Morgunblaðið - 03.04.1958, Blaðsíða 11

Fimmtudagur 3. apríl 1958
MORCVNBLAÐ1Ð
11
Skíðamenn á ísland marga
góða. Þeir hafa komið fram á
etórmótum og vakið nokkra at-
hygli fyrir fræknleik og má þar
einkum nefna Eystein Þórðarson
ættaðan frá Ólafsfirði, en nú
Keykvíking . — Kemur það
erlendum mjög á óvart hver geta
þeirra er miðað við sðstöðumun
þeirra til æfinga og félaga þeirra
á Norðurlöndum og Alpalöndum.
En fram skal sækja og reyna að
jafna metin.
Það verður án efa glatt á hjalla
í skíðaskáiunum nú sem oft áður.
■Eftir skemmtilegan útivistardag
og erfiðan, kannski eftir margar
■hyltur, eða marga sigra á ægileg-
ustu fjallshlíðum, er safnast ó-
skylt fólk, fólk úr öllum áttum
saman til kvöldvöku. ' Vinátta
skapast, sameiginleg áhugamál
verða til og hópurinn er eins og
stór fjölskylda, sem leitað hefur
•hressingar og gleði við holla og
skemmtilega útivist í faðmi ís-
lenzkra rjalla.
— A. St.
1Si Si Ká 4 K iMi
ÞRJÚ síðustu árin hafa verið
mikil umbrotaár í skákheimin-
um. Ungir og efnilegir skákjörv-
ar hafa skotið eldri og reyndari
meisturum aftur fyrir sig, og
þannig kom Larsen skákheimin-
um til að standa á öndinni, þegar
hann fékk hæstu hundraðstölu
á Ólympíumótinu í Moskva 1956.
Ári síðar vann Tal öruggan sigur
á skákþingi U. S. S. R. fyrir ofan
beztu skákmenn Rússa. Síðan
víkur sögunni til Ameríku þar
sem 14 ára unglingur B. Fiscer
varð skákmeistari U. S, A. 1958
og er það tvímælalaust eitt mesta
skákafrek 14 ára unglings, sem
um getur. Og ekki alls fyrir löngu
sigraði Tal á skákþingi U. S. S. R.
í 2. sinn. Þessi sigur Tals skipar
honum á bekk með Bronstein,
Smyslov, Keres og Botvinnik.
Frá skákþ. Sovétríkjanna 1958.
Hvítt: Michael Tal.
Svart: Tolusch.
Nimzo-indversk vörn.
1. d4, Rf6; 2. c4, e6; 3. Rc3. Bb4;
Á þessum leik, er Lettinn Nimzo-
wich lék fyrstur manna, grund-
vallast þessi byrjun. 4. e3, c5; 5.
Bd3, d5; 6. Rf3,0-0; 7. 0-0, Rbd7;
8. a3, cxd4; Fram til þessa hafa
leikirnir hjá báðum verið
auðskildir, því þeir hafa
miðað í áttina að tryggri
kóngsstöðu og skjótri lið-
skipan. Síðasti leikur sVarts mið-
ar að því að koma Bb4 undan til
e7, en hættuminni leið var 8. —
Bxc3, 9. bxc3, dxc4; 10. Bxc4, Dc7.
9. Rxd5! Þennan léik sá ég fyrst
í Hastings 1954—’55 í skákinni
Kortsnoj — Darga. Markmiðið er
að opna Bcl útgönguleið, og
þrýsta á a7, þegar a-línan opnast.
9- — exd5; Svartur tapar peði eft-
;r 9. — Rxdö; 10. cxd5; 10. axb4,
dxe3; 13. Bxe3, Rbd5; 14. Bc5,
He8; 15. Hel, Hxelf; 16. Dxel,
b6; 17. Bd4, Bb7; 18. Hdl Þó að
staðan líti sakleysislega út á yfir-
borðinu, þá hefur hvítur þungan
þrýsting á svörtu stöðuna. Hótar
Bxf6. 18. — De8; 19. Be5, Db5(?)
