Morgunblaðið - 07.03.1958, Síða 6

6
MORCVNfíT 4 ÐIÐ
Fðstudagur 7. marz 1958
//
Þjódleikhúsið:
Lifli kofinn
n
Gamanleikur eflir André Roussin
Leikstjóri: Benedikt Arnason
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ frumsýndi sl.
þriðjudagskvöld gamanleikinn
„Litla kofann“ eftir franska rit-
höfundinn André Roussin. —
Höfundurinn er enn á bezta
aldri, fæddur 1911, og hefur sam
ið allmörg leikrit, sem hlotið
hafa miklar vinsældir. — „Litli
kofinn“ er fyrsta leikrit höf-
undarins, samið 1947. Var það
frumsýnt í París veturinn 1947—
48 við feiknahrifningu áhorf-
enda, og hefur, að sögn, verið
sýnt þar án afláts síðan. Auk
þess hefur leikurinn verið sýnd-
ur víða utan Frakklands og hvar
vetna verið frábærlega vel tekið.
Leikurinn gerist á eyðieyju í
Suðurhöfum, þar sem skipreika
fólk, hjón ein og vinur þeirra,
hafa fyrir nokkru náð landi, alls-
laus að öllu, nema samkvæmis-
fötunum, sem þau stóðu í þegar
slysið bar að höndum. Seinna
bætist svo í félagsskapinn „villi-
rnaður", sem kemur nokkuð við
sögu. — Fjallar leikurinn um
sambúð þessa fólks og þau vanda
mál, sem eðlilega gera vart við
sig, þar sem um er að ræða tvo
hrausta menn og eina konu í
þröngum og afskekktum heimi.
Og ekki verður vandamálið auð-
veldara fyrir það að eiginkonan
og vinurinn hafa verið í þing-
um saman um sex ára skeið, en
geta nú ekki í fásinninu, haldið
áfram þeim leik án þess að eigin-
maðurinn verði þess var. Er vin-
urinn, þegar leikurinn hefst, svo
illa haldinn af öllu þessu, bæði
andlega og líkamlega, að hann
neyðist til þess að leiða
eiginmanninn í allan sannleikann
og mælast til þess hispurslaust,
að hann fái að njóta eiginkon-
unnar með honum. Þetta kemur
eiginmanninum að vísu svo hast-
arlega á óvart að honum ligg-
ur við lömun, en af því að hann
er maður „rökfastur“ og hneigð-
ur til heimspekilegra ályktana,
þá lætur hann tilleiðast og er
þegar samin eins konar reglu-
gjörð um tilhögun sambúðarinn-
ar, vitanlega með fullu samþykki
eiginkonunnar. — Frakkar eru
menn víðsýnir í svona málum og
því hefði mátt ætla að allt félli
í ljúfa löð við þelta drengilega
samkomulag. En því er ekki að
heilsa. Það kemur semséþaðbabb
í bátinn, að vinurinn segir bein-
um orðum, að hann hafi alls
ekki getað notið vikunnar, sem
konan var í kofanum hjá honum
af einskærri vorkunsemi við eig-
inmanninn, sem þá varð að hírast
einn í kofa sínum. Óneitanlega
göfugmannlegt, en þó lék mér
grunur á að þetta stafaði frem-
af því að þrá vinarins til kon-
unnar hefði rénað að mun, er
hann „missti glæpinn" þ.e. —
þegar eiginmaðurinn hafði lagt
blessun sína á samfundi hans og
frúarinnar, og er slíkt ekki nema
mannlegt.
Einhver orðasveimur var um
það fyrir frumsýninguna, að sið-
ferðið í leiknum væri ekki upp
á það bezta. í viðtali við Morg-
unblaðið 4. þ.m. hafa leikararn-
ir einróma þverneitað þessu og
er ég þeim fyllilega sammála.
Sannast þarna á okkur hið forn-
kveðna, að hreinum er allt hreint.
— Hins vegar verð ég að játa það,
að nokkrir hinna rosknari vina
minna, sem ég hingað til hef
borið til ótakmarkað traust í sið-
ferðilegum efnum, virtust fullir
vandlætingar út af „móral“
leiksins og urðu mér það veru-
leg vonbrigði. Aftur á móti voru
aðrir, sem hörmuðu það, að hafa
ekki orðið aðnjótandi þeirrar
siðspeki, sem leikurinn boðaði,
fyrr en nú. þegar alit væri orðið
um seinan. — Þá voru margir
gramir yfir því, að þeir kæmu
ekki auga á neinn boðskap í leikn
um, — því að auðvitað eiga allir
leikir að hafa sinn „boðskap“.
