Morgunblaðið - 24.06.1958, Qupperneq 9

Þriðjudagur 24. júní 1958
MOTtCVNBLAÐlÐ
9
Hlustað
♦
VÍGSLA Sementsverksmiðjunn-
ar á Akranesi, sem útvarpað var
hefur án efa vakið mesta athygli
þann dag, alls þess er útvarpað
var. Verksmiðja, þessi er hin
mesta þarfastofnun, og hið eina
sem skyggði á var vitundin um
það að lán þurfti að taka til
byggingarinnar fyrir nær öllum
(eða öllum?) kostnaði, einnig
innlends verkakaups. Það verður
erfitt að standa undir því. Mig
minnir að sagt væri eftir síðasta
aðalfund Aburðarverksmiðjunn-
ar í Gufunesi að halli hafi orðið'
á rekstri hennar 1957. Slíkt má
ekki eiga sér stað. Þessar verk-
smiðjur verða að bera sig fjár-
hagslega og leggja, auk þess að
greiða alla vexti og afborganir,
skilvíslega hæfilega mikið í vara-
sjóði. — Við opnun Sementsverk
smiðjunnar tóku til máls Jón
Vestdal forstjóri fyrstur og lýsti
byggingu verksmiðjunnar. Þá
lagði forseti Islands hinn svo-
nefnda hornstein og hélt snjalia
ræðu. Fjölda stórmenna var boð-
ið, eins og vandi er til við slík
tækifæri.
Laugardagskvöld 14. júní las
Ólafur Jóh. Sigurðsson smásögu
„Trufl“. Sagan er löng barna-
saga, tók 35 mín. að lesa hana.
Held eg mér sé óhætt að segja,
að Ól. J. S. hafi tekizt vel með
söguna. Ef til vill hefur sagan
verið prentuð áður, en ég hef
ekki heyrt hana fyrr, enda frem-
ur ókunnugur skáldverkum þessa
höfundar. —.
□//□
Sunnudagskvöld 15. júni flutti
Gunnar Hall erindi um Ara Jóns-
son, hinn fyrsta íslenzka óperu-
söngvara. Ari var fæddur 1860
og var af efnuðu fólki kominn.
Hann varð ágætur söngvari, og
hans var stundum getið um og
eftir aldamótin. Síðar missti
hann eigur sínar, eftir hrunið í
stríðslokin 1918. — Var ágætt að
Ara var minnst.
Þá var á sunnudagskvöldið
þátturinn „í stuttu máli“ er Jónas
Jónasson sá um. Var það — í
rauninni ekki stutt, ■— viðtal við
frá Aðalbjörgu Bjarnadóttur frá
Hvoli í Aðaldal, þar sem hún
sagði ágrip af ævisögu sinni allt
frá bernsku til þessa dags. Hún
flutti ung til Kanada með móður
sinni 1902, settist að í þorpinu
Baldur. Gekk þar í barnaskóla og
þá í unglingaskóla. Tók síðar
próf upp úr kennaraskóla og
stundaði kennslustörf þar í landi
í nokkur ár. En þá komst hún að
sem blaðamaður við stórblaðið
„Free Press“ í Winnipeg. Telui
hún að blaðamennska gefi mest-
an þroska og meiíi menntun en
bóknám. Hún var send heim sem
fregnritari á Alþingishátíðina
1930. Upp úr því varð hún starfs-
maður Ríkisútvarpsins í 7 ár en
fór þá að búa norður í Aðaldal,
hafa þau hjón ræktað þar 30
dagsláttur lands og una þar vel
hag sínum. Þetta er nokkuð ó-
vanalegt, að blaðakona og með-
ritstjóri stórblaðs vestur í Winni-
peg skuli að lokum verða bónda-
kona norður í Þingeyjarsýslu. —
— Þá var dálítill mjög hávær
þáttur úr „Spretthlauparanum“
eftir Agnar Þórðarson. Var nær
því ómögulegt að skilja það er
sagt var. — Frú Helga Valtys-
dóttir fekk verðlaun, sem kennd
eru við frú Soffíu Guðlaugsdótt-
ur, fyrir leik sinn í Glerdýrun-
um. Var frú Helga vel að þessum
heiðri komin. Eitthvað var fleira
í þættinum, sem ég hlustaði ekki
á, kvæðalestur, músik og ef til
vill fleira.
