Morgunblaðið - 07.03.1958, Qupperneq 3

Föstudagur 7. marz 1958
MORCVlVnT. 4fílÐ
Veiting
ríkisborgararéttar
STAKSTEINAR
Verkfræðingrar, rafvirkjar og aðrir starfsmenn við stöðvarbygginguna.
— Bolungarvlk
Frh. af bls. 1
350 m löng stífla
Byggð var 350 m löng stífla,
þar sem Fossá var stífluð uppi á
Beiðhjalla í um 330 m hæð. Fr
þar gert ráð fyrir 40—50 þús.
tengingsmetra vatnsmiðlun.
Sjálf þungastíflan er 30 m að
lengd og 5,5 m á hæð.
Þrýstivatnspípan er 35—40 sm
víð og tæplega i.300 m löng.
Stöðvarhúsið er 100 ferm að
stærð og um 5 m hátt, þar sem
það er hæst. Stendur það í
botni Syðridals. Eru þaðan um
6 km til kauptúnsins.
Vélar allar í orkuverinu eru
tékkneskar. Hafa Kafveitur rik-
isins annazt niðursetningu þeina
með aðstoð manna frá verksmiðj-
unum, sem framleiddu vélarnar.
Samtal við rafveitustjórann
Mbl. átti i gær stutt samtal við
rafveitustjóra hins nýja orkuvers
í Bolungarvík, Jóhann Lyngdal,
sem er ungur maður, ættaður ur
Bolungarvík. Hann kvað vélar
orkuversins hafa verið reyndar
undanfarið og hafa reynzt vel
Virtist allt vera þar í góðu lagi.
Gert er ráð fyrir að allt kaup-
túnið fái rafmagn þegar er
straumnum verður hleypt á. Unn
ið var að lagningu bæjarkerfisir.s
sl. sumar, en ekki er fulllokið
við það. Jarðlínur eru eftir og
ekki hefur verið endanlega geng-
ið frá loftlínum. Spennistöðvar
hafa hins vegar verið fullgerðar.
Sjálfvirk stjórn
Stjórn þessa nýja orltuvers
mun verða algerlega sjálfvirk.
Aðeins fyrst í stað verða hafðar
vaktir í sjálfu rafstöðvarhúsinu
frammi í Syðridal, sennilega um
mánaðartíma, að því er Jóhann
Lyngdal tjáði Mbl. Hefur einn
vélstjóri verið ráðinn auk raf-
veitustjórans til þess að standa
vaktir í öryggisskyni. Er það
Kjartan Guðjónsson í Bolungar-
vík.
Rafveitustjórinn mun því búa
í Bolungarvík. Verður orkuver
inu stjórnað þaðan með fjarstýris
tækjum. Mun þetta fyrsta orku-
verið hér á landi, sem er þannig
fjarstýrt.
Á komandi »umri mun verða
leitt rafmagn á sveitabæina í
Syðridal og Tungudal.
Nýr þingmaður flytur
sína fyrstu ræðu
í fyrrad. flutti Helgl Seljan Frið [ber hlutarmanni sama verð og
rlksson fyrstu ræðu sína á Al- útgerðarmanni fyrir hinn selda
ALLSHERJARNEFND neðri
deildar Alþingis flytur frumvarp
um að veita 57 mönnum íslenzk-
an rikisborgararétt. Menn úr alls
herjarnefndum beggja þingdeilda
hafa að undanförnu unnið að
því, ásamt skrifstofustjóra Al-
þingis, 'að athuga umsóknir, sem
borizt hafa um ríkisborgararétt.
Hefur þar verið höfð hliðsjón af
reglúm, sem samkomulag varð
um á Alþingi í fyrra. Þetta eru
meginatriði þeirra:
Umsækjandi hafi
mannorð og sé vel kynntur og
starfhæfur.
Norðurlandabúar hafi átt hér
lögheimili í 5 ár, aðrir útlend-
ingar í 10 ár.
Makar íslenzkra ríkisborgara
fái borgararétt eftir 3ja ára bú-
setu.