En er hér ekki um að kenna
glámskyggni sjálfra þeirra? Ég
fékk ekki betur séð en að „boð-
skapur“ leiksins blasti við, og
að meira að segja Rúrik, eða
réttara, vinurinn, legði á hann
megináherzlu í leikslok, sem sé
sá, að forboðnir ávextir séu jafn
an gómsætastir. Gömul sannindi
að vísu, en þó alltaf ný, eins
og „boðskapur“ á helzt að vera.
Og svo eru loks þeir, sem telja
leikinn ekki samboðinn svo göf-
ugri stofnun sem Þjóðleikhúsin
— og munu þeir vera nokkuð
margir. Ég skal játa það, að ég
er frjálsiyndur í þessu efni og
vil ekki að Þjóðleikhúsinu sé of
þröngur stakkur skorinn. Því er
ég mótfallinn því að úthýst sé
þaðan gamanleikum eða jafnvel
försum, ef þeir eru vel samdir
og þá fyrst og fremst leikrænir,
þó að þeir verði ekki taldir til
bókmennta. Það er fleira matur
en feitt kjöt og góðir gamanleikir
og farsar þjóna þeim lofsamlega
tilgangi að vekja mönnum gleði
og heiibrigðan hlátur og eiga þvi
fullan rétt á sér. — Annað mál
er svo það, að leikur sá, er hér
ræðir um, er ef til vill of
„franskur" til þess að hann falli
í geð reykvískum góðborgurum
og er í rauninni ekkert við því
að segja, og vafalaust er. frönsk
tunga betur til þess fallin en
íslenzkan, að túlka þau við-
kvæmu gamanmál, sem þarna ber
á góma, og er þetta ekki sagt
til þess að varpa rýrð á þýðingu
Bjarna Guðmundssonar, sem mér
virtist lipur og viða ágætlega
hnyttin.
Benedikt Árnason hefur sett
leikinn á svið og annazt leikstjórn
ina. Er þetta fyrsta leikritið, sem
hann stjórnar í Þjóðleikhúsinu,
en hann hefur sem kunnugt er
Rúrik Haraldsson og Róbert Arnfinnsson í lilutverkum sínum.
sett á svið nokkra Menntaskóla-
leiki við góðan orðstír. — Bene-
dikt segir í áðurnefndu viðtali
við Morgunblaðið að leikritið
„liggi á viðkvæmu „plani““ og
geti því orðið klúrt ef það sé
yfirdrifið. Þetta er hárrétt, en
Benedikt hefur tekizt með prýði,
að stýra hjá öllum boðum og
blindskerjum í því efni. Hraði
leiksins er hæfilegur, staðsetn-
ingar eðlilegar og heildarsvipur
sýningarinnar einkar góður. —
Lárus Ingólfsson hefur teiknað
búningana og hin fögru leiktjöld
og á hann vissulega sinn veiga-
mikla þátt að þeirri Suðurhafs-
eyja-stemningu, sem ríkir á svið-
inu.
Svo sem áður segir eru leik-
endur aðeins fjórir og skal þá
fyrst frægan telja, eiginmanninn
Philip, sem með „rökfestu“ sinni
og „skörpum ályktunum", en þó
öllu heldur með réttum skilningi
á mannlegu eðli, tekst að slá
vopnin úr hendi vinar síns og
keppinauts. — Róbert Arnfinns-
son fer með þetta skemmtilega
hlutverk og er leikur hans af-
bragðsgóður og persónan öll
sjálfri sér samkvæm í öllum við-
brögðum.
Henrik, hinn hrjáða elsk-
huga eiginkonu Philips, leikur
Rúrik Haraldsson. Er leikur
Rúriks yfirleitt mjög góður, en
þó nokkuð ójafn á köfíum. Bezt-
ur þykir mér hann þegar hann
er í sem mestri geðshræringu,
enda er látbragð hans og svip-
brigði þá bráðskemmtileg.
