Morgunblaðið - 17.10.1958, Qupperneq 3

Föstudagur 17. okt. 1958
MORGVNBLAÐIÐ
3
Selur fisk, svíður hausa og sér
allar sýningar íÞjóðleikhúsinu
1 GÆR hittu tíðindamenn blaðs-
ins tvo menn að vinnu inni í
l«ai»ganesiw Vinnustaður þeirra
var í lágreistum húsakynnum, en
frá þeim lagði allmikinn reyk og
lykt, sem aðeins finnst á haust-
daginn. Þessir menn voru að
svíða hausa, en þeir munu nú
næsta fáir orðnir, sem þá vinnu
stunda, jafnvel þótt í sláturtíð-
inni sé:
Ekki er því að leyna að þrátt
fyrir að sviðin væru hin sömu
og í gamla daga og smiðja lítt
reisulegri en þá var, virtist okk-
ur miklar tæknilegar fram-
farir að ræða við verkið. Þeir
starfsfélagar náðu sýnilega ótrú-
legum hraða við verk sitt, svo
að við vorum furðu lostnir. Oft
höfum við séð sviðið í smiðju og
Hér sjáum við Gissur Kristjáns
son þar sem hann klippir haus-
ana
jafnvel áður séð rafmagnsblás-
ara notaða í stað físibelgsins
gamla, en aldrei afköst sem þessi.
Fisksalar að atvinnu
Báðir eru þeir félagar fisksal-
ar að aðalstarfi, en auk þess eiga
þeir ofurlítið af skepnum, sem
þeir hafa sér til frístundagam-
ans, enda þótt ekki verði í skjótu
bragði séð að frístundirnar séu
mikiar; að minnsta kosti ekki á
meðan á þessari „sviðavertíð“
stendur. Þeir þurfa að fara a
fætur klukkan fimm á morgn-
ana til þess að kaupa fiskinn í
búðirnar og gera að honum, en
um kl. 9 byrja þeir svo að svíða.
A kvöldin fer svo annar til að
hugsa um skepnurnar en hinn
heldur niður í Þjóðleikhús, því
að þar annast hann brunavörzlu
á hverri sýningu.
Loftur Jónsson stendur fyrir
framan eldhólfið á allmiklum
ofni. Hann er einna líkastur mið
stöðvarkatli sem liggur á hlið-
inni. Ofninn er kyntur með olíu
og er rafmagnsblásari til að lífga
eldinn. Gífurlega mikill hiti
myndast í ofninum svo að hver
haus er ekki nema um mínútu
að sviðna* en þá er eftir að bera
glóandi járn að þeim blettum á
hausnum, sem minnst eru sviðn-
ir. Þegar bezt gengur er hægt að
ljúka hverjum haus á u.þ.b. fjór-
um mínútum. Opið á ofninum er
nokkurn veginn máttilegt til
þess að hægt sé að smeygja inn
um það kindarhaus.
Svíða lappir og selja.
Skammt frá situr Gissur Krist-
jánsson og klippir hvern haus-
inn á fætur öðrum og kastar til
Lofts. Auk þess að svíða hausana,
svíða þeir félagar mikið af löpp-
um og selja þær sviðnar. Eins og
kunnugt er, er það ákaflega sein-
legt verk að svíða lappir og hef-
ii um alllangt skeið ekki verið
talið svara kostnaði að kaupa á
þær sviðningu. En Loftur hefir
fundið upp gott tæki, sem flýtir
þessu verki mjög. Á löngum
teini er komið fyrir plötu á end-
anum. Er hún hringmynduð og
sett 4—5 tommu nöglum með
litlu millibili við brúnina. Er nú
löppunum stungið upp á tind-
ana og komast þá 8—10 lapp-
ir á plötuna. Síðan er öllu stung-
ið ínn í eldhafið og snúið þar í
örskamma stund og eru þá allar
lappirnar sviðnar. Klaufirnar eru
síðan slegnar af með hamri og
þarf til þess aðeins eitt högg ef
rétt er að farið.
Hitinn illþolandi
Við horfðum á aðfarir þeirra
félaga nokkra hríð og þótti stafl-
inn af sviðnu hausunum hækka
ótrúlega fljótt fyrir framan Loft.
