Morgunblaðið - 24.08.1958, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐtÐ
Sunnudagur 24. ágúst 1958
w
... .....
- .. ..................................................................

pr -
^ Z í*» ^

Þrautin er ekki enn leyst, lagsmaður! T*ú verður að ganga 5 m 6-
studdur frá fjöruborði. Örmagna Ermarsundsmaður stígur á land.
Sundið yfir Ermarsund
á sér merka sögu
Þar hafa skipzt a skin og skúrir
Eftir
ÞORSTEIN THORARENSEN
Margate, 16. ágúst.
FYRIR nokkrum árum var hol-
lenzk stúlka stödd á baðstað við
Norðursjó. Hún hafði laert sem
smákrakki að synda og undi sér
hvergi betur en í sjónum. Þar
sveimaði hún um eins og fiskur,
rauf yfirborð vatnsins með
kröftugum skriðsundstökum, svo
að boðarnir stóðu aftur af henni.
Og allt í einu var hún komin í
keppni við hraðskreiðan sund-
mann, er hún mætti fyrir utan
ströndina. Það þurfti engin orð
til að koma af stað þeirri keppni,
aðeins glettnislegt augnatillit og
kapp í kinn. Þau stefndu út að
yztu baujunni, sem sást í fjarska
gegnum hafmóðuna. Lengi dró
hvorki sundur með þeim né sam-
an, en þegar þau áttu eftir um
400 metra að baujunni, fór unga
stúlkan sýnilega að hafa betur.
Lokasprettur hennar var harðari
og þegar keppninni lauk, var það
hún sem stóð uppi á baujunni og
togaði sterkara kynið upp. Þau
höfðu verið nær þrjá stundar-
fjórðunga á leiðinni.
Þegar maðurinn hafði setzt upp
á baujuna, varð honum að orði:
— Þú ættir að reyna að synda
yfir Ermarsund. Ég held þú sért
viss með að hafa það.
Máske hafði hina hollenzku
stúlku, Willy Groes van Rysel,
lengi dreymt um, að vinna
það mikla afrek, að synda yfir
Ermarsund. En þessi hvatningar-
orð réðu úrslitum. Hún hafði
verið eins og hver önnur stúlka
á hennar aldri, með flest hín
sömu áhugamál og frístundaiðju.
Eftir þetta átti sundið allan
hug hennar. 1 tvö ár fór hún að
sofa klukkan 9 á hverju kvöldi,
hún hætti að fara i bíó og hún
sleit jafnvel kunningsskap við
margt fólk, sem hún skemmti
sér með áður fyrr á kvöldin. —
Hún safnaði hverjum eyri, sem
hún vann sér inn, í sparisjóðbók
og loks rann upp sú stund, eftir
30 langa mánuði, að hún átti í
bókinni, sem nam 300 sterlings-
pundum, nægilegt til að kosta til-
raun við Ermarsund.
Þokan sigraði
Enn æfði hún sig af miklum
móði á strönd Ermarsundsins og
kynnti sér allar aðstæðxxr. Nú
skyldi draumurinn rætast. Hún
óð út í við Gránes í Frakklandi,
djörf og vonglöð. En eftir nærri
15 klst. sund varð hún að gefast
upp í dimmri þoku um 400 m
frá Shakespeare-kletti við Dover.
Þar með var draumurinn búinn
og slík voru vonbrigðin, að hún
reyndi það aldrei oftar. Þrjú
löng ár hafði hún unnið fyrir
gýg. Þó hafði hún unnið nokkuð.
í Folkestone hafði hún kynnzt
Ermarsundsmanninum Edward
Temme, sem fyrstur allra synti
báðar leiðir yfir Ermarsund. Um
haustið giftu þau sig.
Fleiri gefast upp en yfir komast
Nú, þegar þetta er skrifað,
hafa 97 manns unnið þá þrekraun
að synda yfir Ermarsund. Engin
tala er hins vegar til um þá, sem
hafa reynt þetta en orðið að gef-
ast upp. En ekki mun vera of-
mælt að þeir séu fimm sinnum
fleiri. Þeir, sem þetta reyna,
færa mikla fórn. — Flestir
eða allir hafa þeir fórnað tveim-
ur árum af lífi sínu til að þjálfa
sig og safna kröftum og þeir
komast ekki hjá því að greiða
allháan kostnað, sem er þessu
samfara. Vinningurinn hefur
enginn verið nema allra síðustu
árin, þegar peningaverðlaun
hafa verið greidd í alþjóðasund-
keppninni yfir Ermarsund.
