldið var inn til Strandar og
skildust þar leiðir, því að Hauge
og sveitungar hans úr Dalsfirði
héldu nú heimleiðis. Vegna land
göngunnar í Rivedal og að
Kleppi, hafði áætluninni seinkað
og var í skyndi ekið áleiðis, m. a.
fram hjá bæ þeim, þar sem Atli
jarl á Gaulum bjó. Þar er nokk-
urt sléttlendi, enda eitt stærsta
bú um þessar slóðir og nýtízku
vinnuvélar notaðar, sem þótti
í frásögur færandi. Kúaeignin
var þó ekki meiri en 20 og mjög
mikil miðað við það, sem tíðk-
ast vestan fjalla í Noregi. Staðar
var numið við foss nokkuð fyrir
ofan bæinn og dreif þá að fjölda
fólks, sem safnazt hafði saman
heima á bænum, og átti von á
ferðalöngunum þangað, en varð
fyrir vonbrigðum, þegar þeir
gáfu sér ekki tóm til að staðnæm-
ast þar.
Eftir nokkra dvöl var haldið
yfir ána og komið i nýtt byggðar-
lag. Þar var enn hópur fyrir,
mest börn, sem beðið höfðu tím-
um- saman eftir því að fagna
frændum sínum frá íslandi. Meg-
inhópurinn gerði því nokkra töf
á ferð sinni til að spjalla við
börnin, en síðan var í flýti hald-
ið til Förde, þar sem sveitar-
stjórnin beið með veglegan
kvöldverð.
Með þeim mannfagnaði laux
þessum eftirminnilega 17. júní.
Til viðbótar má geta þess, að
er þeir voru á gangi saman
næsta morgun, Pétur Ottesen og
sá, sem þetta ritar, stöðvaði þa
78 ára gamall öldungur. Hann
sagði, að daginn áður, er hann
sá fána dregna að hún vegna
komu íslendinganna, hefði hann
farið að hugsa um, hvað hann
vissi um ísland og íslendinga.
Minntist hann þá þess, að hann
hefði lesið bæði Njálssögu og
Heimskringlu og aldrei heyrt
neitt nema gott af íslendingum
sagt.
Órof in saga
Slíkar persónulegar endurminn
ingar verða aldrei nema svipur
hjá sjón, þegar þær eru ritaðar
niður eða sagðar öðrum. Víst er
merkilegt að finna, að fólkið i
vestanverðum Noregi, þaðan sem
meginhluti íslendinga flutti í
fyrstu, hefur en'n lifandi frænd-
semistilfinningu til íslendinga.
Á sama veg dylst engum íslend-
ingi, er fer sjálfur um þessi hér-
uð, að hann er þar á fornum ætt-
arslóðum. Hann kannast við
fjölda örnefna, vegna þess, að
þau hafa flutzt til íslands. T. d.
var staðarnafn, sem borið er fram
mjög svipað og Esja, rétt hjá Bala
strönd. Eins kannast menn vi8
mörg norsk örnefni, vegna lest-
urs íslendingasagna og Heims-
kringlu. Landrýmisskorturinn f
þessum héruðum veitir og auk-
inn skilning á því, af hverju for-
feður okkar fjölmenntu svo mjög
frá Noregi til íslands.
Þá má skógræktin, sem stund-
uð er við mjög erfið skilyrði í
þessum héruðum, en er nú veru-
legur þáttur í lífsafkomu fólks-
ins, verða okkur til fyrirmynd-
ar. Sama er um tryggð við forn-
ar minjar og hinn vakandi áhuga
á að gera byggðamenninguna
sem fjölbreyttasta og blómleg-
asta. Skilningurinn á því, að
sveitir og þéttbýli eigi að styðja
hvort annað er og eftirtektar-
verður. Sveitarfélagið helzt hið
sama, þótt þorp eða allstórir bæ-
ir myndist í hreppnum.
Allt þetta og margt fleira er
Framhald á bls. 12.
Átthagar Ingólfs Arnarsonar.