Þannig gengur verkið greitt og
vel allan daginn. En ekki getur
maður sagt að það sé þrifalegt
og þeim félögum kemur saman
um að það sé illþolandi fyrir hit-
anum. Skiptast þeir því á um að
kiippa og svíða.
Þótt ekki verði sagt að hér sé
um stórvægilegan atvinnuveg að
ræða sem komi til með að skipta
þjóðarbúskapinn miklu, er gam-
an að horfa á störf þessara dug-
legu manna, störf sem áður fyrr
voru unnin við einfaldari að-
stæður á hverju heimili landsins.
Það munu fáir velta því fyrir
Loftur verkar hausinn fyrir
framan eldhólfið
sér, þegar þeir sneiða sviða-
kjamma úr hnefa eða háma í sig
sviðna sviðalöpp, að þessi matur
sé að nokkru unninn af manni,
sem er fisksali að atvinnu og
missir ekki af einni einustu sýn-
ingu í Þjóðleikhúsinu.
Hagsýslusfjóri Oslóborg-
ar er hér á ferð
Arne Eriksen verkfrœðingur flutti
í gœr erindi um hagsýslu
í GÆR flutti Arne Eriksen, hag-
sýslustjóri í Ósló, erindi hér á
vegum hagsýsluskrifstofu Rvík-
urbæjar. Allmargir starfsmenn
bæjarins ásamt fleiri gestum
hlýddu á erindi þetta, sem flutt
var í kvikmyndasal Austurbæj-
arbarnaskólans.
Eins árs hagsýslustarf hér
Gunnar Thoroddsen borgar-
stjóri kynnti Eriksen, sem er
verkfræðingur að mennt og tal-
inn einn færasti starfsmaður í
sinni grein á Norðurlöndum, en
hann hefir verið hagsýslustjóri
Oslóborgar sl. sjö ár. Borgar-
stjóri sagði að nú væri rúmt ár
liðið frá því að stofnsett var hér
hagsýsluskrifstofa á vegum
Reykjavíkurbæjar vegna sam-
þykktar bæjarstjórnar þar að lút
andi. Hlutverk stofnunarinnar
væri að gera tillögur um sparn-
að, hagsýni og bætt vinnubrögð.
Hjálmar Blöndal hefði í upphafi
verið ráðinn hagsyslustjóri bæj-
arins.
Á þessu ári, sem síðan væri
liðið hefðu ýmsar rannsóknir ver
ið gerðar í allmörgum starfsgrein
um bæjarins og m. a- verið fengn
ir erlendir sérfræðingar til ráð-
legginga og leiðbeininga. Enn-
fremur hafði verið haft samráð
við sams konar stofnanir á Norð-
urlöndum. Nú hefði hagsýslu-
stjóri Oslóborgar verið fenginn
hingað til leiðbeiningar. Bauð
borgarstjóri Arne Eriksen síðan
velkominn og bað hann taka til
máls.
Hagsýsla krefst mikils starfs
Arne Eriksen rakti ýmsar grein
ar hagsýslu, hvernig sú starfsemi
þyrfti að byggjast upp og tók í
ræðu sinni ýmis dæmi úr heima-
landi sínu. Til þess að hægt væri
að bæta afkomu einhverrar at-
vinnugreinar þyrfti mjög margt
að athuga áður en hægt væri að
hefjast handa um úrbætur. Starf
þeirra er ynnu að hagsýslu væri
því að mjög miklu leyti upplýs-
ingasöfnun. Hagsýsla væri ekk-
ert töfrabragð, sem hægt væri að
beita atvinnugreinina í einni svip
an henni til lagfæringar. Siðan
rakti hann hinar fjölmörgu grein
ar er til athugunar þyrftu að
koma áður en hægt væri að
leggja fram ráð er mættu verða
til þess að bæta afkomu starfs-
greinarinnar.
Þá lagði Eriksen áherzlu á það
að hagsýsla væri ekki starf þar
sem hægt væri að anda léttar
eftir að hafa lokið við það, því
væri í rauninni aldrei lokið svo
lengi sem framþróun héldist.
Kvikmyardasýning
Hr. Eriksen tók sér nokkra mál
hvíld í miðri ræðu sinni og sýndi
kvikmynd, er hann hafði haft
með sér frá Osló og sem sýndi
hver áhrif hagsýslan hefðu haft
á nokkrar atvinnugreinar þar í
borg. Síðan hélt hann áfram er-
indi sínu sem var yfirgripsmikið
og verður ekki rakið til hlítar í
í stuttri frétt. Arne Eriksen hag-
sýslustjóri lauk þessum fræðslu-
fundi með því að sýna kvikmynd
frá störfum borgarstjórnar Ósló-
borgar.