Það er því eðlilegt, að menn
spyrji: Hvernig stendur á því að
fólk er svo áfjáð í að leggja
svona mikið í sölurnar til þess
að geta anað þetta út í sjóinn?
Þeirri spurningu verður varla
svarað til fulls. Undirrótin er
löngunin til að sýna sjálfum sér
og öðrum, að maður geti gert
það, sem öðrum er ofviða. Það
er sama löngunin og að komast
hraðara en aðrir, komast hærra
en allir aðrir, upp á Everest-fjall,
vera sterkari en aðrir. Það er
sami-viljinn, eins og hjá forfeðr-
um okkar, að vera drengilegir
kappar í leik og bardaga.
Það er vafalaust ein mesta
þraut, sem sundmenn geta unn-
ið, að synda yfir Ermarsund. Það
er ekki vitað til að það hafi ver-
ið gert nokkru sinni fyrr á öld-
um, ekki fyrr en 1875, að Bretinn
Webb kafteinn, varð fyrstur
manna til þess.
Það er að vísu rétt, að enn í
dag er það mikið þrekvirki að
synda þessa leið yfir Ermarsund.
Þó eru menn nú búnir að kynna
sér vandlega strauma í sundinu,
þeir bera á sig beztu feiti, þeir
haga mataræði sínu eftir því
sem vísindarannsóknir telja
heppilegast og þeir hafa sér til
fylgdar báta með beztu siglinga-
tækjum, jafnvel með radar-
tækjum.
Ekkert af þessu hafði hinn hug
djarfi Webb kafteinn. Hann óð
út í vatnið, eins og hann Var
staddur á baðströndinni og hon-
um til fylgdar voru tveir bátar
með blaðamönnum og dómurum.
Webb synti frá Englandi til
Frakklands. Sú leið er talin
miklu erfiðari. Þótt 97 manns
hafi synt frá Frakklandi til Eng
lands hafa aðeins um 20 synt
þessa leið, frá Englandi til
Frakklands.
Baráttan við straumana
Þá voru sjávarfallastraumar
óhentugir fyrir Webb kaftein.
Hann óð út í við lok útfallsins.
Fyrst barst hann með útfalhnu
svolítið vestur á bóginn, en varð
svo að synda í 6 Vz klukkustund
móti sterkum aðfallsstraumi,
sem bar hann langt austur fyrir
Dover. Nú var það ætlun Webbs,
að láta útfallsstrauminn bera sig
aftur vestur á við og á land við
Gr^nes. En nú vita menn, að
slíkt er mikill misskilningur. Út-
fallið ber sundmenn ekki upp að
Gránesi, eins og Webb hélt, held-
ur frá því og það má heita nær
því útilokað, að menn geti lent
vestan við Gránes á útfalli. Þetta
mátti Webb líka reyna. Hann
fékk nú útfallsstrauminn á móti
sér og þó hann neytti allra
krafta, sá hann Gránes smam
saman hverfa. Þeir misstu aíla
landsýn, eins og þeir væru komn
ir út á Atlantshafið. Webb var
þreyttur og vonsvikinn, og
aldan jókst. Eina vonin var, ef
Webb gæti synt í átta klukku-
stundir í viðbót, þar til straum-
urinn hefði enn snúizt. Þeim báts
verjum fannst slíkt ótrúlegt, en
í því kom fram kjarkur hins
enska sundmanns, að hann ákvað
að reyna þetta. Straumurinn
snerist og eftir nokkrar klukku-
stundir sáu þeir aftur land, sjálft
Gránesið. Og nú hjálpaði straum
urinn honum til. En svo aðfram-
kominn var Webb, að jafnvel
þegar aðeins voru eftir um 200
metrar upp að hinni frönsku
strönd, óttuðust fylgdarmenn
hans, að hann myndi gefast upp.
Loks staulaðist hann upp í sand-
inn og þegar hann var kominn á
þurrt, féll hann endilangur nið-
ur. Hann var þrifinn upp og gef-
in fjögur glös af púrtvíni. Hanr.
hafði þá verið í sjónum í nærri
22 klst. Ef hann hefði sloppið við
síðasta útfallsstrauminn hefði
tíminn verið aðeins 14 klst.