Börn íslenzks foreldris fái rétt-
inn eftir 3ja ára búsetu, ef hitt
foreldiið er Norðurlandabúi, ella
eftir 5 ára búsetu.
íslendingar, sem gerzt hafa er-
lendir borgarar, fái réttinn eftir
1 árs búsetu hér.
íslenzk kona, sem misst hefur
ríkisfang sitt við giftingu, en
flytur heim, er hjónabandi henn-
ar er slitið, fái borgararétt hér
á fyrsta dvalarári, ef hún lýsir
því yfir, að hún ætli'að dveljast
á íslandi. Sama gildir um börn
hennar, sem ekki hafa náð 16
ára aldri og henni fylgja.
í frumv. er lagt til, að þeir,
sem þar eru nefndir, fái ekki
„Helzta umræðuefni“
Það' er ekki oft, sem satt er
sagt í Tímanum. Þó kemur þa8
fyrir, svo sem þegar Sverrir
Bergmann segir þar hinn 27.
febr.:
„Kosningaúrslitin hafá að von-
um mikið verið rædd, enda ver-
óflekkað (jg em helzta umrseðuefni manna
á meðal allt frá því, er þau urðu
kunn fram til þessa dags“.
Þó að Framsóknarmenn vilji
öðru hverju sem minnst gera úr
þýðingu kosninganna, þá er þeim
jafnt og öðrum ljóst, að þaer
tákna tímamót í ísl. stjórnmál-
um. Einmitt af þeim sökum verð-
ur jafnt andstæðingum sem Sjáif-
stæðismönnum tíðrætt um þær.
Dæmi þess er grein íslendings
hinn 21. febr. er hljóöar svo:
„Sjálfsblekking Dags
Þegar Alþýðubandalagið var
stofnað fyrir Alþingiskosningarn-
ar 1956, litu Framsóknarblöðin
það illu auga og mæltu gegn öll-
um stuðningi við það. Dagur
sagði um þessa flokksmyndun 11.
apríl 1956:
„Kommúnistar bjóða að sjálf-
sögðu enn fram í þessum kosn-
ingum og nú undir ennþá nýju
nafni og kalla sig nú „Alþýðu-
, , , , ,, • . „ bandalag". Sú sauðargæra mun
íslenzkt rikisfang, nema þeir taki . .. , „
upp íslenzk nöfn.
Hluti af vélasal raforkuvcrs Bolvíkinga.
(Karl Aspelund tók myndirnar, sem fylgja greininni)
Káseti vinnur mái gegn
útgerðarmanni
í HÆSTARÉTTI hefur verið i vinnslustöðvar eða fiskútflytjandi
kveðinn upp dómur í máli, sem
Baldur Ólafsso* sjómaður, Bjólu-
hjáleigu í Holtum, höfðaði gegn
Ársæli Sveinssyni útgerðarmanni
í Vestmannaeyjum. Sjómaðurinn
höfðaði málið gegn Ársæli til
innheimtu aflahlutar vegna báta-
gjaldeyrisfríðiuda frá vetrarver-
tíðum 1952 og 1953, en á vetrar-
vertíð bæði þessi ár var Baldur
Ólafsson háseti á m.b. ísleifi,
sem er eign Ársæls.
