Morgunblaðið - 03.06.1958, Blaðsíða 6

M O RG U l\ B L AÐIÐ
Þriðjudagur 3. júní 1958
Tryggja þarf iðnaoinum aukib
rekstrarfé
Veitir þriðjungi landsmanna atvinnu
Umræður á þingi um tillögu
Sveins Guðmundssonar
ÞINGSALYKTUNARTILLAGA
Sveins Guömundssonar um að
fela ríkisstjórninni að hlutast til
um, að Seðlabankinn endurkaupi
framleiðslu- og hráefnavíxla iðn-
aðarins var raedd á fundi í sam-
einuðu Alþingi í gær. Flutnings-
maður fylgdi tillögunni úr hlaði
og sagði m.a.:
Þingsáiyktunartillaga þessi
miðar að því, að Alþingi lýsi yfir
réttindum og þýðingu íslenzks
iðnaðar til jafns við landbúnað
og sjávarútveg. Segir í tillögunni,
að ríkisstjórnin skuli hlutast til
um að Seðlabankinn endurkaupi
framleiðslu- og hráefnavíxla iðn-
aðarfyrirtækja, með svipuðu
sniði og framleiðsluvíxla sjávar-
útvegs og landbúnaðar.
Atvinnubylting á fslandi
Til að sýna, hver nauðsyn býr
að baki þingsályktunartillögu
þessari, er ástæða til að vekja
athygli á þeirri miklu atvinnu-
byltingu, sem orðið hefur hér á
landi síðustu ár og afleiðingum
hennar. Á fyrstu áratugum þess-
arar aldar, þegar nágrannar okk-
ar voru af kappi að undirbyggja
atvinnuhætti með tæknilegum
framkvæmdum, lifðum við hér
í fátækt. Þar var og álit margra,
að íslendingar væru dæmdir til
fátæktar, vegna skorts á hráefn-
um í landinu, fólksfæðar og harð-
býlis landsins. Þótt ekki sé hægt
að reikna með málmum í jörðu
og skóglendi sé eytt í bili, þá hrek
ur jarðhitinn, vatnsorkan, auðæfi
hafsins og kjarnmikið fólk, þessa
akoðun.
Með tækniþróun síðustu ára-
tuga er brotið blað í atvinnusögu
þjóðarinnar. Skortur á tækni-
menntuðum mönnum hefur að
vísu háð þeirri þróun. enda voru
t.d. aðeins 30 ísl. verkfræðingar
starfandi hér 1930, en munu í dag
líklega nær tífalt fleiri. Um
fjölgun annarra tæknimennt-
aðra manna og um fjölgun iðn-
stéttanna er svipað að segja. Allt
hefur þetta margfaldazt á síðustu
árum.
Eftir farandt tölur, sem sýna at
vlnnuskiptingu þjóðarinnar, tala
sínu máli: Árið 1880 er talið að
landbúnað stundi 73,2% lands-
manna sjávarútveg 12,0% hand-
verk og iðnað 2,1%. Árið 1930
hefur iðnaður og handverk færzt
upp í 18.9% og 1950 upp í 31% á
sama tíma og stórfækkað hefur
í hinum atvinnugreinunum. Síð
an 1950 hefur enn þokazt í sömu
átt og þar með er iðnaðurinn
orðinn stærsti atvinnuvegur
þjóðarinnar. Það lætur nærri að
lífskjörin hafi jafnan batnað í
beinu hlutfalli við vöxt iðnaðar-
ins og tæknikunnáttu þjóðarinn-
ar.
Sú gamla röksemd á móti ís-
lenzkum iðnaði, að ekki séu
hráefni fyrir hendi í landinu til
iðnaðarframleiðslu, heyrist nú
vart lengur. Efnivörur iðnaðar-
ins þarf að vísu flestar að flytja
til landsins, oftast í frumstæðu
ástandi, en þetta er sama og
margar aðrar þjóðir þurfa að
gera; Danir eru t.d. viðurkenndir
dugmikil þjóð með iðnað á háu
stigi, og verða þeir þó að flytja
inn allt hráefni og alla orku í
formi olíu og kola. Við íslend-
ingar höfum hins vegar orkulind
ir, sem ekki eiga sinn líka hjá
nágrönnum okkar.