Hann lýsti þessum atburði
síðar þannig: — Ég gleymi aldrei
þeirri stund, þegar ég fann Calais
sandinn, franska grund, undir
fótum mér. Ég var alveg dauð-
uppgefinn. Síðustu tvær klukku-
Sundmanni gefin næring á leiðinni.
shrifar úr
daglega lifinu
íþróttaafrek
sem talandi er um
NÝLEGA var sagt frá því í blað
inu, að í sumar hafi bilar
í fyrsta skipti ekið yfir Jökulsá
á Fjöllum, frammi undir Vatna-
jökli, og í Hvannalindir. Hafði
skemmtiferðaflokkur úr Reykja-
vík leyst þetta afrek af hendi.
Þetta minnir á aðra ferð, sem
farin var á sömu slóðum árið
1912. Segir Daniel Bruun þannig
frá henni í ferðabók sinni, sem
út kom árið 1925: A. F. Koefoed-
Hansen skógræktarstjóri reið
Vatnajökulsleið einn með þrjá
til reiðar. Fór hann frá Brú og
norðan við Tungnafellsjökul inn
á Sprengisand. Síðan fylgdi hann
alfaraleið suður yfir Sóleyjar-
höfða að Skriðufelli (10.
ágúst til 14. ágúst). Hann var 4
sólarhringa og 9 klst. á leiðinni
milli byggða og hafði aðeins sofið
í 12 tíma samanlagt alla leiðina.
Það er íþróttaafrek sem talandi
er um, segir Bruun að lokum.
Hesturinn fékk mjólk
og smjörsköku
FLEIRI sögur eru til.um ferða-
Jög á þessum slóðum. Kunn-
ust mun vera sagan af Árna lög-
manni Oddssyni, sem ekki fékk
far út til íslands fyrr en seint og
síðar meir um vorið, en þá komst
hann með skipi til Vopnafjarðar.
Hafði hann meðferðis gögn í
máli föður síns, sem hann þurfti
að koma til Þingvalla áður en
þingi yrði slitið, en það stóð yfir
þegar hann loks komst til lands-
ins. Segir sagan, að Árni hafi
riðið af stað frá Vopnafirði. en
hestur hans gefizt upp þegar kom
ið var að Hákonarstöðum. Þar
fékk hann því keyptan nýjan
hest. Segir ekki af'ferðum hans
fyrr en hann kemur í selið frá
Brú á Jökuldal snemma morguns.
Þá mætir hann stúlku, sem er að
koma úr kvíum með fulla fötu
af sauðamjólk. Það vildi þá svo
til, að þessi stúlka hafði einmitt
alið upp hestinn sem hann reið,
og setti hún fötuna fyrir hann.
Einnig stakk hún upp í hestinn
smjörsköku. Árni lögmaður reið
síðan sem leið liggur alla leið til
Þingvalla, yfir vötn og aðrar tor-
færur, og náði þangað í tæka tíð.
En þessar rausnarlegu veitingar
í selinu dugðu hestinum alla ieið-
ina.
Forn biskupaleið
TALIÐ mun vera að þarna
norðan við Vatnajökul hafi
legið forn biskupaleið. Hafi Skál-
holtsbiskupar riðið austur með
jöklinum og ofan í Jökuldal, þeg-
ar þeir fóru í vísitasíuferðir í
Austfirðingafjórðung. Heyrt hef
ég að þeir muni hafa haft ferju
á Jökulsá, til að ferja yfir menn
og farangur en hestarnir verið
reknir lausir yfir ána.
Ekki eru menn þó á eitt sáttir
um það hvar biskupar muni hafa
farið með fylgdarlið sitt. Gömul
vísa bendir til þess, að leiðin
hafi ekki legið alveg suður undir
jöklinum. — Bóndi nokkur hafði
komið á móti biskupi, til að
fylgja honum austur yfir, en þeg-
ar hann var búinn að bíða ein-
hvers staðar uppi á fjöllum í
viku og ekki sást til ferða bisk-
ups, á hann að hafa hripað eftir-
farandi vísu í leirflag:
Biskups hef ég beðið með rauh
og búið vkð harðan kost.