Öruggara var 19. — Hd8. 20. Bxf6
gxf6; Svörtum yfirsást hið kristal
tæra afbrigði 20. — Rxf6; 21. De7,
Bd5; 22. Bxd5, Rxd5; 23. De4!,
Há8; 24. Rg5, g6; 25. Dh4, h5;
26. Rxf7! 21. De4!, Dxb4;
AB CDEFGH
Staðan eftir 21. leik — Dxb4
22. Rd4! Tal hefur ávallt hótanir
í frammi. 22. — f5; 23. De5! Tal
heldur meistaralega á litlum
stöðuyfirburðum. Ef 23. Dxf5,
He8!; með mótsókn. 23. — Re7;
24. Df6, Bd5; 25. Rc6! Riddara-
leikur, sem verkar eins og brot-
sjór. 25. — Dxb3; Ef 25. — Rxc6
þá 26, Bxd5 og hótar Bxc6 og
Bxf7. Ef 25. — Bxc6; 26. Bxf7f,
Kf8; 27. Bg6f, Kg8; 28. Df7f og
mátar. 26. Rxe7f, Kf8; 27. Hel,
Be6; 28. Rxf5 og mát vérður ekki
varið. IRJóh.
Fermingcr
Ferming í Laugarneskirkju annan dag
páska kl. 10,30.
Prestur Árelíus Nielsson
Stúlkur:
Amalia Hallfríður Halldóra Skúladótt-
ir, Brúnaveg 8.
Auður Ingibjörg Kinberg, Skipa-
sundi 12.
Guðrún Hólmfríð Ólafsdóttir, Suður-
landsbraut 59.
Guðrún Hjördís Ólafsdóttir, Skipa-
sundi 18.
Guðrún Helga Hannesdóttir, Karfa-
vog 56.
Guðmunda Guðný Pétursdóttir,
Mosgerði 21.
Gunnhildur Gunnarsdóttir, Bugðu-
læk 14.
Hulda Hanna Jóhannsdóttir, Laugar-
nesveg 13.
Helga Mattína Björnsdóttir, Dyngju-
veg 12.
Karla Kristjánsdóttir, Hjallaveg 60.
Kristín Gísladóttir, Skeiðarvog 147.
Mattína Sigurðardóttir, Skeiðarvog 153.
Sigrún Magnúsdóttir, Skipasundi 13.
Sveinbjörg Kristín Kristþórsdóttir,
Skaftahlíð 7.
Sonja Larsen, Rauðalæk 13.
Drengir:
Ásgeir Einarsson, Nökkvavogi 54.
Benedikt Harðarson, Kleppsvegi 38.
Póröur Birgir Þórðarson, Bústaða-
vegi 107.
Finnur Th. Finnsson, Vesturbrún 38.
Guðmundur Ingvar Guðmundsson,
Skeiðarvogi 141.
Grétar Guðmundsson, Balbocamp 2.
Guðmundur Helgi Jóhannsson, Laug-
arnesvegi 13.
Haukur Jónsson, Hólsveg 16.
Hafiiði Baldursson, Langholtsveg 160.
Helgi Hermann Eiríksson, Suðurlands-
braut 101.
Hjörtur Jakobsson, Steina-Bala, við
Barðavog.
Hreinn Frímannsson, Karfavog 27.
Hörður Guðmar Jóhannesson,
Balbocamp 9.
Magnús Bjarni Guðmundsson, Skipa-
sundi 56.
Njörður Snæland, Bjarkaiundi,
Blesugróf.
Óli Baldur Ingólfsson, Hjallaveg 23.
Sturla Einarsson Svansson, C. 2,
Blesugróf.
Sveinn Karlsson, Skipasundi 57.
Örn Gíslason, Skeiðarvogi 147.
Fermingarbörn á Selfossi, 6. apríl 1958
í Selfosskirkju.
Stúlkur:
Brynja Ágústsdóttir, Austurveg 61.
