Morgunblaðið - 29.04.1958, Qupperneq 11

f>riðjudagur 29. apríl 195S
morcumjlaðið
11
Skœruhernaður á friðarfímum
á ÍsiandsmiBum
— eftir Vilhjálm Finsen
GREIN þessi birtist í blöðirm
á Norðurlöndum sama daginn
og fundur var haldinn í Kaup-
mannahöfn til að undirbúa
samstöðu Norðurlandaþjóða á
Genfarráðstefnunni. Var grein
in skrifuð til þess að styrkja
málstað íslendinga í landhelg-
ismálunum. Finsen hefir oft
áð>ur skýrt sérstöðu islendinga
í þeim málum í erlendum blöð
um og fylgt fast eftir málstað
okkar, sem og í öðrum málum,
er ísland varða og hann hefir
ritað um í erlend blöð, siðan
hann lét af störfum sem sendi-
herra.
A Norðurlöndum hafa til þessa
ríkt mismunandi skoðanir á því,'
hvort nauðsyn sé á að færa út
fiskveiðitakmörkin. Danir sjá, að
því er bezt verður séð, ekki á-
stæðu til að færa takmörkin út
fyrir þær 3 mílur, er gilt hafa
til þessa. Norðmenn hafa þegar
dregið iínuna við 4 mílur, en
mjög eru skiptar skoðanir um það
í Noregi, hvort stefna eigi að því
að víkka fiskveiðitakmörkin upp
í 12 sjómílur. Fyrir nokkrum ár-
um settu íslendingar einnig mörk
in við 4 sjómílur, þó að ýmsir
þ. á. m. Englendingar mótmæltu
því. Á íslandi er nú róið að því
öllum árum af áhrifamiklum að-
ilum, að ríkisstjórnin beiti sér
fyrir 12 mílna fiskveiðitakmörk-
um á þeim forsendum, að nauð-
synlegt sé að vernda fiskistofninn
og einkum uppeldisstöðvarnar á
fiskveiðisvæðunum við ísland fyr
ir ofveiði togara. Fjöldamargir
fulltrúafundir, sem haldnir hafa
verið á íslandi, hafa einróma sam
þykkt að skora á íslenzku rikis-
stjórnina að miða landhelgislín-
una og þá sömuleiðis fiskveiði-
takmörkin við a. m. k. 12 sjó-
mílur.
-t® 12 mílna landhelgi
lifsnauðsyn
fyrir íslendinga
Engin Norðurlandaþjóðanna
hefir því beðið eftir árangrinum
af Genfarráðstefnunni með méiri
eftirvæntingu en íslendingar.
Útvíkkun fiskveiðilandhelginnar
er beinlínis orðin lífsnauðsyn
fyrir afkomu íslendinga, efna-
hagslíf landsins byggist algjör-
lega á fiskveiðum og útflutningi
fiskafurða.
—★—★—
En íslendingar eru ekki einir
um að nota hin auðugu fiskimið
við íslandsstrendur. Varla nokk-
urs staðar um heimsins höf
stunda jafnmargar þjóðir fisk-
veiðar á jafnlitlu svæði og á
vor- og sumarvertíð við ísland.
Fiskveiðiskip fara í stórhóp-
um frá mörgum Evrópulöndum
á íslandsmið til að verða hlut-
hafar í þeim miklu auðæfum, sem
þar er að finna. Ensk, þýzk,
belgisk, spönsk, frönsk, færeysk,
sænsk, norsk, finnsk og rússnesk
skip halda órlega til íslands og
„sækja gull í greipar Ægis“,
10 varðskip þyrfti
til verndunar
fiskimiðunum
Það er hægar sagt en gert að
hafa eftirlit með slíkum fjölda
fiskveiðiskipa. Um margra ára-
tuga skeið var það hlutverk
danska flotans að halda uppi lög-
um og reglu og vernda landhelgi
Islands gegn ósvífnum lögbrjót-
um. Dönsku beitisnekkjurnar
hafa vafalaust unnið sitt verk vel
við erfiðar aðstæður. Árið 1925
létu íslendingar smíða sitt eigið
varðskip í danskri skipasmíða-
stöð. Varðskip þetta gætti síðan
íslenzkrar landhelgi ásamt
dönsku snekkjunum, þar til fs-
lendingar tóku landhelgisgæzl-
una alveg í sínar hendur. Stærsta
varðskip fslendinga er tæpar 700
lestir og hið minnsta 90 lestir,
en það er hraðskreitt og búið
fallbyssu. Flugbátur hefir einnig
undanfarið verið hafður til land-
helgisgæzlu, og hefir hann
reynzt mjög þarfur. Táknrænt
er fyrir þá miklu áherzlu, sem
íslendingar leggja á gæzlu fiski-
miðanna, að til hennar er varið
16,5 milljónum kr. á ári og er
það há upphæð á íslenzka vísu.