Áður ég lagði á Ódáðahraun
át ég þurran ost.
stundirnar hafði ég haldið, að
mér myndi mistakast.
„Nei, aldrei! . . .“
Skömmu síðar hélt borgar-
stjórinn í Dover heiðurssamsæti
fyrir Webb. Þar sagði hann m. a.
í ræðu: — Ég trúi því ekki, að
nokkur annar maður geti í fram-
tíðinni leikið þetta þrekvirki
eftir. Þá risu upp allir veizlu-
gestir og hrópuðu: — Nei, aldrei,
aldrei!
Webb kafteinn fórst nokkrum
árum síðar, er hann ætlaði að
vinna aðra þrekraun, að synda
eftir Niagara-flúðunum í Amer-
íku. Eftir dauða hans heyrðust
skæðar tungur halda því fram,
að Ermarsund hans hefði verið
„svindl“. Hann hefði fengið að
fara upp í annan hvorn bátinn
að hvíla sig. Það væri ekki hægt,
sögðu þessir menn, að synda yfir
Ermarsund. Þegar þetta afrek
var næst unnið, 35 árum síðar,
af Bretanum Burgess, varð eng-
inn glaðari en ekkja Webbs kaf-
teins. Hún sendi Burgess skeyti
og þakkaði honum fyrir að verja
heiður mannsins síns sáluga.
Nú þykir enginn vafi leika á
því lengur, að Webb hafi raun-
verulega synt yfir sundið. — t
Dover hefur honum verið reist
veglegt minnismerki.
í næstu grein segi ég frá nokkr
um fleiri köppum, sem reynt
hafa þessa þraut. Sumir þeirra
voru skrítnir karlar, sumum mis-
tókst.
Slæm heyskapar-
tíð í 4 vikur
MÝVATNSSVEIT, 17. ágúst: —
Síðan 25. júlí, hefur tíðarfar ver-
ið mjög óhentugt til heyskapar.
Óþurrkar og kuldar, svo að gras-
spretta hefur að mestu stöðvazt.
Útlit er því fyrir að síðari slátt-
ur á túnum verði lélegur.
Silungsveiði í Mývatni hefur
verið góð í sumar. Virðist vera
mikið af silungi í vatninu,
Öðru hverju verður vart við
minka, sem drepa mikið af fugl-
um og fæla þá af stórum svæð-
um. Hefur gengið illa að ná karl-
dýrunum, sem flakka víða unx.
Sigfús í Vogum 75 ára
Þann 11. þessa mánaðar átti
Sigfús Hallgrímsson í Vogum 75
ára afmæli. Sigfús er kvæntur
Sólveigu Stefánsdóttur frá önd-
ólfsstöðum. Þau hafa búið allan
sinn búskap í Vogum. Sigfús hef-
ur ætíð verið í fremstu röð á-
hrifamanna í Mývatnssveit og
gegnt ýmsum trúnaxðarstörfum.
Hann hefur verið organisti við
Reykjahlíðarkirkju í 55 ár, og
alla tíð haft mikil og góð áhrif
á söngmál í héraðinu.
í tilefni af afmælinu fengu
þau hjónin heimsókn fjölmargra
ættingja og vina víðs vegar að.
Alls munu þarna hafa komið um
200 manns, sem þágu rausnarleg-
ar veitingar hjá hjónunum og
börnum þeirra. Var þar gleð-
skapur mikill og ræðuhöld.
Meðal afmælisgjafa sem Sig-
fúsi bárust, var borðfáni með
áletruðum siífurskildi, frá Kirkju
kórasambandi Suður-Þingeyinga.
Fjöldi heillaskeyta barst viða að.
— Jóhannes.
Vetnisorkan til
friðsamlegra þarfa
HONG KONG, 22. ágúst — Reut-
er. — Rússar eru vel á veg komn-
ir með að beizla orku vetnisins
til friðsamlegra þarfa, segir í
dag í fréttaskeyti frá Nýju kín-
versku fréttastofunni. Segir í til-
kynningunni, að það eigi að votta
vináttu Rússa og Kínverja, að
fregnin sé birt fyrst í Kína. Hafi
þetta verið gert samkvæmt ósk
vísindamannsins Kurchatov, sem
er yfirmað— kjarnorkustofnunar
sovésku vísindgakademíunnar.