I undirrétti urðu úrslit máls-
ins þau að Baldri Ólafssyni sjó-
manni voru aö mestu dæmdar
þær réttarkröfur er hann gerði,
en þær hljóðuðu upp á kr. 5.694,24
með 6% vöxtum frá 1. jan. 1954
til greiðsludags. Hæstiréttur stað-
festi undirréttardóminn, en í for-
sendum hans þar sem fram kem-
ur það sem mestu máli skiptir
varðandi forsögu máls þessa, seg-
ir m. a. svo:
I gildandi kjarasamningi er
hvergi gert ráö fyrir að útgerð-
armaður kaupi aflahluti sjó-
manna á fyrirfram ákveðnu
verði. Eina ákvæðið er ræðir um
verð, er 3. gr. samningsins og er
hún á þessa leið:
„Sé um sölu á nýjum fiski að
ræða til ísunar eða frystingar,
og yfirtekur aflann. Verður'eigi
séð að rök séu fyrir hendi, er
sýni fram á, að önnur regla eigi
að gilda, þegar aflinn er lagður
inn í fiskvinnslustöð, er útgerð-
armaður starfrækir eins og hér
átti sér stað. Þykir því bera að
líta svo á, að sama regla og felst
í umræddu ákvæði, eigi einnig
að gilda um samskipti stefnda og
stefnds. Leiðir það til þess, að
stefnandi átti rétt á að fá afla-
hlut sinn greiddan með hinu
sama verði eg stefndum bar, sem
útgerðarmanni við reikningsupp-
gjör milli útgerðar bátsins og
fiskvinnslustöðvar sinnar. Meðal
þess voru 45% af andvirði gjald-
eyrisfríðinda, sem inn komu fyr-
ir afla bátsins. Átti stefnandi því
rétt til að fá sinn hlut úr and-
virði þeirra reiknaðan, jafnskjótt
og þau bárust stefndum í hend-
Óráðlegf að flyfja
fil Kanada
AF tilefni blaðaskrifa um ískyggi
lega flutninga fólks af íslandi til
Ameríku, bað utanríkisráðuneyt-
ið sendiráð Islands í Washington
á sínum tíma að útvega öruggar
upplýsingar um kjör innflytj-
enda í Kanada. Hefur skýrsla
sendiráðsins nú borizt ráðuneyt-
inu, og skulu hér rakin aðal-
atriði hennar.
Tilfinnanlegt atvinnuleysi er nú
vonandi fáa blekkja —
Og 14. s. m. segir blaðið:
„Það' eitt má segja kommún-
istum til hróss, að þeir skamm-
ast sín og hora ekki að horfast
í augu við almenning. Það er þess
vegna, sem þeir hafa brugðið sér
í sauðargæruna og skipt um nafn.
Nýja nafnið er Alþýðubanda-
lag.“
Eftir þær kosningar lokaði
Framsókn augunum fyrir „sauð-
argærunni“ og myndaði ríkis-
stjórn með Alþýðubandalaginu —
þá ríkisstiórn, sem cnn situr að
völdum. Síðan hefir ekki verið
á sauðargæruna minnst í dálkum
Framsóknarblaðanna. Og eftir
því sem Dagur skrifar á 40 ára
afmæli sínu, mætti ætla, að rít-
stjóri blaðsins liafi steingleymt
í Kanada og voru atvinnulausir
menn taldir um síðustu áramót Þv*> sem blað hans hélt fram
um 350 þúsund, en á vinnu-
markaði landsins eru um 5,5
milljónir manna. Að vísu er
venjulega nokkurt atvinnuleysi
á veturna, en óvenjumikið nú.
Óráðlegt mun því vera fyrir
þá, sem sæmilega atvinnu hafa
í sínu heimalandi, að flytja til
Kanada, nema þeir hafi tryggt
sér vinnu áður en þeir flytja.
Á þetta ekki hvað sízt við um
fjölskyldumenn.
Ófaglærðir verkamenn munu
eiga allerfitt uppdráttar eins og
er, og iðnaðarmenn fá ekki að
starfa að iðju sinni nema að
undangengnu prófi. Ennfremur
munu enskumælandi menn sitja
fyrir um atvinnu.
(Frá utanríkisráðuneytinu).
Ný beituskurðarvél gerð ui ís-
lendingi notuð ú Akrunesi
þingi, en hann er vara-maður
Lúðvíks Jósepssonar. Fylgdi hann
úr hlaði þingsályktunartillögu
sinni um beinar skipaferðir milli
Austurlands og útlanda og um-
skipunarhöfn á Austfjörðum. Frá
tillögunni var sagt í Mbl. 26. febr.
Bernharð Stefánsson tók til máls
að framsöguræðunni lokinni og
sagði, að bæði Norðlendingar og
Vestfirðingar hefðu áhuga á
því, að skip sigldu á hafnir þar
á leið sinni frá útlöndum, eins
og var áður fyrr.
fisk, lifur og hrogn. Sama gildir,
ef fiskur er seldur til sérverk-
unar“.
