Morgunblaðið - 24.05.1958, Blaðsíða 13

Laugardae;ur 24. maí 1958
MORCVNBL4Ð1Ð
13
segir sr. Fribrik
Fribriksson sem
verbur niræður á
morgun
SÉRA Friðrik Friðriksson lofaði
drengjunum sínum því einu sinni
að hann skyldi verða meira en
100 ára gamall. Þetta loforð stóð
í sambandi við draum, sem hann
dreymdi eitt sinn í æsku. Þegar
ég hitti sr. Friðrik fyrir nokkr-
um dögum, sagði hann mér frá
þessum draumi. Hann sagði, að
sig hefði dreymt, að hann ætti
að deyja ákveðinn dag 1902.
Þann dag var hann staddur úti
í Kaupmannahöfn og sat í veit-
ingahúsi með nokkrum vinum
sínum: — Þegar Ráðhúsklukkan
hafði slegið tólf stóð ég upp og
sagði: Húrra, nú á ég eftir 100
ár! Þó að ég hafi náð háum
aldri, vona ég að ég verði aldrei
svo gamall, bætti hann við, um
leið og hann púaði vindlareykn-
um út í stofuna. — Vindlar! Jú
auðvitað, ég reyki mikið ennþá,
ég er breyskur og hef alltaf
verið. Ég er svo sem enginn
dýrlingur, máttu vita. Annars er
alltaf verið að gefa mér vindla
og meðan ég reyki úr kassanum
frá einhverjum vina minna, þá
hugsa ég alltaf hlýlega til hans
og stundum jafnvel með fyrir-
bænum. En það máttu ekki hafa
eftir mér, því að ég á nóg af
vindlum. Svo brosir hann og
ég virði hann fyrir mér, þakk-
látur fyrir að hafa fengið tæki-
færi til að vera í návist hans
stundarkorn, hlusta á þessa
djúpu, persónulegu rödd og horfa
í þetta andlit, þetta postullega
andlit. Við fórum að tala um
ævisögu hans, sem hann hefur
bæði samið á dönsku og íslenzku
og hann spurði, hvort ég vildi
ekki lesa fyrir sig nokkra kafla
úr Undirbúningsárunum. — Mér
þætti gaman að rifja þá upp,
sagði hann. Ég er búinn að
gleyma, hvað ég skrifaði. Svo las
ég nokkrar glefsur og hann hlust-
aði með andagt. Það var skemmti
leg stund: — Ef ég hefði vitað,
að þetta yrði bók, hefði
ég skrifað miklu ýtarlegar 'um
ýmsa þætti í lífi mínu. En ég
vissi ekki annað, þegar Þorsteinn
Gíslason bað mig um að hripa
þetta niður, en það ætti einungis
að birtast í Óðni og hvergi annars
staðar. En þetta er samt ekki svo
afleitt, finnst þér það? Hann
stóð upp og fór með mig að all-
stórri tréskurðarmynd: — Sko,
þarna á ég strák, sagði hann, og
benti á myndina. Tove Ólafsson
tálgaði hana og gaf mér. Mér
þykir ákaflega vænt um hana.
Drengurinn heitir Drumbur.
Hann er mjög óþekkur og fæst
ekki til að fara í nokkra spjör,
og er svo auðvitað alltaf hrædd-
ur um, að ég muni skella hann
á rassinn. Sjáðu, hvar hann held-
ur hendinni, við öllu búinn! —
Þú átt marga drengi, séra Friðrik,
sagði ég. Já, þeir eru orðnir mörg
þúsund, bæði hér á landi, í Dan-
mörku og í Ameríku. En ég hef
aldrei eignazt son sjálfur. Ég
hef aldrei reynt neitt til þess.
