Morgunblaðið - 21.01.1959, Blaðsíða 10

10
MORGTJIVBLAÐIÐ
Míðvikudagur 21. jan. 1959
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
UTAN UR HEIMI
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Aðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá vi>nir.
Einar< Ásmundsson.
Lesbók: Árni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargald kr. 35,00 á mánuði innamands.
1 lausasölu kr. 2.00 eintakið.
VERIÐ ALDREI OF VISSIR
AF BLAÐAFRÁSÖGNUM í
gær er auðsætt, að úrslit
Þróttarkosninganna um
síðustu helgi þykja tíðindum
sæta.
Þjóðviljinn gerir mikið úr því,
að nú sé „10 ára völdum íhalds-
ins í Þrótti lokið“. Skýring blaðs-
ins á þeim atburði er sú, að „Al-
þýðuflokksmenn og Alþýðu-
bandalagsmenn" hafi gengið
þarna „saman til stjórnarkosn-
inga“ með hinum „athyglisverða
árangri". Orsaka þessarar sam-
fylkingar telur Þjóðviljinn svo að
leita í samstarfi því, sem tókst
milli Alþýðuflokks og kommún-
ista um stjórn Alþýðusambands-
ins á síðasta þingi þess.
Frásögn og skýring Alþýðu-
blaðsins er hins vegar önnur og
þarf þó ekki að vera ósamrým-
anleg túlkun Þjóðviljans. Alþbl.
segir: „----það, sem gerðist að
þessu sinni var það, að menn úr
öllum flokkum tóku nú höndum
saman um að skipta um stjórn,“
af innanfélagsástæðum.
★
Friðleifur Friðriksson er tví-
mælalaust einn aðsópsmesti, ein-
dregnasti og mikilhæfasti verka-
lýðsforingi hér á landi. Um því-
líka menn stendur oft styrr.
Friðleifur Friðriksson, sam-
starfsmenn hans í Þrótti og flokk-
ur þeirra, mega vel við una, ef
svo margvíslegar ástæður, sem
Þjóðviljinn og Alþýðublaðið
greina, hafa þurft að vera að
verki til að valda ósigri þeirra
í þessum kosningum. Lengi vel
var talið, að samstarf allra lýð-
ræðisflokkanna væri nauðsyn-
legt til að hnekkja yfirráðum
kommúnista í verkalýðshreyf-
ingunni.
Nú er játað, að tilstyrk allra
andstæðinga Sjálfstæðismanna
og nokkurt lið úr þeirra eigin
flokki hafi þurft til að fella þá
í Þrótti.
Er og ekki hægt að leggja
hér á eingöngu flokksleg-
an mælikvarða. Atkvæðatöl-
urnar hin síðari ár stað-
festa það svo glöggt sem verða
má. Því fer sem sagt fjarri,
að Þróttur hafi verið óhaggan-
legt vígi Sjálfstæðismanna í 10
ár eins og Þjóðviljinn nú segir.
Ekki er lengra en þrjú ár síðah
listi kommúnista fékk fleiri at-
kvæði en lýðræðissinna og þrjá
menn kosna í stjórn af fimm.
Atkvæðaaukning andstöðulistans
nú úr 67 atkv. í fyrra í 129 sann-
ar og, að þar er um allt annað
að ræða en fylgisaukningu eins
flokks. Enda væru verkalýðsfé-
lögin illa komin, ef hin pólitíska
togstreita réði þar öllu og innan-
félagsmálin engu.
★
En af hverju að fjölyrða um
stjórnarkosningu í félagi, þar
sem tæplega 250 manns tóku þátt
í atkvæðagreiðslu? Það er vegna
þess, að úrslitin minna menn á
margt, sem þeim hættir of oft
til að gleyma.
Það sem sannarlegt lýðræði
bíkir mega menn t. d. aldrei vera
of vissir um úrslitin. Um þau
getur enginn verið viss fyrr en
búið er að telja upp úr atkvæða-
kössunum. Yandséð er, hvort ó-
heillavænlegra er að ala of mikla
sigurvissu í brjósti eða að vera
viss um eigin ósigur.
Góður málsstaður er ekki einn
örugg trygging fyrir sigri. Sum-
ir láta blekkjast, stundum a.m.k.,
og einstaka ætíð. í lýðræðisfélagi
eiga menn rétt á því að gera vit-
leysur. Til einræðis hefur oft ver-
ið efnt af mönnum, sem voru
svo sannfærðir um eigin góðvild
og alvizku, að þeir vildu alls
ekki þola öðrum — vegna þeirra
eigin sálarheillar og velferðar al-
mennings — að hafa sjálfstæðar
skoðanir. Sú góðvild hefur oft
snúizt upp í hið harðsvíraðasta
einveldi og ofsókn frjálsrar hugs-
unar.