Erna Marlen, Ártún 12.
Hjördís Geirsdóttir, Byggðarhorni.
Helga Hörslev Sörensen, Tryggva-
götu 12.
Helga Ásta Jónsdóttir, Birkivöllum 5.
Inger H. Ibsen, Stóru-Sandvík.
Karen Jónsdóttir, Hörðuvöllum 2.
Margrét Hjaltadóttir, Reynivöllum 5.
Oddrún Svala Gunnarsdóttir, Austur-
veg 33.
Rut Hoffritz, Ártún 14.
Ragnhildur Valdimarsdóttir, Fagur-
gerði 1.
Sigrún Jóna Marelsdóttir, Tryggva-
götu 10.
t>uríður Þórmundsdóttir, Ártún 17.
Drengir:
Birgir Kristjánsson, Eyraveg 2.
Egill Thórarensen, Grænuvöllum 4.
Guðmundur Jónsson, Björk.
Garðar Einarsson, Tryggvagötu 18.
Gunnar Einarsson, Tryggvagötu 18.
Guðmundur Birnir Sigurgeirsson,
Heiðaveg 6.
Gissur Jensen, Eyraveg 9.
Guðmundur Pétur, Tryggvagötu 4.
Magnús Magnússon, Eyraveg 1.
Ragnar Reynir Magnússon, Smára-
tún 13.
Sigurður Emil Ólafsson, Smáratún 18.
Sigurður Garðar Sveinsson, Selfoss-
veg 5.
Sigurður Hjaltason, Eyraveg 18.
Sigurður Bjarnason, Eyraveg 14.
Sigurður Gunnar Sigurðsson, Viði-
völlum 4.
Siguröur Sigurðsson, Ártún 2.
Sigurjón Bergsson, Austurveg 51.
Róbert Benediktsson, Heiðaveg 10.
Vilhjálmur Þór Pálsson, Lyngheiði 1.
Sigurgeir Höskuldsson, Selfossi.
Þorgeir Sigurðsson, Fagurgerði 8.
Þorsteinn Þorsteinsson, Austurveg 31.
-/ fáum orðum sagt
Framhald af bls. 6.
birti þar nokkur kvæði eftir sjálf
an mig, Guðmund Hagalín, Jó-
hann Jónsson, Freystein Gunn-
arsson, Halldór Laxness og fleiri.
Þar skrifaði ég fyrstur manna
langa lofgerðarrollu um Stefán
frá Hvítadal, en honum kynntist
ég vel, las t. d. prófarkir af
„Söngvum förumannsins“. Síðar
kynntist ég mörgum ágætum
skáldum, Einari Kvaran, Jóni
Magnússyni, Jóni frá Kaldaðar-
nesi og Þórbergi Þórðarsyni. Hjá
Þórbergi var því nær daglegur
gestur um það leyti, sem hann
var að semja „Bréf til Láru“, og
undraðist ég það mest, hvað hann
var iðinn við að skrifa upp aftur
og aftur, breyta og bæta. Mér
féll ljómandi vel við Þórberg og
urðum við miklir mátar.
— En segið mér eitt, Jakob,
var það í Höfn, sem þér komust
í kynni við sonnettuna?
— Já, ég kynntist henni af rit-
um Ernst von der Recke. Hann
heldur fast við hina ítölsku mynd
sonnettunnar, en ég komst brátt
að raun um, að hið enska frelsi í
meðferð hennar hentaði mér bet-
ur. Eru því flestar sonnettur mín
ar að formi til eftir enskri fyrir-
mynd, þó að sonnettur franska
skáldsins Heredia hafi raunar
haft mest áhrif á mig. Katta-
sonnsettur Taines held ég líka
mikið upp á.
— Því urðuð þér svona hrifinn
af sonnettuforminu?