□//□
Vilhjálmur S. Vilhjálmsson,
rithöfundur, talar ætíð vel í þætt-
inum Um daginn og veginn. Það
var alveg rétt hjá honum, að Is-
lendingar voru þjóðræknir og
unnu landi sínu heitast meðan a
sjálfstæðisbaráttunni stóð, og
mest frá dögum Jóns Sigurðs-
sonar til 1918. — Ég held, eins
og V. S. V. sagði, að ungt fólk
hugsa lítt um þjóðrækni og þá
á útvarp
ábyrgð sem á því hvílir að við-
halda stjórnmálalegu og fjárhags
legu sjálfstæði landsins. Þó eru
þar margar undantekningar. En
ungt fólk verður að muna hvað
það skuldar eldri kynslóðunum
og föðurlandinu. — Því verður
ekki neitað að ísland er harðbýlt
land, en það er kanhske ekki svo
mikill ókostur og efiir manndáð
og þrek. En varla er láandi ungu
menntafólki þótt það sækist eftir
atvinnu í hlýrri suðlægari lönd-
um. En sé á allt litið er þó óvíst
að land vort sé verra en önnur
lönd. — Erindi V. S. V. eru þann-
ig að hlustendur vakna til um*
hugsunar um ýmislegt við að
heyra þau. T. d. var athyglisverð
tillaga hans um að kirkjan tæki,
að einhverju leyti að sér sumar-
uppeldi barna úr borgum og
kaupstöðum, 11—14 ára, sem for-
eldrar, einhverra hluta vegna,
vilja eða geta ekki séð um. Væri,
eða gæti hér verið, um merki-
legt og áhrifaríkt kristniboð að
ræða.
□//□
Jóhannes skáld úr Kötlum hef
ur flutt tvö erindi um íslenzxa
Ijóðlist. Flutti hann mál sitt rögg-
samlega og var gaman að hlusta
á hann. Ekki vil eg reyna að
dæma um ályktanir hans t, d.
um svonefndan atomkveðskap.
En ekki vil eg fallast á það, að
mem> hafi talið Stein Steinarr
atómskáld, það er fráleitt, Stein-
arr var frumlegur, að sumu leyti,
en kvæði það er Jóhannes las
eftir hann var langt frá því að
vera það er menn, sem mark er
á takandi, kalla „atóm“-kveð-
skap. .— Því síður er skáldið
Snorri Hjartarson atómskáld,
hann segir aldrei neitt í ljóðum
sínum, sem hver maður skilur
ekki tafarlaust, sem á annað borð
skilur nokkuð. Aftur á móti eru
meðal vor atómskáld, sem
„yrkja“ þannig að það hlýtur að
þurfa sérstaka gáfu til þess að
botna nokkuð í því, sem þau
meina, auk þess sem formið á
kveðskap þeirra er, vægast sagt,
kátbroslegt. Sama er að segja
um nokkra málara, tónskáld og
nayndhöggvara. En það væri ó-
sanngjarnt og ósæmilegt að
nefna alla abstraktlist, hvort sem
er í kveðskap eða öðru „atóm-
list“, sem er niðrandi orð og þýð
ir nálega sama og vitleysa eða
bull í huga alls almennings. En
þrátt fyrir allt þetta er ekki
nema sjálfsagt að virða og gleðj-
ast yfir tilraunum ungra og efni-
legra manna til þess að ryðja
Sr. Friðrik þakkar
Á 90 ÁRA afmæli mínu fékk
ég svo sterka strauma af kær-
leika, sem mig hafði aldrei
dreymt um og fann ég allan dag-
inn, að ég var borinn uppi af
kærleikshugum óteljandi vina
bæði hérlendis og erlendis.
Ég þakka hjartanlega fyrir
það allt.
Ég þakka K.F.U.M. og K.F.U.K.
sem sáu um mig allan daginn.
Ég þakka fyrir samkomuna um
kvöldið, þakka sr. Bjarna Jóns-
syni fyrir ræðu hans, sem vakti
hugljúfar minningar um 60 ára
vináttu ^ og samstarf, þakka
biskupi íslands og Biblíufélaginu,
þakka útvarpinu, blöðum, félög-
um, stofnunum og einstaklingum,
börnum og fullorðnum, þakka
gjafir, þakka bréfin mörgu,
þakka símskeytin úr lofti, láði
og af sjó, þakka heimsóknir og
síðast en ekki sízt hugarskeytin,
sem ég fann þá dagana að til
mín streymdu.