Þolinmóð útskýring staðreynd-
anna og hins rétta samhengis
þeirra er það vopn, sem lýðræð-
issinnum er bezt samboðið.
★
Allar þessar reglur lýðræðis-
ins eru hafðar í heiðri í þeim
félögum, sem Sjálfstæðismenn
ráða yfir. Einmitt þess vegna
verða úrslitin þar stundum önn-
ur en flestir höfðu búizt við.
Einræðismenn haga þessu allt
öðru vísi. Þar eru úrslitin yfir-
leitt alltaf örugg fyrirfram. Svo
er t. d. um Dagsbrún, stærsta
verkalýðsfélag landsins. Þar hafa
kommúnistar búið um sig með
þeim hætti, að frjáls skoðana-
myndun fær ekki komizt að. Eft-
ir öðrum leiðum en með sama
árangri hefur Framsóknarflokk-
urinn tryggt völd sín og áhrif
í kaupfélögum og kjördæmum
víða úti á landi.
Styrkur andstöðunnar við
kommúnista lýsir sér í því, að
ár eftir ár skuli mörg hundruð
verkamanna greiða atkvæði gegn
stjórn þeirra í Dagsbrún, þó allir
viti með hvílíkum rangindum
þeir hafa hreiðrað þar um sig.
Ósannindin ein eru ekki látin
nægja, eins og nú þau að Al-
þýðuflokksmenn hafi á Alþýðu-
sambandsþingi skuldbundið sig
til samvinnu við kommúnista.
Slíkt eru aðeins smá-„trakter-
ingar“ til bragðbætis ofan á hina
alræmdu hagræðingu kjörskrár-
innar og aðra því líka kraftfæðu
kommúnista.
Síðasta dæmi hennar er ógild-
ing kommúnista á framboðslista
Framsóknar við stjórnarkjör
Dagsbrúnar nú. Tíminn tekur
þeirri meðferð með þögn og þol-
inmæði; virðist nánast telja hana
sjálfsagða! Ef það er ekki vegna
þess, að óhreint mél sé í pokan-
um, hlýtur ástæðan að vera- sú,
að Framsóknarmenn hafi sann-
færzt um, að þeir eigi ekki nógu
marga fylgismenn í stærsta verka
lýðsfélagi landsins til að koma
þar löglegum lista saman. Um
það skal ekki sagt hér, en hitt
er sannarlega ekki síður líklegt,
að rangindi kommúnista hafi
ráðið.
★
Kommúnistar og stjórnmála-
braskarar á borð við Framsókn-
arbroddana hafa vissulega
komizt furðu langt hér á landi
og hælast að vonum öðru hvoru
yfir árangri iðju sinnar. Ef allir
frjálshuga menn sameinast á
móti spillingaröflunum er þó
ekki að efa, að lýðræðissinnar
verða í miklum meirihluta víðast
hvar við frjálsar kosningar.
En menn mega aldrei vera of
vissir fyrirfram, heldur skilja, að
góður málsstaður er þess virði,
að ósleitilega sé unnið fyrir
hann. ‘
aÉÉfeæis&'töíff
gt|Íl||g
Einn af þeim, sem eftir lifðu, hnígur niffur á kistu konu sinnar, úrvinda af harmi.
Það var eins og víti á jörau
— sögbu fréttamerm, sem komu til
Rivadelago á Spáni eftir flóöið mikla
sem varð þar fyrir skömmu
FLÓÐIÐ MIKLA, sem nær gjör-
eyddi sveitaþorpinu Rivadelago á
Spáni snemma í þessum mánuði,
er með óhugnanlegustu atburð-
um, sem gerzt hafa í seinni tíð.
— Nær 400 af rúmlega 500 íbú-
um þorpsins drukknuðu í flóðinu,
og mikill fjöldi líka grófst í
leðjunni, sem myndaðist á botni
dalsins eftir flóðölduna. — Fjöldi
fréttamanna kom til Rivadelago
fyrstu dagana eftir flóðið. Fylgd-
ust þeir með því, er sjálfboða-
liðasveitir, ásamt eftirlifandi
heimamönnum, voru að leita og
grafa eftir líkum í þykkri og
þéttri leðjunni, sem huldi dal-
botninn. Hafa margar átakanleg-
ar lýsingar borizt af þeirri við-
urstyggð eyðileggingarinnar, sem
þarna varð, og angist og vonleysi
fólksins, sem komst lífs úr flóð-
inu. Ýmsir fréttamannanna lýstu
Rivadelago þessa daga sem sann-
kölluðu helvíti á jörðu.