— Það kemur í veg fyrir, að
maður fari að röfla, formið er
svo fastmótað. Sonnetturnar eru
líka mátulega langar til þess að
innblásturinn haldist á leiðar-
endaiÞað er mikill galli íslenzkra
skálda, að þeir halda áfram að
yrkja, eftir að inspirasjónin er
búin. Og þá má maður fara að
biðja fyrir sér! —- Einhverju
sinni ætlaði ég að yrkja sonn-
ettu, en innblásturinn entist ekki
nema í 8 línur og þá sagði ég
amen:
Ládeyðu hvíta yfir víðum vogi
vefur í fangi sjónarhringsins
bogi.
Skýreifuð fjöllin líkjast húsi
hrundu,
hvarfla þar svipir daga, er fyrr
þar undu.
Regnúðinn fellur hægt á gula
grundu.
Gleymir sér jörð á kvöldsins
friðarstundu.
Árniður fjarri blandast sævar
sogi.
Sumarið deyr með blæsins
andartogi.
(Undir haust).
Ég hugsa að ég hefði getað
haldið áfram, en vildi ekki hætta
á það. Annars hefi ég alltaf ver-
ið fljótur að yrkja og hefi orkt
flest kvæði mín í „inspirasjóns-
kasti", eins og Kiljan segir. Og
sjaldnast breyti ég neinu, þegar
ég hefi orkt kvæði. Oft er ég
mjög fljótur aðyrkja;ÁvarpFjall
konunnar 1956 orkti ég til dæmis
á klukkutíma innan um krakka
að leik. Kvæðið er 40 línur, svo
að ég hefi orkt % línu á mín-
útu! Annars getur vel verið að
ég sé svona fljótur að yrkja
kvæðin mín, vegna þess að ég
yrki aldrei kenndur.
— Haldið þér að kvæði, sem
verða til á þennan hátt, geti orð-
ið eins góð og önnur kvæði, sem
meiri vinna er lögð i?
— Já, jafnvel betri.
— „Sonnettusveigur til íslands"
hefur þótt einna merkasta ljóðið
í „Kaldavermslum“ (1920); hvað
munduð þér vilja segja um
þennan Ijóðabálk yðar?
— Hann var orktur í Höfn og
er byggður á minningum úr Mið-
dölum. Sonnetturnar eru sprottn-
ar af heimþrá. Þó að mér hafi
liðið vel í Höfn, langaði mig allt
af heim og bera sum kvæðin í
„Kaldavermslum" þess merki.
Hugmyndina að Sonnettusveign-
um fékk ég frá Ernst von der
Recke. Hann orkti svona bálk um
ástina og ég vildi sýna að ég gæti
einnig orkt svona ljóð. Það fjall-
ar um náttúrufegurðina heima í
Dölum og lýkur með hugleiðing-
um um ráðgátu dauðans. Þér
spyrjið um dauðann. Ja, er hann
ekki allstaðar nálægur? Þó að
hann sé ekki til að óttast, þá ger-
um við það samt. Við erum
hrædd við að sleppa sjálfum okk
ur, við gætum þess ekki að við
munum finna sjálfa okkur aftur
í dauðanum. Já, ég þykist hafa
dálitla reynslu af dulrænum fyr-
irbrigðum, sem svo eru kölluð,
og hún hefur haft mikil áhrif á
kvæði mín. Eilifðarþráin og eilifð
arvissan er eitt algengasta yrk-
isefni mitt. — En þó að ég hafi
alltaf „skynjað" heiminn með
tilfinningum mínum, er það ekki
svo að skilja, að ég hafi ekki
áhuga á vísindalegri starfsemi.
Að vísu eru skáldskapur og vís-
indi ólíkar aðferðir til að kynn-
ast veruleikanum. Hvort um
sig notar sína sérstöku hæfi-
leika, skáldskapurinn innsæi og
tilfinningar, en vísindin athug-
unargáfu og rökleiðslu. Þróunar-
kenningin var t. d. heimspekilegt
og skáldlegt hugarflug, löngu áð-
ur en hún varð vísindaleg fræði-
kenning.