Víxlaendurkaup Seðlabankans
Þingsályktunartillaga sú, sem
hér er borin fram, er vissulega
ekki dægurmál. Hér er um að
ræða velfarnaðarmál, fram
komið vegna breyttra atvinnu-
háta landsmanna, mál sem
undanfarin ár hefur verið eitt
aðaláhugamál þeirra samtaka og
aðilja, sem að iðnaðarfram-
leiðslú vinna og hafa gert sér
grein fyrir hvers virði iðnaður
er íslenzku atvinnulífi. Ef litið
er í skýrslu Landsbankans fyrir
s.l. ár, má sjá, að afurðavíxla-
kaup vegna landbúnaðar hafa
aukizt um nær 45 millj. króna. í
skýrslu bankastjórnar segir m.a.
„Útlánaaukning Seðlabankans
á s.l. ári stafaði að miklu leyti af
endurkaupum afurðavíxla. Þessi
tegund útlána hefur aukizt mjög
að mikilvægi á undanförnum
árum vegna þeirrar nauðsynjar
að tryggja höfuðatvinnuvegunum
rekstrarfé á tímum verðbólgu".
Þessi umæli í skýrslunni eiga þó
ekki við um iðnaðarvíxla. Þá
víxla geta viðskiptabankarnir
yfirleitt ekki endurselt Seðla-
bankanum.
Afleiðingar nýrrar stefnu
Það er fróðlegt að gera sér
grein fyrir, á hvern hátt fram-
borin þingályktunartillaga
myndi verka í framkvæmd. Með
framkvæmd tillögunnar myndi
skapast hér myndarleg fjölda-
framleiðsla á ýmsum hlutum
Framleiðendur myndu selja við-
skiptabönkum sínum efnis- og
framleiðsluvíxla, en viðskipta-
bankinn endurselja þá eftir þeim
reglum, sem Seðlabankinn myndi
setja í samráði við ríkisstjórnina.
Hvað myndi svo þetta leiða af
sér?: Framleiðandinn hefði bol-
magn til hagkvæmari innkaupa
á efnivöru. í stað þess að fram-
leiða vöru á dýran hátt í smáum
stíl, myndi hann að sjálfsögðu
framleiða slíka vöru í fjölda-
framleiðslu. og útkoman yrði:
Ódýrari vara — meiri fremleiðni
— betri afkoma almennings.
Sama má segja um verksmiðju
iðnaðinn almennt, hann myndi
hér fá mögueika til hagkvæmari
rekstrar, fjölbreyttari fram-
leiðslu, betri skipulagningar og
jafnframt ódýrari framleiðslu —
Þannig er hægt að taka dæmin
víðs vegar úr íslenzkum iðnaði.
Tæknin takmarkast vegna fjár-
skorts.
Þessi tilhögun myndi einnig
geta haft stórkostlega þýðingu
fyrir nýjar atvinnugreinar. Hún
myndi t.d. leggja varanlegan
grundvöll að þýðingarmiklum
þætti íslenzks sjávarútvegs, smíði
stálskipa á íslandi.
Eins og nú er háttað viðskipt-
um íslendinga eru vöruskipta-
samningar gerðir við aðalvið-
skiptalönd okkar. Er þá m.a.
gengið út frá því, að meginhluti
efnis til iðnaðar sé keyptur frá
þessum löndum. Það hefur bein-
línis háð þessum kaupum og
þrýst enn meir á frjálsan gjald-
eyri, hversu innkaup í smáum stíl
eru erfið frá þessum „clearing“-
löndum. Efnisinnkaup þaðan í
stórum stíl verða ekki gerð nema
bankarnir aðstoði og létti undir
með innflytjendum.
Iðnaðarbankinn
Ef athuguð eru fjárfestingarlán
atvinnuveganna, kemur í ljós,
að iðnaður er þar mjög afskiptur.
Stofnlánasjóðir iðnaðarins eru
nær engir. í ársok 1956 eru út-
lán Iðnlánasjóðs 4,3 millj. Á
sama tíma eru útán úr sjóðum
til landbúnaðarins um 135 millj.
og úr sjóðum sjávarútvegsins
yfir 200 millj.