Ég þakka Guði af hrærðu
hjarta, því honum einum ber
heiðurinn og dýrðin.
Hann þekkir yður öll, skilur
allt og launar yður öllum nær og
fjær.
Friðrik Friðriksson. ‘
nýjar brautir og finna ný list-
form.
Dagskrá Kvenréttinadfélags Is-
lands í tilefnv af minningardegi
kvenna 19. júní var góð. Fyrst
töluðu nokkrar konur er fremst
standa í réttindamálum kvenna
og að því loknu flutti frá Aðal-
björg Sigurðardóttir mjög sköru-
legt og vel samið erindi. — Eg
man vel eftir því, er konur voru
að fá kosningarétt. Eg held al
allir ungir menn hafi verið ein-
huga í því að konur ætti að fá
þennan sjálfsagða rétt, a. m. k.
þekkti eg engan sem var á móti
því. Einstöku gamlir menn og
jafnvel konur einnig voru á móti
þessu. Jafnrétti kvenna og karla
er sjálfsagður hlutur, svo og að
bæði kynin fái jöfn laun fyrir
sömu verk. Eg vann nokkra tugi
ára með konum og körlum og
get borið vitni um það, að konur
vinna verk sitt engu ver en karl-
ar. Hvað skattalöggjöfina nýju
snertir, virðist mér það ekki ná
neinni átt, að verðlauna giftar
konur fyrir það að vinna utan
heimilisins en kaupa þjónustu-
stúlkur til þess að annast börn
og heimili. Auðvitað á að skipta
tekjum hjónanna jafnt á milli
þeirra og láta þau greiða skatta
og útsvör sitt í hvoru lagi. —
□//□
Tveir prófastar fluttu erindi í
útvarpi í tilefni af prestastefnu,
sem haldin er í Rvík í þessari
viku.. Séra Bergur Björnsson
sagði ferðasögu frá Palestínu og
nálægum Asíu- og Afríkulöndum
Þeir eru nú orðnir margir sem
leggja leið sína til landsins helga
og fræða að ferðalokum um hvað
þeir hafa heyrt og séð. Frásögn
séra Bergs var greinargóð og lát-
laus. Þá talaði séra Helgi Kon-
ráðsson um Prestafélag hins
forna Hólastiftis, sem nú á þessu
sumri verður 60 ára. Er það lang-
elzta prestafélag landsins, var
hinn mikli framkvæmdamaður
séra Hjörleifur Einarsson á Und-
irfelli, prófastur í Húnavatns-
sýslu, aðalfrumkvöðull að stofn-
un félagsins. Séra Hjörleifur var
brennandi áhugamaður um öll
framfaramál og einn merkasti
maður sinnar samtíðar. Var ræða
sér Helga röggsamlega flutt og
mjög fróðleg. —
Þorsteinn Jónsson.
Miimingarsjóður
Tómasar Jóhanns-
sonar
Á 75 ÁRA afmæli Bændaskólans
á Hólum, hinn 14. júlí 1957, gáfu
búfræðingar frá árinu 1927, skól-
anum nokkra peningaupphæð.
Gjöf þessi er helguð minningu
Tómasar Jóhannssonar, sem var
leikfimi- og smíðakennari við
skólann á árunum 1922—1929, en
þá lézt hann á bezta aldri.
Af þessari gjöf hefur verið
stofnaður sjóður, sem heitir
„Minningarsjóður Tómasar Jó-
hannssonar“. Tilgangur sjót5sins
er að efla íþróttalíf meðal nem-
enda Bændaskólans á Hólum.
Undirrituðum var falið að
ganga endanlega frá stofnun
sjóðsins, semja skipulagsskrá, og
ná sambandi við aðra nemendur
Tómasar.
Eins og allir vita, sem kynnt-
ust Tómasi, var hann ágætur
kennari og hugljúfur vinur og
félagi nemenda sinna og allra
sem hann starfaði með.