— Það hefur verið sagt að þér
hafið flúið á vit ný-rómantísk-
unnar, þegar þér komuð heim
frá Höfn?
— Já, en ég veit ekki hvort ég
hefi „flúið“. Þó að sumir segi, að
nýrómantískan hafi verið flótti
frá veruleikanum, er það ekki
rétt. Hún var tilraun til að hefja
veruleikann upp í æðra veldi.
Hún er í eðli sínu mystísk, dul-
vís, en um það efni vil ég vísa
til greinar, sem ég skrifaði í Eim-
reiðina um hugljómun. Þar er
oft talað um eilífðina. Með orð-
inu eilífð er í þessu sambandi
ekki átt við langvinnan eða ó-
endanlegan tíma, heldur þann
blæ yfir tilverunni og lífinu, sem
sumir menn verða varir við á
augnablikum andlegrar uppljóm-
unar og veitir þeim sem reynir
fullvissu um æðri ósýnilega ver-
öld, óendanlega gleði, frið og fögn
uð, sem yfirgengur allan skiln-
ing. Þetta er að vísu dálítið mis-
jafnt en aðaleinkennin eru þau
sömu, hvar sem er á jörðinni og
hver sem þau reynir og má það
teljast hin bezta sönnun fyrir
raunveruleika þeim, sem að baki
þessarar reynslu felst. Það er
eins og hinn innsti veruleiki sé
hjúpaður eða sveipaður blæjum,
sem falla burt, hver á fætur ann-
arri, og því fleiri blæjur, sem
hverfa, því ljósar sjáum við hinn
eilífa sannleika, fegurð og frið,
sem felst í hinu mikla ljósi veru-
leikans. Þetta brottfall blæjanna
getur ltomið fyrir á hverju þroska
stigi á ferli okkar, en að sjálf-
sögðu verður ljóminn misjafnlega
skær eftir því á hvaða stigi við
stöndum og hve margar blekk-
ingablæjur eru fallnar burt. En
við þolum ekki að sjá óhjúpað
hið óendanlega ljós. alvaldsins
Þó má ekki skilja orð mín svo,
sem ég álíti óuppljómaða tilveru
okkar vera eintóma blekkingu —
nei, hún er raunveruleiki. svo
langt sem hún nær, en um leið
tákn æðri veruleika og fær við
það sitt mesta gildi.
— Þér töluðuð um „ósýnilega
veröld", f framhaldi af því lang
ar mig að minna yður á að gagn
rýnandi nokkur hefur sagt, að
þér hafið talað um sál yðar oftar
en nokkurt annað íslenzkt skáld.
— Já, það er sennilega rétt,
— og ekki síður við hana. í því
er fólginn mikill þroski. Maður
eflist að vizku af að tala
við sinn innri mann. Ja,
hvað er sál? Ég tel að
hugurinn sé brot af henni, það
brot sem við þekkjum og vitum
af. Persónuleiki mannsins er
gerður af ótal víddum, sem við
getum að jafnaði ekki skyggnzt
inn í. Sumir halda að sönnunin
fyrir framhaldslifi sé einungis
fólgin í því að sjá svipi, en hug-
ljómunaraugnablikin, er ég hefi
minnzt á, eru alveg eins þung
á metaskálunum. Páll postuli
lifði slíkt augnablik á leiðinni
til Damaskus. Og Lao-tse talar
um að finna til eilífðarinnar“.
Framtíðarverkefni vísindanna
hlýtur m. a. að vera að rannsaka
hversu langt persónuleiki okkar
nær inn í þessa eilífð, því að við
getum aldrei skilið heiminn, sem
við lifum í án þess að skilja okk-
ar eigin sál. Við verðuir að gera
ráð fyrir því, að við séurn blómið
í okkar sýnilega heimi — og
hvert eigum við þá frekar að
beina rannsóknum okkar en að
okkar eigin sál. Hvort ég hafi
orkt kvæði í hugljómunarástandi.