Með stofnun Iðnaðarbanka ís-
lands í okt. 1952 hefst raunveru-
lega nýtt tímabil í sögu iðnaðar
hér á landi.' Bankinn hóf starf-
semi sína vorið 1953 með 614
millj. hlutafé þar af á ríkissjóður
3 millj. en iðnaðarmenn og iðn-
samtökin 314 millj. 15 millj. kr.,
sem fyrrverandi ríkisstjórn átti
að leggja bankanum til að láni
hafa aldrei fengizt, en frá
stofnun hefur bankinn hins vegar
lagt til lánakerfis húsnæðismála
og rafvæðingar yfir 4 millj. kr.
Þannig hefur ríkið raunverulega
endurheimt það fjármagn, sem
bankanum var lagt sem hlutafé.
Bankinn hefur sífellt verið að
sækja á og iðnaðarmenn sýnt
honum verðskuldaðan áhuga og
tiltrú. Samkvæmt reikningum
bankans um s.l. áramót eru inn-
stæður yfir 70 millj. kr. Sú til-
laga, sem hér er borin fram
myndi verða þessari stofnun
ómetanlegur stuðningur
Atvinnuöryggið
Það er annað. sem ég vil
einnig minnast litillega á máli
mínu til stuðnings. Nýlega hafa
verið samþ. á Alþingi lög um
mánaðar uppsagnarfrest dag-
launamanna. Allir geta glaðzt
yfir því, að daglaunamaðurinn
fái atvinnuöryggi á borð við aðra
þegna þjóðfélagsins. En svo gæti
farið, að þessi lög, án annarra
ráðstafana, auki hættu á at-
vinnuleysi hjá þeim aðiljum,
sem hér er verið að vernda. At-
vinnuveitandi, t.d. í iðnaði, verð-
ur, eftir að þessi lög tóku gildi,
að hafa vissu fyrir því lengra
fram í tímann en áður, að sala á
framleiðsluvörum hans stöðvist
ekki. Hann verður að hafa stöð-
ugan markað fyrir framleiðslu
sina eða aðgang að fjá.rmagni til
þess að geta tekið sölusveiflum,
eða mætt árstíðarmarkaði, eins
og hér á sér stað í mörgum iðn-
greinum.
Samkvæmt upplýsingum félags
málaráðh. er atvinnuleysistrygg-
shrifar ur 1
daglega lífinu J
Sjómannadagurinn
ÞAÐ er vel til fundið að helga
sjómönnunum sérstakan há-
tíðisdag á ári hverju og skemmti-
legt, þegar veðrið er eins gott
þennan dag og var á sunnudag-
inn. Að visu hefðu fleiri íslenzk
skip mátt vera inni, því að satt
að segja bar mest á hersnekkjum
í Reykjavíkurhöfn. Við Faxagarð
lá Pailiser, „skip hennar hátign-
ar“ Elisabetar II. Palliser er all-
stór snekkja, sérstaklega útbúin
til að granda kafbátum en er hér
til aðstoðar brezkum fiskiskipum,
meðan sjóher Bretadrottningar á
ekki við neina kafbáta að stríða.
Skipið er allmiklu stærra en þær
snekkjur, sem Bretar sendu hing
að til skannms tíma, og mun geta
haft mun lengri útivist. Við Ægis
garð lá frönsk freigáta, L’Ávent-
ure, stórt skip og vel vopnað að
sjá. Siglir það um heimshöfin
frakkneskum togurum til trausts
og halds. Kom það hingað frá Ný
fundnalandi á laugardag og fer í
dag til Noregs. Matrósarnir hafa
vakið mikla athygli á götuin
Reykjavíkur, enda skrautbúmr í
bláum fötum, með stórar hvítar
húfur prýddar rauðum dúskum.
Og svo má ekki gleyma því, að
í höfninni voru tvö íslenzk varð-
skip: Þór og María Júlía.