Var alltaf hræddur um, að það
yrði stelpa! Mig langar til að
tala við þig um drengina þína,
sagði ég. Drengina mína, já. Ég
var mjög ungur, þegar ég fann
stoð og styrk í handleiðslu guðs
'og snemma vaknaði hjá mér sú
löngun að leiðbeina öðrum og
þá fyrst og fremst ungum drengj-
um á hans fund. Þegar ég var
10 ára, fluttist ég að Svínavatni
Séra Friðrik Friðriksson: — Vinirnir eru mér bæði augu, og eyru. — Ljósm. Mol. Ol. K. »ias..u™u, tou m>ndina sl. niið-
vikudag að heimili séra Friðriks í KFUM. — Hann situr í „stólnum sínum“. i ■"
á Ásum. Faðir minn hafði tekið
að sér að reisa nýja kirkju þar
og langaði til að hafa fjölskyldu
sina hjá sér og fékk því hús-
mennsku þar. Þau þrjú ár, sem
við bjuggum á Svínavatni, var
ég oft á Tindum hjá ömmubróður
mínum Jónasi Erlendssyni. Þar
var smaladrengur, 15—16 ára
gamall sem var ákaflega orðljót-
ur og blótaði mikið. Ég fór eitt
sinn með hann suður fyrir vall-
argarð og benti honum á, að
svona munnsöfnuður leiddi til
glötunar og líklega hef ég sagt
honum, hvar hann mundi hafna,
ef hann héldi þessu áfram. En
hann brást reiður við og barði
mig. Þetta er kannski fyrsta til-
raunin í þá átt að leiða aðra til
einhvers betra. Það hefur verið
mitt ævistarf síðan. — Þó ég hafi
orðið prestur, þá langaði mig
miklu meira til að vera kennari
eða læknir. Mér fannst ég hafa
betra tækifæri til að leiða aðra,
ef ég yrði t. d. læknir, og ég er
enn þeirrar skoðunar, að trúaður
læknir gæti unnið ennþá betra
starf í þágu einstaklinganna en
góður prestur. Það er alltaf hægt
að segja um prestinn, að hann
prédiki kristni, af því það sé
hans lifibrauð, en það er ekki
hægt að segja um kennarann eða
lækninn.
— Séra Friðrik, hefur þú
ekki oft orðið fyrir vonbrigð-
um, hefur þér ekki oft fundizt
starf þitt misheppnast?
— Jú, oft og einatt, en ég hef
ekki látið vonbrigðin hafa áhrif
á mig, ég gerði ráð fyrir því þeg-
ar í byrjun, að vonblekkingin
kæmi einhvern tíma í starfi mínu
og auðvitað fór það svo. Ýmsir
þeir, sem ég hélt að yrðu sanntrú
aðir menn, brugðust og lentu út
á glapstigu. Það var auðvitað
mikill sársauki. Það var ekki um
annað að gera en biðja fyrir þeim,
þeir gátu frelsazt upp á annan
máta.
Hér varð hlé á samtali okkar,
því að einn af drengjum séra
Friðriks var kominn til að
kveðja hann. Hann átti að fara
í sveit daginn eftir. Það var auð-
fundið, að djúp vinátta var stað-
fest milli þessara ungu vina.
Drengurinn sagðist heita Gunnar.
Ég hef aldrei farið í sveit fyrr,
þess vegna fór ég upp að Lækj-
arhvammi til að venjast lyktinni
í fjósinu. Séra Friðrik brosti,
stóð upp og sagði: — Ég ætla að
gefa þér dálítið með í sveitina,
| sem þú getur bitið í á hverjum
degi. Svo sótti hann mynd af
Friðriksstyttunni við Lækjargötu
og gaf drengnum. Ekki fer ég að
bíta í hana, sagði drengurinn, um
leið og hann tók við henni, og
þakkaði fyrir sig. Ja, sama sem,
sagði sr. Friðrik. Hún minnir þig
á vináttu okkar. Þegar þú lítur
á myndina, fara hugsanir þínar
út úr enninu á þér og streyma inn
í ennið á mér — og svo benti
hann á enni drengsins og sitt
enni, en drengurinn sagði: Ég
ætla- að hugsa til þín á afmæl-
inu þínu. — Já gerðu það, sagði
sr. Friðrik. Ég er viss um, að
ég man líka eftir þér. Síðan
kvöddust þeir. En ég hugsaði
með mér: Það er þá rétt, sem
sagt er.