Samúðarkveðja
frá forseta Islands
í TILEFNI af andláti Hans Heil-
agleika, Píusar páfa XII. 9. þ.
m., sendi forseti íslands svo-
hljóðandi samúðarskeyti til Mas-
ella kardínála Camerlengo Páfa
stóls.
Skeytin hljóða á þessa leið í ís-
lenzkri þýðingu:
Kveðja frá forseta íslands:
Æruverðugi herra kardínáli
Benedetto Aloisi Masella
Vatikanborg.
Ég minnist hins göfuga mikil-
hæfa páfa, Píusar XII, og þeirrar
blessunar sem hann lýsti yfir ís-
landi, og sendi innilegar samúð-
arkveðjur í tilefni af andláti
hans.
Ásgeir Ásgeirsson,
förseti íslands.
Svar frá Camerlengo Páfastóls:
Til hæstvirts forseta íslands
herra Ásgeirs Ásgeirssonar
Reykjavík.
Yfirstandandi kardínálaráði er
mikill heiður að hinni ástúðlegu
velvild er þér hafið auðsýnt með
virðingarfullum samúðarkveðj
um í tilefni af andláti Píusar páfa
XII. og færir yður og íslenzku
þjóðinni alúðar þakkir.
Aloisi Masella, kardínáli
(Camerlengo)
Verkfall vöni'
bílstjóro ú
Suðurnesjum
í GÆR, 16. okt. hófst verkfall
vörubifreiðastjórafélaganna
Keflavík, Garði, Sandgerði og
Grindavík hjá íslenzkum aðal-
verktökum á Keflavíkurflug-
velli. Jafnframt því hófst sam-
uðarverkfall Vörubílstj órafélags
ins Þróttar í Reykjavík hjá ísi.
aðalverktökum þar.nig að Þrótt
arbílar flytja ekki vörur frá
Reykjavík til Keflavíkurflug
vallar fyrir aðalverktaka. —
Samningaumleitanir hafa staðið
yfir á annað ár en engan árang
ur borið. Aðalverktakar nota
mjög mikið bifreiðar frá varnar
liðnu til flutninga fyrir sig en
nota sama sem ekkert innlenda
bíla. Þessu vilja sjálfseignar-
vörubifreiðastjóar á Suðurnesj
um ekki una, enda eiga þeir við
talsvert atvinnuleysi að búa. —
Krefjast þeir hlutdeildar í þeim
flutningum, sem herbílarnir ann-
ast.
Viðræður milli samningsaðila
í’óru fram bæði í gær og í dag
en ekki hafa þær leitt til neinnar
r.iðurstöðu enn sem komið er.
AÞENU, 16. okt. — Gert er ráð
fyrir, að Aferoff, utanríkisráð-
herra Grikkja, fari innan
skamms til Parísar til viðræðna
um Kýpurmálið.
Kirkjuþing kemur saman
á morgun
KIRKJUÞING kemur saman í
fyrsta sinn hinn 18. þ. m. kl. 2
e. h. í Templarahöllinni í Reykja
vík.
Forseti þess, dr. Ásmundur
Guðmundsson, biskup, setur
þingið. Auk hans og kirkjumála-
ráðherra eiga 15 kjörnir fulltrú-
ar sæti á þínginu, og eru þeir
þessir:
Séra Jón Auðuns, dómprófast-
ur, Reykjavík; Gísli Sveinsson,
fyrrv. sendiherra, Rvík; próf.
Magnús Már Lárusson, Reykja-
vík; séra Þorgrímur V. Sigurðs-
son, Staðastað; Steingrímur Bene
diktsson, kennari, Vestmanna-
eyjum; séra Jón Ólafsson, pró-
fastur, Holti; Jónas Tómasson,
tónskáld, ísafirði; séra Þorsteinn
B. Gíslason, prófastur, Steinnesi;
Jón Jónsson, bóndi, Hofi; séra
Friðrik A. Friðriksson, prófastur,
Húsavík; Sigurður Gunnarsson,
skólastjóri, Húsavík; séra Þor-
geir Jónsson, prófastur, Eski-
firði; Þórarinn Þórarinsson,
skólastjóri, Eiðum; séra Sigurð-
ur Pálsson, Selfossi, og Þórður
Tómasson, fræðimaður, Vallna-
túni.