Hins vegar er því ekki að neita,
að raunverulega þyrfti a. m. k.
10 varðskip til þess að vernda
íslenzk fiskimið nægilega fyrir
ólöglegum veiðum.
>,!K» Fyrr á árum var land-
helgisgæzlan- svo til engin
Áður fyrr mátti heita, að land-
helgisgæzla væri engin. Erlend
skip stunduðu hundruðum saman
veiðar innan fiskfriðunartakmark
anna, og oft og einatt tókst eftir-
liísskipunum m. a. s. ekki að
stökkva þeim á flótta. Fyrr á ár-
um voru vélbátar oft notaðir til
að komast í tæri við togara að
veiðum í landhelgi. Ef fréttist af
erlendum togara að veiðum inni
í einhverjum firði, héldu vélbát-
arnir af stað. Erlendu skipstjór-
unum var yfirleitt kunnugt um,
hvenær dönsku eftirlitsskipin
voru á næstu grösum, og því var
jafnvel fleygt, að þeir hefðu um-
boðsmenn í landi, er gæfu þeim
upplýsingar.
—★—★—
Svo bar til eitt sipn, að ís-
lenzkur vélbátur sigldi út fjörð
nokkurn á vesturströndinni í því
skyni að ná í landhelgisbrjót. Uiri
borð í bátnum voru sýslumað-
ur og hreppstjórinn. Þeir fóru
um borð í togarann og upp í brú
til skipstjórans, sem ekki vissi
fyrst í stað, hvaðan á sig stóð
veðrið. Sýslumaðurinn hneppti
frá sér yfirhöfninni til að sýna
einkennisbúning sinn, skreyttan
gullhnöppum, sem tákn um vald
sitt og embætti. Skipaði hann
skipstjóranum að draga inn vörp-
una og sigla til næstu hafnar.
„I nafni konungsins lýsi ég því
yfir, að þér eruð handtekinn",
sagði sýslumaður.
>*. Haldið til Hull
Skipstjórinn var hinn rólegasti,
virti sýslumanninn fyrir sér frá
hvirfli til ilja og sagði síðan:
Allt í lagi, það er bezt að koma
togaranum í höfn. Varpan var
dregin inn, full af flyðru og
þorski. Síðan var vélin sett í
gang, og togarinn brunaði út
fjörðinn með sýslumanninn og
hreppstjórann í brúnni. Haldið
var beint til Hull. Skipstjórinn
vissi vel, hvað var í húfi, því að
sekt fyrir ólöglegar fiskveiðar
nam miklu lægri upphæð en
þeirri sem samsvaraði verðmæti
aflans og veiðarfæranna. Skip-
stjórinn var dæmdur til að greiða
nokkra sekt, og varð þar að auki
að sitja um skeið í fangelsi, en
hann hafði bjargað aflanum fyrir
útgerðarmann sinn.
—★—★—
Færeysk fiskiskúta var eitt
sinn á línuveiðum í grennd við
Langanes, sem er á norðaustur-
horni fslands. Það var blíðalogn,
og skútan fékk ekki vind í segl-
in til að komast út á miðin aft-
ur. Hana rak æ nær landi, og að
síðustu köstuðu skipsverjar akk-
erum. Nokkrir menn fóru í land
á árarbát. Nóttin var björt.
Strjábýlt er þarna, en ágætir
hagar og æðarvarp. Fiskimenn-
irnir rændu nokkru af dún og
eggjum, skutu nokkur lömb og
fluttu ránsfeng sinn um borð í
árabátinr
>«• Islenzki bóndinn
hlaut refsingu.
Skothvellirnir heyrðust til
næsta bóndabæjar, og menn grun
aði hvers kyns var. Bóndi nokk-
ur kom á vettvang með byssu
sína í þann mund, er Færeying-
arnir voru að leggja frá landi.
Bóndinn lagði byssuna við kinn
sér, miðaði og skaut. Skotgöt
komu á kinnung bátsins, og einn
Færeyinganna varð fyrir skoti
og særðist lítillega. fslendingn-
um var refsað, en færeysku fiski
mennirnir sluppu.