Af hinum stærri skipum ís-
lenzkum og óvopnuðum voru í
höfninni Goðafoss, Helgafell og
a. m. k. 3 togarar. — Velvakandi
fór niður í bæ til að fylgjast
með hátíðahöldunum. Þeim verð-
ur lýst annars staðar í blaðinu
í dag, en vonandi móðgar það
engan, þótt Velvakandi upplýsi,
að útihátíðahöld eru eitt af því,
sem honum er ekki sérlega vel
við. Það getur sem sé tekið tals-
vert á þolinmæðina að standa
langalengi með einn krakka á
háhesti og annan í fanginu. Verst
er að bíða meðan íþróttamenn
og ýmiss konar skemmtikraítar
eru að búa sig undir að sýna
listir sínar, en það tekur yfirleitt
miklu lengri tíma en sýningin
eða keppnin sjálf. Og svo er jafn
líklegt, að blessaðir krakkarnir
átti sig í rauninni alls ekki 6,
hvað er að fara fram, vilji bara
láta halda á sér eins og strákur-
inn hjá næsta pabba! En nú
mega forráðamenn sjómannadags
ins alls ekki misskilja þessi orð.
Hér er ekki um gagnrýni
á sjómannadagshátiðahöldin að
ræða. Satt að segja hafði Velvak-
andi alltof mikið að gera við
barnagæzlu til að hann dirfist að
segja nokkuð um hátíðahöldin í
heild.
Danskir leikarar
í heimsókn
HÉR á landi er nú staddur
flokkur frá Fólkleikhúsinu í
Kaupmannahöfn til að sýna Reyk
víkingum leikrit eftir Kaup-
mannahafnarskáldið Soya. Er
ferðin farin í tilefni af 100 ára
afmæli leikhússins, en það var
í fyrra, og fór flokkur frá Þjóð-
leikhúsinu þá utan og sýndi
Gullna hliðið. Fólkleikhúsið er
stórt leikhús við Nörregade, sem
yfirleitt þykir sýna góð verk og
hafa snjalla leikara til að túlka
þau. Meðal leikaranna, sem hér
eru nú, eru Ebbe Rode og Bir-
gitte Federspiel, bæði mjög þekkt
ir listamenn, sem íslenzkir leik-
vinir þekkja úr kvikmyndum.
Leikhússtjórinn Thorvald Larsen,
er hér einnig staddur. Er hann
einnig frægur maður af starfi
sínu að leikmálum. —
Engin rigning
NOKKRIR menn hafa hringt til
Velvakanda síðustu daga og
rætt um þurrkana, sem gengið
hafa að undanförnu á Suður- og
Suðvesturlandi. Þykir mönnum
komið í mikið óefni og hafa á
hyggjur af gróðri, enda fer hon-
um ekkert fram. í þessu sam-
bandi stakk maður nokkur upp
á því að beðið skyldi í kirkjunum
um regn og annar sagði Vel-
vakanda frá aðgerðum, sem
reyndar hafa verið í Ameríku og
Sviss til að framleiða regn úr
loftinu, ef svo mætti að orði
komast. Hafði hann góð orð um
að skýra lesendum dálkanna nán
ar frá þeim málum síðar.
Leiðbeiningastarf
strætisvagnastjóra
/\ SKRIFAR:
U „Eiga strætisvagnabílstjórar
að kalla upp nöfn gatna, sem þerr
stoppa við? Um daginn ætlaði
ég til Kópavogs. Ég er ekki kunn
ug þar og spurði bílstjórann, hvar
bezt væri að fara úr við Borgar-
holtsbraut. „Auðvitað við hana“.
svaraði hann önugt. Vagnínn ók
um allan austurbæinn í Kópavogi
án þess að bílstjórinn kallaði upp
nokkurn viðkomustað. Brátt vor-
um við á leið til Reykjavíkur
aftur. Þetta fyrirkomulag er al-
veg ómögulegt. Væri ekki betra
að bílstjórinn nefndi göturnar?"
ingasjóður nú um 90 millj. og
mun hann hafa lánað til atvinnu-
tækja í fjárfestingu víðs vegar
um landið og er það að sjálf-
sögðu lofsvert. Nú mun hins
vegar Seðlabankinn hafa fryst
tekjur þessa sjóðs, svo að hann
verður ekki fær um á næstunni
að hlaupa undir bagga til styrkt-
ar atvinnulífi þeirra byggðarlaga,
þar sem þess gerist mest þörf, á
sama hátt og átt hefur sér stað
að undanförnu.
