Morgunblaðið - 02.11.1958, Blaðsíða 15

Sunnudagur 2. nóv. 1958
MORCVTSBL 4Ð1Ð
15
Sigurjón Jónsson
rithöfundur sjötugúr
FÁIR eiga sér einkennilegri rit-
höfundarferil að baki en Sigurjón
Jónsson. Ritstörf sín hóf hann
með því að skrifa rómantísk
ævintýri og ljóð, en hann kvaddi
sér fyrst hljóðs með bókinni ör-
æfagróðri 1919. Ævintýri hans
voru nýstárleg í íslenzkum bók-
menntum, en eigi alls kostar laus
við erlend áhrif. Næsta bók Sig-
urjóns, Fagrihvammur, 1921, bar
guðspekilegan keim, líkt og sög-
ur Einars H. Kvarans frá þeim
árum voru ritaðar í anda spírit-
ismans. Ári síðar, 1922, sendi Sig-
urjón frá sér skáldsöguna Silki-
kjóla og vaðmálsbuxur og 1924
framhald hennar, Glæsimennsku.
Með þeim sögum gerðist Sigur-
jón heimsádeiluhöfundur og
hæðniskáld. Á því sviði var hann
brautryðjandi.
Þó að sögum þessum væri all-
mjög áfátt, listrænt skoðað, eink-
um hinni fyrri, var beiskja höf.
ósvikin, bersögli hans djörf og
ádeilan hvöss. Óhikað fletti hann
ofan af löstum og sviksemi
Reykjavíkurlífsins, einkum stjórn
málaspillingunni, og sýndi,
hvernig ófyrirleitinn siðleysingi
lýkur langskólanámi, nær háum
prófum, og kemst allar götur upp
í æðstu tignarstöður þjóðfélags-
ins með svikum og fláttskap.
Svona hafði ekki verð skrifað
áður hér á landi. Silkikjólar og
Glæsimennska Sigurjóns boðuðu
nýjan tíma í bókmenntaheimin-
um. Meðal þeirra, sem síðar skrif
uðu í svipuðum anda, en fóru
að sjálfsögðu sínar leiðir, voru
Þórbergur Þórðarson og Halldór
Kiljan Laxness.
Árið 1927 gaf Sigurjón út ljóða
bókina Ljósálfa, er lýsir m.a.
vonbrigðum hans í lífinu. Síðan
lét hann ekkert frá sér heyra
í 18 ár, en 1945 kvaddi hann sér
aftur hljóðs með stökum. Tveim
árum síðar komu svo Sögur og
ævintýri, sem teljast til þess
bezta, sem hann hefur gert af því
tagi.
Mesta verk Sigurjóns til þessa
er þó Yngvildur fögurkinn, sögu-
leg skáldsaga í tveim bindum,
sem út komu 1951—52. í kjölfar
Yngivildar sigldu Gaukur Trand-
ilsson 1953, Helga Bárðardóttir
1955 og loks Snæbjörn galti á
þessu ári.
Sá, er þessar línur ritar, er yfir
leitt ekki mikill aðdáandi skáld-
sagnaritunar, sem byggð er á
fornsögunum. Fágætt er, að þær
séu betrumbættar við að snúa
þeim í rómana eða leikrit, eins
og dæmin sýna. Óþarft er að
telja þau upp. En það verð ég
að segja, að fáum þykir mér
hafa tekizt þetta eins vel og
Sigurjóni, og engum betur. Hon-
um hefur lánazt að skapa sér
stíl, að vísu eigi alls kostar
hnökralausan, en þó gæddan
töfrum, ljóðrænni fegurð og
mýkt. Uppistaðan er fornmálið
og nútíðaríslenzkan í senn, en
ívafið gert úr ævintýra- og hug-
myndaheimi skáldsins sjálfs, ver-
öld, er það hóf að skapa sér í
hjáverkum frá barnakennslu
norður í Þingeyjarþingi á fyrsta
og öðrum tug þessarar aldar eða
jafnvel fyrr.