—★—★—
Er Norðmenn hófu í lok sl.
aldar síldveiðar á miðunum fyr-
ir norðan ísland, gerðu þeir Siglu
fjörð að bækistöð sinni, enda var
Siglufjörður um skeið kallaður
Norski bærinn. Um helgar lágu
oft um 300 norsk fiskiskip í
höfninni, og oft var líf í tuskun-
um einkum á laugardagskvöld-
um í litla þorpinu.
Dansað var og drukkið og oft
kom til handalögmála milli Norð-
mannanna innbyrðis eða Norð-
manna og íslendinga. Til er fjöld-
inn allur af sögum frá þeim tíma,
þegar tugir erlendra fiskimanna
gengu í land á Siglufirði á björt-
um, fögrum laugardagskvöldum
og stigu dans við íslenzkar síld-
arstúlkur.
>«, Norskur sægarpur
á Siglufirði
Norskur sægarpur frá Ála-
sundi var einn af föstum gest-
um í kránum í Siglufjarðarkaup-
stað. Hann gekk undir nafninu
Óli stóri. Hann var stýrimaður,
rauðhærður og krangalegur.
Sagt var, að hann væri sterkur
sem naut. Venjulega var hann
stilltur og prúður, en er hann
hafði fengið sér neðan í því, gekk
hann berserksgang, og þá var
ekki ráðlegt að reita hann til
reiði. Hann var mjög riddaraleg-
ur við konur og þoldi engum að
vera nærgöngull við þær. Á laug-
ardögum vildi hann helzt hafa
allar síldarstúlkurnar í þorpinu
í fylgd með sér.
—★—★—
Laugardag nokkurn komu
norsku fiskiskipin í höfn til að
halda sunnudaginn hátíðlegan.
Meðal fiskimannanna var Óli
stóri. Ekki leið á löngu, þar til
ryskingar hófust. Lögreglustjór-
inn fór þegar á vettvang með
borðalagða húfu. íslendingar
máttu sín einskis gegn ofureflinu
og urðu að hörfa undir forustu
lögreglustjórans til kirkjunnar.
Norðmennirnir héldu áfram að
berjast sín á milli, þar til Óli
stóri hrópaði: Förum til kirkj-
unnar! Norsku sjómennirnir um-
kringdu kirkjuna, brutu gluggana
með grjótkasti og unnu ýmis
önnur skemmdarverk. Að síðustu
gekk Óli stóri upp tröppurnar,
setti öxlina í eikarhurðina, sem
lét þegar undan þunga hans. Og
sægarpurinn stóð allt í einu aug-
litis við lögreglustjórann. Stóri
Óli rétti íram höndina og þrýsti
hönd lögreglustjórans svo fast,
að hún var blá og marin eftir
handtakið: — Ég ætlaði aðeins að
segja yður, herra lögreglustjóri,
að þér þurfið ekki að óttast mig!
Til allrar hamingju varð þetta
slys mjög skammt frá landi.
Sumir íslendinganna voru nógu
vel syndir til að bjarga sér í land.
Aðrir komust á kjöl árabátsins.
Hannesi Hafstein, sem var mikið
þrekmenni, tókst að bjarga sjálf-
um sér og tveimur öðrum á sundi,
en tveir íslendingar sukku þeg-
ar. Meðan á öllu þessu gekk,
stóðu Bretarnir við borðstokk-
inn án þess að hreyfa svo mikið
sem litla fingur til að bjarga hin-
um drukknandi mönnum.
—★—★—
Þetta slys vakti mikið umtal á
Islandi, og danska utanrikisráðu-
neytinu var þegar send tilkynn-
ing um atburðinn, og nafn og
númer skipsins til tekið. ísland
var þá ekki í símasambandi við
útlönd, og nokkur tírai leið því,
Að svo mæltu fór Óli stóri um I áður ^ tiikynningin komst tií
borð í skip sitt, prúðari en nokkru
sinni áður.
Viðureign Hannesar
Hafsteins og brezkra
sjómanna
En hér við land urðu á þessum
árum ýmsir atburðir, er voru al-
varlegra eðlis. Á fyrstu árum
þessarar aldar var bæjarfógetinn
á ísafirði, Hannes Hafstein, síðar (
forsætisráðherra, eitt sinn -kvadd
ur á vettvang, er togari nokkur
hafði verið við veiðar í marga
daga uppi í landsteinum. I kíki
var hægt að sjá nafn og númer
skipsins. Hafstein bæjarfógeti
fékk sér stóran árabát og 8
manna áhöfn. Hannes Hafstein
var ekki fisjað saman, og var
hann ákveðinn í því að fara um
borð og láta sigla togaranum til
ísafjarðar. Þar skyldi skipstjór-
inn verða dæmdur í þá sekt, er
hann verðskuldaði. Er árabát-
urinn kom að skipinu, krafðist
bæjarfógetinn þess að fá leyfi til
að fara um borð. En hann fékk
ekki vilja sínum framgengt og
eftir stutta stund var sannkölluð
sjóorrusta hafin milli fslending-
anna og Bretanna. í orrustunni
notuðu Bretarnir m.a. sjóðandi
vatn, sem þeir sprautuðu á ís-
lendingana. Bretarnir beittu
einnig kylfum, og særðust nokkr-
ir íslendingar illilega.