Þingið mun taka til meðferðar
ýmis mál, sem kirkjuna varða og
nú eru efst á baugi, þar á meðal
skipun biskupa os frumvarp um
kirkjugarð^
8TAKSTEIHAR
Ólíkir dómar
ÝMSIR leikhúsgestir halda áfran
að láta uppi undrun sína yfir
dómi leiklistargagnrýnendanna
um Haust, leikrit Kristjáns Al-
bertssonar. Eins og lesendur
Morgunblaðsins munu minnast,
birtist í fyrri viku hér í blað-
inu grein þessa efnis eftir Lárua
Sigurbjörnsson, einn fjölfróðasta
íslending um leiklistarmál.
S.l. laugardag skrifaði Bjarnl
Guðmundsson grein í Vísi, þar
sem hann segir m. a.:
„Ég spurði sjálfan mig: Er
þetta sama verkið, og hlaut sv«
hvatvíslega dóma eftir frumsýn-
ingu? Það skal tekið fram, að ég
kom ekki fyrr en á 4. sýningu.
En hafi þessar sýningar verið
svipaðar, þá hefur leikdómurun-
um skotizt herfilega".
„Magnþrungið
ákæruskjal“
f gær skrifar Hannes á horn-
inu í Alþýðublaðið um leikritið
og dómana um það. Upphaf
greinar hans hljóðar svo:
„Það er deilt um Haust, leikrit
Kristjáns Albertssonar. — Sumir
leikdómaranna hafa fellt harða
dóma um það, aðrir hafa lofað
það. Einn leikdómurinn er skrif-
aður af beinum fjandskap í pólit-
ískum tilgangi einum, en aðrir
ekki. Sumt af því, sem hinir síð-
artöldu finnst leikritinu til for-
áttu hefur við rök að styðjast,
-------en annað er rangt.
Leikritið er, ef svo má að orði
komast, eitt mesta ákæruskjal,
sem okkur íslendingum hefur
verið birt um langan aldur“.
Níðst á einræðisherrum
eða íslenzkum höfundi?
Síðar segir Hannes:
„Eiim leikdómendanna heldur
því fram, að höfundurinn níðist
á einræðisherranum. Það er að
mínu áliti rangt-----. Þeir,sem
eru á sömu skoðun og leikdóm-
andinn, koma ekki auga á hinn
innri kjarna einræðisherrans.
Hann er sjálfur orðinn fangi þess
skiplags, sem hann hefur skap-
að---------.
Haust er vekjandi".
Og hann bætir við:
„Sagt er að sá þáttur Ieikrits-
ins, sem gerist í fjallakofanum i
Sviss, sé reyfarakenndur. Ekki
finnst mér það-------. Mér leik-
ur grunur á, að verið sé að tína
svona Iagað til aðeins í þeim til-
gangi að níðast á íslenzkum höf-
undi“.
Sami mælikvarði
Hannes heldur áfram:
„En það virðist keppikefli ým-
issa leikdómenda. Þeir hafa yfir-
leitt fordæmt öll ný íslenzk leik-
rit, nema kómedíu Agirars Þórð-
arsonar--------. Haust krefst
hugsunar-------. Leikritið er vel
byggt, stígandi þess jafn og hrað-
ur, jafnvel í löngum samtölum
tveggja er váboði um ókomna
atburði. Það er kostur á leikriti,
jafnvel dómur um gildi þess, —
og rétt að benda á, þó að það
ætti að vera óþarfi, að íslenzk
leikrit krefjast sömu forsendu
fyrir dómum og erlend leikrit.
Ég sá Haust síðastliðið sunrnu-
dagskvöld. Ég ræddi við margt
manna í leikhúsinu í hléinu. All-
ir sögðu: „Hvað er það, sem leik-
dómendur finna að þessu leikriti?
Er það alvara þess, krafa þess til
okkar allra“.
Aðalatriðið er, að mörgum
finnst eins og Hannesi á horninru,
að Ieiklistargagnrýnendurnir noti
sitt hvern mælikvarðaim eftir
því, hver í hlut á.