Smásögusafnið Það, sem ég sá
er nú að koma út, að mestu
endurprentað. Sögurnar í því eru
raunar ærið misjafnar að gerð og
gæðum. Sumar eru augsýnilega
endurminningar frá æskustöðv-
Sigurjón Jónsson
um höfundarins á Húsavík. Aðr-
ar eru í raun og sannleika smá-
sögur, gerðar af mikilli kunnáttu,
svo sem Fisið og Grunur. Þó að
endurminningarnar, sem ég nefni
svo, hafi varla allar jafnmikið
lífsgildi og listar, er gaman að
þeim flestum. Beztar þykja mér
Frá liðinni öld og Minning. Hún
fjallar um fóstru Sigurjóns, Guð-
rúnu Jónsdóttur, sem eftir lýs-
ingu hans að dæma hefur verið
gædd flestum ágætustu kostum
þessa kynstofns, sannkölluð
drottning í tötrum. Þetta er frá-
bærlega fögur mannlýsing, sem
ég trúi, að sé alveg sönn.
Sigurjón Jónsson er sérkenni-
legt skáld. Hann er bæði misk-
unnarlaus og mildur í senn. Sums
staðar kann stíll hans að virðast
gerður af sérvizku eða fordild,
jafnvel forneskjulegur. Svo er
þó ekki. Honum er eiginlegt að
rita eins og hann gerir. Vægðar-
laus er hann við sjálfan sig sem
aðra, oftast stuttorður eins og
Ari. Enginn núlifandi höfundur,
kemst nær því að rita það, sem
nefna mætti lakónskan stíl. Það
hefur Sigurjón lært af fornsög-
unum, er hann dáir. f fornöldinni
hefur þrá hans á efri árum feng-
ið fullnægju í viðfangsefnum.
Hann minnir á Grím Thomsen,
sem sagði: „í nútíðinni nátt-
tröll ég slóri“. Þetta var að vísu
eigi alls kostar rétt um Grím.
Það á eigi heldur við Sigurjón.
Öldin og fyrirheitin fögru á
morgni hennar hafa raunar brugð
izt honum eins og fleirum. En
hann er enn gæddur sérstæðum
kráfti og persónuleika, einurð,
hreinskilni og hörku, sem marg-
ir yngri menn mættu öfunda
hann af.
Milli vita sá ég og heyrði Sig-
urjón Jónsson kenna börnum
heima í átthögum mínum — var
þá enn of ungur til að njóta til—
sagnar hans — hressa sig úti i
norðlenzkri stórhríð og rita ævin
týri á kvöldvökum, þegar færi
gafst. Snemma beygðist krókur-
inn að þvi, sem verða vildi. Ára-
tugum síðar hittumst við aftur,
auðugri af reynslu, og höfum
nú átt langt samstarf, sem ég
minnist með einskæru þakklæti.
í æsku heyrði ég Sigurjón Jóns-
son nefndan „hinn hvíta‘', sem
stafaði af ljósu yfirbragði hans.
Enn í dag minnir hann mig á
hvítan fugl.
Megi honum auðnast flugið sem
hæst og lengst.
Þóroddur Guðmundsson
frá Sandi.
3/o herbergja íbúð
í Vesturbænum óskast til kaups. Mikil útborgun
möguleg. íbúðin þarf ekki að vera laus til íbúðar
fyrst um sinn. Tilboð merkt: „Vesturbær — 4119“
sendist afgreiðslu blaðsins fyrir fimmtudagskvöld.
TAKID EFTIR
Allt að 100 kr. í kaupbætir ef heppnin er með.
V hálsinálspeysur, golftreyjur, peysusett, barna-
peysur, unglingapeysur, Kvenundirfatnaður í úrvali.
fsabella nælonsokkar o.fi. tegundir. Tvennir fyrir eitt
verð, ef heppnin er með.
Laugaveg 60.
1
(
<
*
LESRÖK BARNANNA
Strúturinn R \ S IVI U S
Rasmus synai nú skot-
fimi sína. Hann tók sím-
ann, skaut inn í talrörið
og sýndi hvernig kúian
kom út úr heyrnp-*—»k-
inu í öðrum síma. Hún j að spíla, ga.di. ai ftas-
hitti beint í mark á skot- mus kolkrabba inn á
skífunni, enda hélt negra sviðið og með mörgu örm
kóngurinn á símanum. | unum sínum spilaði hann
Þegar hljón- -veP’i' 't*i ^apr-'n sir’'usmars.