Þóra Friðriksdóttir leikur Sus-
önnu, hina fögru eiginkonu
Philips, er unir sér vel í sam-
búðinni við hina tvo heiðursmenn
og lætur sig ekki muna um að
bæta hinum þriðja við þegar þar
að kemur, enda ekki smámuna-
söm í ástamálum, frekar en marg
ar aðrar franskar konur, að því
er sagt er. Þóra sómir sér vel
í þessu hlutverki að mörgu leyti,
þó að hún hafi það ekki fyllilega
á valdi sínu. Innlifun hennar
virðist mér ekki nægilega sterk
og leikurinn því oft ekki nógu
eðlilegur og framsögn hennar
(replik) er ekki alltaf sem bezt,
„Villimanninn“, sem reynist
vera danskur matsveinn, leikur
Jóhann Pálsson. — Jóhann er
ungur leikari með lilla reynslu
á sviði að baki sér, en hann fer
einkar laglega með þetta litla
hlutverk. Var athyglisvert hversu
vel hann bar fram dönskuna og
hinn dansk-íslenzka málblending.
Guðmundur Steingrimsson leik
ur þarna litið eitt á Bango, mjög
vel.
Leiknum var ágætlega tekiS,
enda mikið hlegið í leikhúsinu
þetta kvöld.
Sigurður Grímsson.
Uppeldisskóli fyrir sfúlkur
í fyrrad. kom til umr. í samein-
uðu Alþingi þingsúlyktuiuirlillagii
frú Kagnliildi Helgadóltur uni, að
þegar skuli liafiz.t handa uin
starfrækslu uppcldisskóla fyrir
ungar stúlkur.
Óskynsanileg f júrlagaafgreiðsla
Ragnhildur sagði m. a. i fram-
söguræðu sinni:
Tillaga þessi var lögð fram í
nóvember s. 1., er fjárlög voru óaf
greidd. Óhæfilegur dráttur hafði
þá þegar orðið
á stofnun skól.a
fyrir stúlkur,
er leiðzt hafa
til afbrota. 1
fjárlögum þeim
er voru í gildi,
þegar tillagan
kom fram, var
heimild fyrir
ríkisstjórnina
sbrffar úr
daglega lífínu
D
„Æskan er jafn prúð
og hún áður var“,
GÖMUL námsmey“ hefur sent
Velvakanda dálítinn pistil
og gefið honum fyrirsögnina hér
að ofan. Er hann framlag í hinar
eilífu umræður um íslenzka
æsku. Bréfritarinn segir:
„Fyrrverandi nemandi kom ný-
lega inn í Kvennaskólann 1
Reykjavík eftir 30—35 ár. Þurfti
að bíða frammi á gangi stundar-
korn. Var forvitni á að reyna,
hvort mikil umskipti væru á
orðin eftir allan þennan tima. —
Það er svo margt talað um aga-
leysi og illa framkomu æskunn-
ar nú á dögum.
Þarna stóðu nú yfir kennslu-
stundir um 200 nemenda. Ekkert
heyrðist, utan raddir kenaranna
og við og við mjóróma svör ein-
stakra námsmeyja. Loks kom
fram umsjónarstúlka skólans og
hringdi skólaklukkunni taktfast
og hátíðlega.
Fyrstu bekkingar þustu út,
skvettulegar eins og fyrstu bekk-
ingar hafa alltaf verið. Þá kom
auðsjáanlega 4. bekkur: Allt ann-
að fas; ungar og prúðar „dömur“.
Skólinn var að tæmast. Nem-
andi kom og barði að dyrum
kennarastofu. Það virtist enginn
inni. Kurteisin, sem prýddi þessa
stúlku, þegar hún barði að dyr-
um, beið, lauk loks upp og lok-
aði aftur, var blátt áfram falleg
sjón. Seinna sást námsmey ræða
við forstöðukonu. Þar var í senn
að sjá virðingu og trúnað, sem
bar vott fögrum umgengnishátt-
um í öllu sínu látleysi.
Það þarf afburðafólk til að
halda slíkum anda yfir dagleg-
um venjum hjá hundruðum nem-
enda, sem koma úr alls konar
umhverfi. Kvennaskólanum í
Reykjavík hafa stjórnað mikil-
menni, allt frá byrjun og fram
á þennan dag. öll þjóðin stend-
ur í þakkarskuld við slíkar stofn
Símagjöld ibúa
í Breiðholtshverfi.