Jú, það hefur komið fyrir. Til
dæmis „Fagna þú, sál mín“ í. síð-
ustu bók minni. Ég var á gangi
á Eiðsgranda hér í Reykjavík sól
bjartan haustdag 1923, og kom
þá skyndilega yfir mig slik hug-
ljómun, að ég vissi ekki, eins og
Páll postuli segir, hvort ég var
á himni eða jörðu. Orkti ég síð-
an kvæði þarna á Grandanum
á nokkrum mínútum.
Að lokum fékk ég Jakob Smára
til að minnast á nokkur fleiri af
kvæðum sínum. Hann talaði t.
d. um frægustu sonnettu sína
„Þingvellir“, sem endar á þess-
um alkunnu orðum: „Heyri ég
minnar þjóðar þúsund ár/, sem
þyt í laufi á sumarkvöldi hljóðu“.
Skáldið segir: — Jú, „Þingvellir“
er vafalaust kunnasta sonnetta
mín. Kvæðið er ekki orkt á Þing-
völlum, eins og ætla mætti, held
ur í Reykjavík og ekki í tilefni
af 1000 ára hátíð Alþingis 1930,
en það ár kom það út í „Perl-
um“, heldur 1926 og er aðeins
byggt á endurminningum um
tign og þýðingu staðarins og ör-
lög þjóðarinnar að fornu og nýju.
Ég orkti þetta kvæði á klukku-
stund og hefi aldrei breytt orði
í því síðan.
Ég spurði hann um kvæðið
„Násíka“. Hann sagði að það
væri orkt um konungsdótturma
í Ódysseifskviðu — sem mér h«
ur alltaf fundizt ein mest aðlað-
andi persóna í bókmenntum
heimsins. Holger Drachmann hef
ur orkt ekki ósvipað kvæði að
hugsun til út af indversku sög-
unni um „Sakúntölu" og hefur
það kannske haft einhver áhrif
á mig.
Ég spurði hann um fyrsta
kvæðið í „Handan storms og
strauma" (1936), sem fjallar um
Björn Breiðvíkingakappa. Hann
sagði að þessar línur hefðu fyrst
komið í huga sér: „Með gullin
blik og bjarma fyrir stefni/ kvað
bláfold sína aldadrápu hátt“. Og
um kvæðið „Kvöld", sem þykir
eitt af beztu kvæðum skáldsins,
sagði hann: — Það er sprottið
upp úr kvöldstemmningu á Kjal
arnesi. Það var sumarkvöid og
náttúran skartaði öllum sínum
fegurstu litum. Þá kom andinn
yfir mig og ég orkti tvær síðustu
línur Ijóðsins: „Handan við æstan
endanleikans straum/ eilífðin
brosir, sem við Ijúfan draum“. Og
síðan kom hitt af sjálfu sér á eft-
ir. Að lokum minntist Jakob Jóh.
Smári á íslenzkar fornbókmennt-
ir og þau áhrif, sem þær hafa haft
á hann. Hann sagði: — Af forn-
um skáldskap hefur Njála haft
mest áhrif á mig og svo sitthvað
úr þessum gömlu bókmenntum.
Til dæmis er upphafið á kvæðinu
„Kvöld“ í „Undir sól að sjá“
tekið frá Sighvati Þórðarsyni:
„Nú mætast dægur“. Þessi setn-
ing er sem sagt stolin, en maður
er neyddur til að stela einhverju,
eða er það ekki? Sumir stela pen-
ingum, aðrir setningum úr göml-
um Ijóðum og gnn aðrir konu
bezta vinar síns, en þá fyrst fer
þetta að verða alvarlegt mál.
—M.
Húsnœði
getur reglusöm stúlka fengið
gegn því að sjé um fæði, þjón
ustu og húsþrif að einhverju
eða öllu leyti eftir nánara sam-
komulagi, hjá einhleypum
manni. Tilboð sem tilgreini ald
ur og aðrar upplýsingar send
ist afgr. blaðsins fyrir miðviku
dagskvöld, merkt: „Beggja
hagur — 8412' .