Það er ekki nóg að staðsetja
og stofna fyrirtæki til atvinnu.
jöfnunar, það þarf einnig að reka
þau og reksturinn kostar fjár.
magn.
Það hefur oft gleymzt, að út-
þynning krónunnar kallar á fleirl
krónur í reksturinn. Það er án
efa ekki síður aðkallandi að ráða
bót á þessu heldur en byggja upp
ný atvinnutæki. Tillaga mín get-
ur á viðunandi hátt bætt hér úr
og skapað jafnvægi einnig á
þessu sviði, auk þess sem hún er,
að minum dómi, sú raunverulega
lækning á árstíðabundnu atvinnu
leysi í velflestum greinum iðnað
arframleiðslu víðs vegar um Iand
ið.
í þeim iðnrekstri, sem ég þekki
bezt, járniðnaði. er mesti anna-
tíminn t.d. hér í Rvík að jafnaði
frá því snemma að vori og fram
eftir hausti. Þegar veður versna
og útivinna leggst niður, vill oft
svo fara, að erfiðleikar skapast
með nægilega vinnu. Á dauða
timabilinu er að sjálfsögðu reynt
eftir megni að halda uppi atvinnu
með alls könar nýsmíði, en þetta
er hægt í miklu stærrl stil, ef
eðlileg bankastarfsemi fyrir iðn-
aðinn á sér stað.
Þýðing iðnaðarins
Iðnaðurinn veitir í dag sem
næst Vi landsmanna atvinnu. Ég
vil vekja athygli hv. Alþingis-
manna á því, að hinar tvær höfuð
greinar atvinnulí'fsins, landbúnað
ur og sjávarútvegur, hafa árum
saman notið þessa réttar, sem hér
er farið fram á handa iðnaöinum,
samtímis hefur Iðnaðarbankinn
raunverulega ekkert fjármagn
fengið frá rikinu, eins og ég hefi
fært rök að, auk þess ekki verið
staðið við þær 15 millj., sem til
hans var lofað.
Hér er ekki aðeins um réttlætis
mál að ræða, heldur þjóðþrifa.
mái, sem leiða mun til stórauk-
innar og bættrar framleiðslu og
velmegunar fyrir landsmenn og
leggja mun grundvöll að útflutn-
ingi á iðnaðarvörum frá fslandi.
%
Ræða Einars Olgeirssonar
Einar Olgeirsson kvaddi sér
hljóðs að ræðu Sveins Guð-
mundssonar lokinni. Hann kvaðst
hafa minnt á það við umræðurn-
ar um efnahagsmálafrumv.
ríkisstjórnarinnar, að engin trygg
ing væri fyrir því, að Seðlabank-
inn myndi auka lán sín til við-
skiptabankanna. Þyrfti þingið að
gera sér ljóst, hvernig bankinn
kæmi fram. — Einar sagði einnig»
að iðnaðurinn hefði orðið útund
an um lán og þyrfti að leiðrétta
það. Skipti það ekki sízt máli fyr
ir Reykjavík, sem á ýmsan hátt
hefði setið á hakanum að undan-
förnu.
Meðferð málsins
Sveinn Guðmundson Iagði til,
að tillagan yrði afgreidd þegar á
fundinum í gær, þar sem nú líður
að þinglausnum. Iðnaðarmálaráð
herra (Gylfi Þ. Gíslason) vildi
láta vísa henni til allsherjarnefnd
ar, en Jóhann Þ. Jósefsson studdi
tilmæli flutningsmanns. Tillaga
ráðherra var borinn upp og sam-
þykkt að viðhöfðu nafnakalli
með 19 atkv. gegn 17, 2 sátu hjá,
en 14 voru fjarstaddir.
LONDON 2. júní. — Indversk
blöð ræða nú mikið deiluna milli
Títós og Kreml. Mörg af stærstu
blöðum landsins hafa undar.farna
daga varað við of nánum viðskipt
um við Rússa — og sagt fram-
komu þeirra við Júgóslava aug-
Ijóst dæmi um það, hvað býr að
baki hinum fjölmörgu rússnesku
lánstilboðum til handa Indverj-
um.