★
Það var aðfaranótt föstudagsins
9. janúar, sem ógæfan skall yfir
Rivadelago. — f fjöllunum
skaihmt fyrir ofan þorpið var á
sínum tíma gerð uppistaða mikil,
þar sem heitir Samabria-vatn.
Stíflugarðurinn er 33 metra hár
og hefir verið talinn mjög traust-
ur. En þessa örlagaríku nótt brast
garðurinn skyndilega undan
vatnsþunganum með þórdunum
slíkum, að helzt mirinti á öfluga
atomsprengingu — og yfir 20
milljónir lítra af vatni fossuðu
með óstöðvandi afli niður í dal-
inn, þar sem þorpið stóð.
Drunurnar frá flóðinu heyrð-
ust í meira en tíu kílómetra fjar-
lægð, líkt og þrumuveður. Og
þegar vatnsflaumurinn skall á
Rivadelago, var krafturinn slík-
ur, að hann svipti húsunum með
sér eins og þau væru smásprek.
— Aðeins kirkjan, sem stendur
nokkuð uppi í hlíðinni, stóðst að
nokkru heljarátök flóðsins. Turn
inn er óhaggaður, og uppi stend-
ur einnig nokkuð af fremri hluta
kirkjunnar, en um helming henn-
ar hreif straumurinn með sér.
★
Nokkrir íbúanna björguðust
undan flóðinu með því að leita
haSlis í kirkjuturninum. Ekki sak
aði heldur tvo flokka viðar-
höggvara, sem voru að störfum
í hæðunum upp af dalnum. Fáir
aðrir fengu umflúið hin hræði-
legu örlög. — Aðeins nokkrar
I manneskjur, sem voru enn á fót-
Endalaus röff af líkkistum — og líkhringingarnar ómuffu um
eyddan dalinn frá morgni til kvölds. — Fremri hluti kirkj-
unnar, meff turninum, stendur enn uppi, en um helmingur
hennar brotnaffi í flóðbylgjunni.
um þessa nótt og voru nógu
fljótar að átta sig á því, af hverju
hinir hrikalegu drunur stöfuðu,
sem bárust utan úr nóttinni,
höfðu tíma til að komast það hátt
upp í hlíðarnar, að flóðið náði
þeim ekki.
★
Jafnskjótt og kunnugt varð,
hvað gerzt hafði, gaf Frankó ein-
ræðisherra skipun um að senda
vel búna björgunarflokka til
Rivadelgo, og þegar morguninn
eftir voru þeir komnir þangað.
En ekkert var hægt að aðhafast
fyrr en að 12 stundum liðnum,
þegar vatnið loks sjatnaði — og
viðurstyggð eyðileggingarinnar
blasti við augum í öllum sínum
ömurleik. Þar sem hið litla frið-
sæla þorp hafði áður staðið, var
nú ekki annað að sjá en framburð
flóðsins — þykkt lag af leðju og
leir þakti dalbotninn. Og það var
ekki mikið verkefni fyrir björg-
unarflokkana. Þeir, sem flóðið
hafði á annað borð ekki náð til,
voru heilir, a.m.k. líkamlega —
hinir voru horfnir; og verkefni
björgunarmannanna varð því
fyrst og fremst það að grafa í
leðjudíkið — eftir nokkur hundr
uð líkum.......
★
Og hvað er svo hægt að gera
til þess að koma í veg fyrir, að
slíkt geti gerzt aftur? Eftirlítið
með stíflugarðinum við Sambria-
vatnið verður aukið. Samt sem
áður hafa menn ekki getað gert
sér grein fyrir, hvað raunveru-
lega gerðist þarna. Stíflugarður-
inn var talinn svo traustbyggður,
að hann þyldi miklu meiri þrýst-
ing en hann gæti nokkru sinni
orðið fyrir. — Þarna hefir það
gerzt, sem „ekki getur gerzt“,
segja verkfræðingarnir — og
geta enga skýringu gefið. En hér
hefði verið um gamla stíflu að
ræða, hefði þetta verið skiljan-
legra. En hið mikla Samabria-
stífla var byggð úr traustustu,
járnbentri steinsteypu og tiltölu-
lega nýleg.
★
Flóðið þurrkaði út alla manna-
bústaði í dalnum — og meiri-
hluta þess lífs ,er þar þreifst —
við fremur frumstæð skilyrði.
En, svo mótsagnakennt sem það
Framh. á bls. 19