Svo héldum við áfram að tala
um drengina hans. Sr. Friðrik
sagði: — Það er enginn munur á
drengjunum nú og fyrir hálfri
öld. Þeir eru alltaf sömu drengirn
ir með gæðum sínum og göllum.
Drengjaeðlið hefur ekkert
breytzt, en umhverfi þeirra hef-
ur breytzt mikið og ég býst við,
að það þurfi að leggja meiri rækt
við þá en áður og sennilega upp
á annan máta en ég hef gert og
mínir samtíðarmenn. Ég álít að
ekkert sé ungum drengjum eins
hollt og að komast í náið trúar-
samband við guð. Mér finnst
reynslan hafa sýnt, að drengir
sem hafa snemma gefið sig guði
og reynt að lifa eftir hans orði,
standi bezt að vígi í lífinu. Þeir
falla ekki strax fyrir freistingum
og agnúum aldarinnar.
— Þetta er slæm öld, sem við
lifum á.
— Ja, það veit ég ekki. Ég er
eiginlega kominn út úr henni, og
þó að ég hafi lifað tvær heims-
styrj aldir, hafa þær lítið snert
mig persónulega. Ég hef reynt
að láta ekki stríðstímann eða ann
að hafa veiklandi áhrif á mig
eða traust mitt á alheimsstjórn-
ina, sem ég tel sterkasta þáttinn
í lífi einstaklinga og þjóða. Nú
er mikið talað um stórveldafund
og ríkisleiðtogafund og ég veit
ekki hvað. Ég álít að örlög
mannkynsins verði aldrei ráðin
á neinni Genfarráðstefnu. Þessir
karlar geta ráðið sínum ráðum,
en það er annar sem hefur taum-
haldið. Hann beitir ekki kjarn-
orkuvopnum. Vizkan og kærleik-
urinn eru hans vopn.
Meðan á samtali okkar stóð
voru drengirnir alltaf að koma
og heilsa upp á gamla manninn.
Þeir voru á öllum aldri, en það
var sama, hvort þeir voru
fimmtugir eða fimm ára, hann
átti í þeim hvert bein og fagn-
aði þeim með föðurlegri hlýju.
Þegar þeir komu að tala við
hann um afmælið, sagði hann:
— Það er aðeins eitt, sem ég tek
fram. Það verður ekkert úr af-
mælinu, ef ég verð dáinn fyrir
hvítasunnuna. Þegar vöflur komu
á þá vegna þessara ummæla,
bætti hann við: — Jú, við verð-
um að gera ráð fyrir því að svo
geti farið. Annars hlakka ég mest
til 2. í hvítasunnu. Hvað er þá,
spurðu þeir. Nú, þá er afmælið
búið, svaraði hann, og við hlóg-
um allir. Þegar við vorum orðn-
ir tveir einir, sagði ég: Séra
Friðrik, þú segir í endurminn-
ingum þínum, að þú hafir haft
lítið af föður þínum að segja.
Þú segir, að hann hafi mjög
sjaldan gefið sig að þér og hvorki
verið góður við þig né illur. Þú
hefur sem sagt farið á mis við
föðurumhyggjuna.
— Að nokkru leyti, það
er að segja að pabbi minn var
smiður og vann mikið bæði við
stofubyggingar og kirkjur og var
þess vegna hérumbil aldrei
heima. Og eiginlega kynntist ég
honum ekki mikið. Ég var ekki
eftir hans ideali. Ég var bóka-
ormur og í þá daga varð bókavit-
ið ekki látið í askana, eins og þú
veizt, en faðir minn taldi það
víst leti eða þess háttar, býst ég
við. Hann hélt að það yrði aldrei
maður úr mér. En hann var mikil
virkur í sínu fagi eftir því sem
allir sögðu. Ég þráði ákaflega
mikið blíðlæti og fékk það auð-
vitað hjá móður minni, en ég
þráði að fá það frá honum og
það kom fyrir, að ef ég sá ein-
hvern föður refsa syni sínum,
kenndi ég náttúrlega í brjósti um
strákinn, en öfundaði hann: bara
að pabbi minn væri svona við
mig, refsaði mér þegar það ætti
við og væri svo blíður á milli.