Á þeim tíma, er ákvæði þetta
var sett, lögðu flestir útgerðar-
menn aflann af bátum sínum inn
i fiskvinnslustöðvar, sem öðrum
tilheyrðu, eða seldu hann nýjan
til útflutnings. Ákvæði greinar-
innar eiga fyrst og fremst við
um þau tilvik. En orð greinar-
innar ná lengra og taka einnig
til þeirra tilvika, þegar útgerðar-
maður er jafnframt eigandi fisk-
AKRANESI, 4. marz. — 1 kvöld
brá ég mér niður í beitingahús
Heimaskaga h.f. tii að skoða ný-
uppfundna beituskurðarvél. Borð
hennar er 60 sm. breitt og rúmur
meter á lengd og er í rúmlega 80
sm hæð frá gólfi. Vélin sker eina
síld í einu með því að stígið er
á sveif. Er næstu síld stungið í
vélina, meðan sveifin skreppur
til baka. Vélin sker 60 beituten-
inga af ákveðinni lengd á mín-
útu og skilur haustrjónur og
sporðblöðkur frá beitunni. Vélin
vegur um 60 kg .
Uppfinningamaðurinn er Kjart
an Friðberg Jónsson, 39 ára að
aldri og aettaður úr Staðarsveit,
en síðustu 20 árin hefir hann átt
heima í Reykjavík. Nítján ár eru
liðin síðan Kjartan lauk prófi við
Vélstjóraskólann í Reykjavík. —
Síðan hefir hann stundað jöfnum
höndum járn- og trésmíði.
Fyrir tveimur árum byrjaði
Kjartán að smíða beituskurðar-
vélina. Siðan hefir hann unnið að
því • að endurbæta vélina. Við
frumsmíðina naut hann lítils hátt
fyrir hálfu öðru ári. Þar segir í
forystugrein:
„Til vinstri er svo Alþýðu-
flokkurinn, sem virðist á hröðu
undánhaldi og niðurlcið-------.
Hins vegar hefir Alþýðubanda-
lagið meff kommúnistakjarnann,
mikið fylgi. Ætla má, að sá flokk-
ur standi á tímamótum---------.
Ef þróunin heldur í þessa átt,
sem margt bendir til, verður Al-
þýðubandalae-ið ábyrgur og vax-
andi verkalýðsílokkur“.
Öllum mun liulin ráðgáta,
hvernig ritstjóri Dags fer að
eygja hinn glæsilega vöxt „Al-
þýðubandalagsins með kommún-
istakjarnann“. t bæjarstjórnar-
kosningunum 26. janúar sl. tapaði
sá flokkur verulegu fylgi, 1542
atkvæðum í Reykjavík, miðað
við Alþingiskosningarnar, 178 í
Hafnarfirði, 146 í Vestmannaeyj-
um og 32 á Akureyri. Gegn þessu
gífurlega tapi bætti hann viff sig
9 — níu atkvæðum — í tveim
kjördæmum. Hvernig unnt er að
ráða af þessu, að Alþýðubanda-
lagið sé „vaxandi“ flokkur. verð-
ur varla skilið án skýringa. Og
tæplega mundi þaff vera „komm-
únistakjarninn", sem flúið hefir
þenna nýja flokk eða bandalag,
heldur hinir, sem ginntir voru
þangað úr öðrum flokkum. En
þegar svo tekst til strax í byrjun-
inni, hversu má þá vænta að
framhaldið vferði?
Ritstjóri Dags má því ekki lifa
í þeirri sjálfsblekkingu, að komm
únistakjarninn með „sauðargær-
una“ á herðum sér verði í fram-
tiðinni liin styrka stoð undir ráð-
ar styrks úr Fiskimálasjóði, en
einkum hefir Kjartan þó notið j herradómi Kermanns Jónassonar,
fulltingis Sigurðar Sveinbjörns-j því þeim mun meiri verða von-
sonar, vélaverkfræðings í Rvík. j brigði hans næst, er kjósendur
— Oddur. ganga aff kjörborði.“