Það er einlæg von okkar, að
sem flestir nemendur Tómasar,
svo og aðrir, sem höfðu af hon-
um náin kynni, minnist hans með
því að láta eitthvað af mörkum
og vinni þannig að því að sjóð-
urinn verði sem öflugastur, og
geti sem bezt rækt það hlutverk,
sem honum er ætlað.
Gjafir i sjóðinn má senda til
Kristjáns Karlssonar skólastjóra,
Hólum, Björns Björnssonar,
Bjarkarlundi, Hofsósi, og Páls
Sigurðssonar, Hofi, Hjaltadal.
Hálf milljón poka á dag
HERLUF CLAUSEN, framkvstj.
Pappírspokagerðarinnar að Vita-
stíg 3, bauð fréttamönnum fyr-
ir skömmu að líta á nýjar
og fullkomnar vélar, sem fyrir-
tækið hefur fengið frá Vestur-
Þýzkalandi. Geta vélar þessar
sniðið margs konar poka og nm-
búðir úr pappír og sellofan og
prentað á pokana myndir í fjór-
um litum.
Pokarnir, sem Pappírspokagerð
in framleiðir standast fyllilega
samjöfnuð við erlenda vöru, bæði
hvað verð og gæði snertir, sagði
Clausen. Verksmiðjan gæti hæg-
lega annað pappírspokaþörf land ;
manna, og því væri gjaldeyris-
sóun að flytja þessa vöru lengur
inn. Þegar verksmiðjan er í full-
um gangi, getur hún framleitt
hálfa milljón poka á dag.
Dómur hœsfaréttar:
íbúð keypt 1952 séreign
skv. kaupmála trá 1920
SL. föstudag var kveðinn upp í
hæstarétti dómur í skiptamáli,
þar sem um það var deilt, hvort
tilteknar eignir skyldu koma til
skipta í dánarbúi eða hvort þær
skyldu teljast séreign ekkju hins
látna.
★
Hjónin, sem hér er um að
ræða, gerðu kaupmála 1920,
nokkru áður en þau gengu í
hjónaband. Þar segir:
1) öll „innanhúsgögn" skulu
séreign konunnar, bæði
þau, sem verða í heimilinu
í upphafi, og þau, sem síðar
bætast við.
2) Sama gildir um fallinn föð-
urarf konunnar, sem skv.
skiptagerning frá 1919 var
tæpl. 26.000 kr.
3) Væntanlegur arfur skyldi
séreign þess, sem hann bæri
undir.
Konunni tæmdist enn arfur
1921 (kr. 47.000) og árið 1936
fékk maðurinn í arf rúml. 20.000
krónur.
★
Árið 1922 hófu þaú hjón bú-
skap í sveit. Var jörð keypt í því
skyni og skráð á nafn mannsins
í skjölum. Jörðin var seld 1925,
en 2 árum síðar fluttust þau hjón
í hús í kaupstað, sem þá var
keypt og skráð á nafn konunnar.
Það brann 1952, og var þá keypt
íbúð í sama kaupstað og skráð
á nafn konunnar.
Konan heldur því fram, að
jörðin hafi verið keypt fyrir
erfðafé hennar, andvirði jarðar-
innar hafi síðan verið notað til
húskaupanna 1927 og brunabóta-
féð, sem hún fékk 1952, hafi loks
verið notað til að kaupa íbúðina
það sama ár. Benti hún og á, að
húseignanna í kaupstaðnum hefði
a. m. k. oft verið getið sem sér-
eignar hennar í skattskýrslum
mannsins. Þá sagði konan að
maður hennar hefði jafnan látið
nokkra fjárhæð ganga til hennar
í húsaleigu og hefði hún því get-
að staðið undir skuldbindingum
sínum vegna húsanna. Loks sagði
hún, að erfðafé mannsins frá
1936, hefði verið notað til að efla
atvinnurekstur hans.
Nokkrir skuldheimtumenn,
sem lýstu kröfum í dánarbú
mannsins, héldu því fram, að ó-
sannað væri með öllu, að fast-
eignirnar séu eða hafi verið sér-
eign konúnnar. Þeir töldu, að
það skeri ekki úr, þótt fasteign-
irnar í kaupstaðnum hafi verið
skráðar á nafn kor.unnar eða
þeirra stundum getið sem sér-
eignar í framtölum. Þótt sér-
eignarfé konunnar hefði e. t. v.
verið notað til jarðarkaupanna,
gæti það ekki verið í séreign
áfram, þar sem jarðarinnar væri
ekki getið í kaupmála og hún
hefði verið skráð á nafn manns-
ins. Loks töldu þeir leigugjaldið
ekki skipta máli.