Bara að hann umgengist mig,
eins og ég væri sonur hans. En
hann var aldrei vondur við mig
og ef til vill þótti honum vænt
um mig, en sýndi það sjaldan.
Hann hafði aftur á móti miklar
mætur á Kristni bróður mínum,
sem tálgaði mjög fallegan rokk,
á 8. ári. En ég gat aldrei tálgað
óskakkan hrífutind og þótti
ekkert gaman að tálga.
Þegar é’g var á 7. ári, gerði ég
voðalegt skammarstrik og fékk
flengingu fyrir hjá pabba. Á eft-
ir minntist ég þess alltaf með
dálítilli hreykni og undrun, því
að ég þóttist hafa gert gott verk.
Skömmu áður höfðum við flutt
norðan úr Eyjafirði að Litladal í
Tungusveit, þar sem pabbi minn
settist í tvíbýli við Jóhannes
bróður sinn, sem hafði búið þar
nokkra hríð. Bærinn Litlidalur
stendur í fögru dalverpi og eru
þar þrír bæir: Héraðsdalur, Litli-
dalur og Litladalskot. Við Sig-
rún, dóttir Jóhannesar, lékum
okkur oft saman. Eitt sinn, seint
á engjaslætti, vorum við tvö ein
heima, því að allt fólkið var við
heyþurrk. Sumarið áður hafði
verið byggð upp í Litladal bað-
stofa með hjónahúsi sem kallað
var. Baðstofan var með nýrri
fallegri skarsúð. Var hún ómáluð
og í viðnum var feiknamikið af
kvistum í ýmsum litum. Við Sig-
rún dáðumst að þessari prýði og
frænka mín sagði, að kvistirnir
væru settir í á eftir til að punta
upp á viðinn. En hurðin á hjóna-
húsinu var mjallahvit og kvista-
laus og vakti það furðu mína,
svo að ég minntist á þetta við
telpuna. Já, hún sagði að ekki
hefði unnizt tími til þess um vor-
ið að setja kvistina í hurðina og
ætti að gera það, þegar haust-
önnum væri lokið. Þá datt mér
í hug að ég skyldi hjálpa til og
búa hurðina undir, að kvistirnir
væru settir í hana. Ég náði svo
í bor, sem pabbi átti og boraði
sjö göt á hurðina. Við vorum
ákaflega hróðug yfir þessu af-
reki, en sögðum engum frá því.
Það átti að koma á óvart. Þegar
fólk kom heim af engjum um
kvöldið, tók enginn eftir dags-
verki okkar. En snemma næsta
morgun kallaði pabbi á
mig að hurðinni og fór ég
þangað strípaður upp úr
rúminu. Pabbi spurði, hvort ég
hefði gert þetta. Ég sagði ákaf-
lega hreykinn: Já, það hefði ég
gert. Bjóst ég svo við, að hann
mundi hrósa mér fyrir, en þá
setti hann mig á kné sér annarra
erinda. Ég var sár og alveg hissa
og gleymdi því aldrei. Þegar ég
varð dálítið eldri og fór að hugsa
um þetta atvik, fannst mér, að
pabbi hefði átt að spyrja mig,
hvers vegna ég hefði gert þetta
til að ganga úr skugga um, að
hér væri ekki eingöngu um
prakkarastrik að ræða. Þá hét
ég því með sjálfum mér að ef
ég eignaðist drengi, þá skyldi ég
aldrei refsa þeim nema ég vissi
fyrst, af hverju þeir hefðu hegð-
að sér illa. Á þessum árum voru
krakkar flengdir umsvifalaust og
enginn munur gerður á sökinni.
Þeir voru flegndir ef þeir sýndu
óþokkaskap og svo voru þeir líka
flengdir, ef þeim varð það á að
brjóta bolla. Þetta atvik, sem ég
hef nú sagt þér frá og þær hug-
Frh. á bls. 14.
Nú er ég
f r
--- -7
toppinum