MAÐUR í Breiðholtshverfi hef-
ur kvartað yfir því, að ný-
lega hafi fólk þar fengið reikn-
inga frá símanum, sem við eftir-
grennslan hafi reynzt vera vegna
viðbótarstofngjalda. Telur hann
slæmt að fá slíka reikninga mörg-
um mánuðum eftir að síminn er
kominn í hús þeirra þar í Breið-
holti. Velvakandi getur upplýst,
'að gjald þetta er ákveðið með
heimild í gjaldskrá þeirri, sem
birt er í 3. dálki á bls. 245 í síma-
skránni. Hins vegar munu hafa
orðið mistök í sambandi við inn-
heimtu gjaldsins og er það auð-
vitað ekki sem bezt.
Þaulsætnir spilamenn
FRÉTTASTOFA Reuters hefur
nýlega sagt heiminum þau
tíðindi, að 4 stúdentar við háskól-
ann í Bristol á Englandi hafi sett
heimsmet í „þolbridge“. Þeir spil
uðu í sýningarglugga húsgagna-
verzlunar þar í borginni. Þol-
rauninni lauk síðdegis á laugar-
dag, og höfðu þeir þá setið við í
73 klukkustundir og 10 mínútur.
Ekki hafa borizt hingað út í höf
neinar fréttir af háskólastúdent-
um þessum síðan á sunnudag. Þá
voru þeir enn sofandi, og höfðu
sofið í 24 klst. samfleytt.
Stúdentar í Bristol þykjast nú
hafa klekkt á stúdentum í Shef-
field, sem áttu að þeirra sögn
fyrra metið: 72 klst. Af Görðun-
um í Reykjavík berast hins veg-
ar fréttir, sem benda til þess, að
hér sé einhver misskilningur á
ferðinni, og muni hvorki þeir í
Sheffield né þeir í Bristol eiga
heimsmetið.
til að kaupa land fyrir þennm
skóla. Kom fram í því vilji til að
setja skólann á stofn, þó að til-
lögur um beinar f járveitingar
hefðu verið felldar, er fjárlögin
voru sett.
Landkaupaheimildin var hin*
vegar aldrei notuð og felld var
tillaga um, að hún væri tekin upp
í fjárlög þessa árs. Við afgreiðslu
fjárlaganna voru einnig felldar
tillögur um fjárveitingar til skól-
ans, bæði tillaga um 700 þús. kr.
og önnur til val'a um 500 þúsund
kr. Með tilliti til þess, að svo illa
fór við afgreiðslu fjárlaganna,
virðist enn meiri ástæða til þes*
nú en var í haust, að Alþingi sam
þykki þá tillögu, sem hér liggur
fyrir.
Tillögur liggja fyrir
1 samræmi við breytingu, sem
gerð var á sínum tíma á barna-
verndarlögunum, fól fyrrverandi
menntamálaráðherra stjói-nar-
nefnd vistheimilisins í Breiðavík,
en það er ætlað drengjum, að
gera tillögur um heimili fyrir
stúlkur. Sú nefnd skilaði skýrslu
og tillögum um staðarval, árið
1955. Gísli Jónsson formaður
nefndarinnar, lagði einnig tillög
ur fyrir fjárveitinganefnd. Þótt
tillögurnar hafi þannig legið
lengi fyrir og ekki sætt verulegri
gagnrýni, svo að mér sé kunnugt,
hafa framkvæmdir dregizt.
Þegar þessi þingsályktunartil-
laga var lögð fram í haust, stoð
til að skipa nýja nefnd í málið.
Það hefur nú verið gert, og dreg
ég ekki í efa, að hún muni vinna
verk sitt vel og skila skynsamleg
um tillögum. En þessi nefndar-
skipun hefur, eins og við var bú-
izt, vi-rið notuð til að afsaka,
framkvæmdaleysið í málinu. Nú er
ekki einu sinni fallizt á, að hafa
landkaupaheimild í fjárlögum
eins og áður var, og sýnist mér
því, að málinu miði aftur á bak
en ekki áfram.
Það má endalaust athuga þetta
mál og sérfræðingar geta deilt
um fyrirkomulag og staðarval. —
Mcðan ríkíssljórnin skákar í því
skjólinu og licfst ekki að, rala
fleiri ungmenni í ógæfu vegna
þess, að aðslöðu skortir til að
lijálpa þeim. Það virðist því
ástæða .til að Alþingi ger' álykt-
un til að reka á eftir framkvæmd
Alvarlegt ástand í fangelsismálum
Að ræðu Ragnhildar lokinni tók
dr. Gunnlaugur Þórðarson til mála
Kvaðst hann í þessu sambandi
vilja ræða nokkuð almennt urn
Framh. á bls. 19.