Bátnum hvolfdi — og
tveir menn drukknuðu
Urðu íslendingarnir að gefast
upp við að komast um borð. En
þegar bátnum var ýtt frá
kinnungnum, lenti hann undir tog
vírnum, um leið var slakað —
viljandi eða óviljandi — á tog-
vírnum, og bátnum hvolfdi.

skila. Á meðan hafði togarinn
farið til Englands, losað farm
sinn og haldið aftur á veiðar,
án þess að nokkur af skipshöfn-
inni minntist á atburð þennan.
Togarinn tekinn
í danskri landhelgi
En mánuði síðar tók danskt
eftirlitsskip enskan togara við ó-
löglegar veiðar við Skagen. í
dönskum blöðum var skýrt frá
nafni skipsins og númeri, og af
tilviljun las háttsettur íslending-
' ur, er var á ferð í Kaupmanna-
höfn, fréttirnar um töku land-
helgisbrjótsins. Þess má geta, að
íslendingurinn var bankastjóri
íslandsbanka. Hann hafði þegar
tal af yfirvöldunum og hafin var
rannsókn í málinu. Kom þá í
ljós, að hér var að ræða sama
togara og sama skipstjóra og
þann, sem mánuði áður hafði
boðið íslenzkum yfirvöldum byrg
inn, en nú lá í Frederikshavn og
beið dóms fyrir ólöglegar veiðar.
—★—★—•
Skipstjórinn játaði brot sín, var
sektaður og fékk að auki 3 ára
fangelsisdóm. Töldu menn, að nú
væru mál þessi úr sögunni. En
svo var þó ekki, örlögin höguðu
því öðru vísi. Forlögunum fresta
má, en fyrir þau komast ekki,
stendur þar. Margir trúðu því á
íslandi, að samband væri á milli
hinnar grimmdarlegu og ómann-
úðlegu hegðunar skipstjórans síð-
degi nokkurt í ísafirði og þeirra
örlaga, er hann sætti sjálfur síð-
ar.
Er skipstjórinn hafði setið í
fangelsi í Danmörku, sneri hann
aftur heim til Englands. Útgerð-
armaðurinn, sem hann hafði áður
unnið hjá, tók honum opnum örm
um og bauð honum skipstjóra-
stöðu á nýjum brezkum togara,
sem var að leggja upp í sina
fyrstu veiðiferð til fslands.
—★—★—
Viku síðar fórst brezkur tog-
ari í ofviðri út af Reykjanesi.
Var þetta nýi brezki togarinn í
sinni fyrstu veiðiferð. Þjóðsagan
segir, að meðal þess sem rak á
land úr flakinu hafi verið manns-
höfuð. Var það haft fyrir satt, að
þetta hefði verið höfuðið af skip-
stjóranum.
Vilhjálmur Finsen.
Drengurinn var Iengi búinn að ganga Iaus í stórfiskaleiknum,
og það voru allar horfur á að hann myndi enn sleppa framhjá
tclpunum. En fyrir honum fór sem fleirum að enginn má við
margnum. — Með miskunnarlausu „klukki“ telpnanna varð
hann að lokum ofurliði borinn.
Tannlæknir og
dýralæknir
á Húsavík
HÚSAVÍK, 25. apríl. — Það hef-
ur vakið mikla ánægju hér í bæn
um og nærsveitum að með
skömmu millibili hafa tveir
læknar tekið sér bólfestu hér í
bænum. Annar þeirra er Stefán
Ingvi Finnbogason tannlæknir,
er sett hefur á stofn lækninga-
stofu hér. Hinn læknirinn er Ein
ar Örn Björnsson, sem er hér-
aðsdýralæknir. — Hafa báðir
þessir ungu menn mikið að gera
og sýnir það bezt að nauðsyn var
fyrir bæinn og nærsveitirnar að
Slíkir menn settust hér að.
— SPB.