Allir Klöppuðu og siðan , spotta í priKið, sem nota i ið datt niður Skvamp!
sýndi Rasmus jafnvægis- | itti í jafnvægisþrautinni. [ Vatnið, fiskurinn og kér-
þraut og boltaieik. Fyrst [ Næst lét Rasmus gull- [ ið datt beinl ofan á höfuð
lét hann alla boltana j fiskaker vega salt á prik- ið á Rasmusi. Fólkið hélt,
haldast á lofti og snúast j inu ofan á nefinu á sér. að þetta hefði verið eitt
í hring. Hann tók ekkert | En Sammi kippti allt í1 atriðið í sýningunni og
eftir, að Sammi batt' einu í spottann, svo prik -1 skemmti sér prýöilega.
blómið, sagði mamma
hans.
— Já, svaraði drengur-
inn. sem betur fór gerði
hann ekki annað en að
naga rótina af.
u
Presturinn var að koma
aeim frá hjónavíxlu.
3tína litla, dóttir hans,
ipurði:
„Pabbi, hverjir voru nú
rð gifta sig?“
„Það var systrabrúð-
kaup, vina mín“.
„Jæja“, sagði Stína,
„það hafa þá ekki verið
neinir karlmenn með í
þetta skipti".
3á
Mamma: Óli, ef þú held
ur alltaf áfram að blaðra,
neyðist ég til að setja
hengilás fyrir munninn
á þér.
Óli: Þýðir ekki: Þá fer
ég bara að hvísla gegn
um skraargatið.
Bambi
í FJARSKA sáu þeir
'litra á vatnið. Leiðin var
löng, en Jumbó sóttist
Eerðin vel og um kvöldið
náðu þeir í áfangastað.
Bambi stökk af baki og
leysti krókódílinn aftan
úr. — Nú getur þú stokk-
ið út í vatnið þitt, sagði
hann við krókódíiinn.
en ófreskjan hreyfði sig
ekki úr sporunum.
— Af stað með þig,
þrumaði Jumbó. Krókó-
díllinn fór að gráta. —
Hvað er nú?, spurði
Bambi. — Þetta eru
bara krókódílatár, sagði
Jumbó. — Ég get ekki
lifað í vatninu, ef ég get
ekki lokað munninum.
Sýnið mér meðaumkvun
og takið trjágreinina úr
gininu á mér, bað krókó-
díllinn. — Gættu þín,
Bambi, sagði Jumbó að-
varandi, ef þú losar
greinina, etur krókódíll-
inn þig.
— Æ, nei, nei, það skal
ég ekki gera, lofaði
krókódíllinn.
— En við getum samt
ekki skilið hann svona
eftir, sagði Bambi, sem
aumkvaðist nú yfir óvin
sinn.
— Flýttu þér þá upp á
bakið á mér, svo að hann
nái ekki í þig. Mér getur
hann ekkert gert, því að
ég er svo sterkur, sagði
Jumbó. —
Jumbó greip nú utan
um greinina með ranan-
um og fór að reyna að
losa hana. Krókódíllinn
yeinaði: — Hættu hættu,
það er svo sárt! — Ég get
svo sem vel hætt, sagði
Jumbó. Það er undir þér
sjálfum komið, hvort þú
/ilt losna við greinina.
leyndu að opna ginið
íins mikið og þú getur og
?á gengur þetta betur.
Krókódíllinn fór að
■áðum Jumbós og brátt
Um kvöldið náðu
losnaði greinin. Jumbó
togaði svo fast, að hann
datt aftur yfir sig. Krókó
díllinn var ekki lengi að
notfæra sér það, stökk á
hann og hjó tönnunum
utan um ranann á hon-
um. — Þarna gat ég loks-
ins náð mér niðri á þér,
urraði krókódíllinn.
Jumbó togaði af öllum
kröftum. Það tognaði á
rananum eins og gúmmí-
bándi. Allt í einu hljóp
Jumbó móti krókódílnum,
lyfti upp fætinum og bjó
sig til að sparka í hann.
Þá varð krókódíllinn
hræddur, sleppti takinu
>g forðaði sér undan
lumbó út í vatnið. —
Jumbó var reiður. Ran-
inn á honum var allur
rifinn og blóðugur eftirj
krókódílinn.
— Aumingja Jumbó,1
sagði Bambi og stökk af |
baki, nú skal ég binda'
þeir á áfangastað.