Með þessum rökum kröfðust
þeir þess, að íbúðin, sem hjónin
bjuggu síðast í, yrði dregin undir
skiptin í búi mannsins.
Skiptaréttur Akureyrar benti
á, að mjög var á reiki, hvort hús-
eignirnar í kaupstaðnum voru
taldar séreign konunnar í skatt-
framt&um, og að þeirra er ekki
getið í kaupmála. Hann taldi og,
að konunni hefði ekki tekizt að
sanna nægilega, að íbúðin væri
séreign hennar og yrði því að
líta á hana sem sameign hjón-
anna og skrifa hana upp sem
eign dánarbús mannsins.
Hæstiréttur segir: „Áfrýjandi
(þ. e. konan) hlaut stórfé í arf
eftir foreldra sína á árunum 1919
og 1921. Varð fé þetta séreign
hennar skv. kaupmála þeiirra
hjóna frá .... 1920 .... Hún
hafði .því miklu meiri fjárráð en
maður hennar, þótt hann hlyti
nokkurn arf eftir föður sinn,
1936. Gild rök styðja þá frásögn
hennar, að húskaup hennar ....
1927 hafi verið gerð fyrir sér-
eignarfé hennar, enda var húsinu
þinglýst á hennar nafn. Engin
efni eru til að vefengja þá frá-
sögn hennar, að íbúðin .... sé
keypt fyrir séreignarfé hennar,
þ. e. brunabætur .... Er áfrýj-
andi og þinglesin eigandi íbúðar-
innar .... Skv. þessu verður að
telja íbúð þessa séreign áfrýj-
anda, og ber því eigi að taka
íbúðina undir skipti .... sbr. 21.
gr. laga nr. 3 frá 1900“ (Þau lög
gilda um fjármál flestra hjóna,
sem giftust fyrir 1924).
★
1 máli þessu var einnig um það
deilt, hvort skiptin skyldu taka
til innbús á heimili hjónanna.
konan mótmælti því og vitnaði í
fyrrgreindan kaupmála. Einnig
var skýrt svo frá, að búnaður til
heimilisstofnunar hefði verið
gjöf úr ætt konunnar og nýir
munir keyptir fyrir vátrygginga-
fé eldri muna, eftir að bruninn
varð 1952.
Kröfuhafar töldu kaupmálann
hins vegar óljósan og skrá vanta
yfir húsmunina. Þeir gerðu og
varakröfu um, að húsgögn fyrir
15.000 kr. yrðu undanskilin í
skiptunum.
Skiptarétturinn féllst á sjónar-
mið konunnar. Var það ekki tal-
ið skipta máli, þótt innbústrygg-
ing hefði verið á nafni mannsins.
Þessari niðurstöðu var ekki
áfrýjað.
★
Loks var deilt um bókasafn,
sem konan taldi faila undir inn-
búið. Hvorki skiptarétturinn né
hæstiréttur töldu svo vera eða
sannað með öðrum hætti, að pað
væri séreign konunnar. Skyldi
það því dregið undir skiptin.
★
I skiptaréttarúrskurðinum var
kveðið svo á, að málskostnaður
skyldi falla niður, en í dómi
hæstaréttar segir, að konan skuli
fá 5000 kr. í málsRostnað og tals-
maður hennar fyrir hæstarétti
kr. 7000.
Rauðhólar friðlýst
land
Á FUNDI bæjarráðs Reykjavíkur
á fimmtudaginn lýsti ráðið því
yfir, að það féllist á tlllögu
náttúruverndarnefndar um frið-
lýsingu Rauðhólasvæðisins. Hafði
nefndin ritað bréf um málið hinn
9. júní og lagt til, að vesturhluti
svæðisins, svo og norðurhlutinn,
yrði friðlýstur.
Bæjaráð samþykkti einnig á
fundi sínum á fimmtudag að gera
engar bótakröfur vegna friðlýs-
ingarinnar.