Morgunblaðið - 10.02.1959, Qupperneq 10

1C
MORGUTVHLAÐIÐ
Þriðjudagur 10. febrúar 1959
.tttiMðfrifr
Utg.: H.f. Arvakur. Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Aðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigu.
Einar Asmundsson.
Lesbók: Arni Óla, Sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargald kr. 35,00 á mánuði innaniands.
í lausasölu kr. 2.00 eintakið.
BJÖRN AÐ BAKI KÁRA?
FYRIR réttri viku varð sú
villa í Morgunblaðinu,
að í fyrirsögn var sagt,
að verðlækkanir, sem leiddu af
stöðvunar- og verðlækkunarlög-
unum, yrðu meiri en þær raun-
verulega eru. I meginmáli grein-
arinnar var hins vegar alveg
rétt frá málum skýrt. Strax dag-
inn eftir var birt áberandi
leiðrétting. Engum gat því dulizt,
að hér var um algeran misgán-
ing að ræða.
Daginn eftir að hin ranga fyr-
irsögn birtist í Morgunblaðinu,
réðst Tíminn að henni með
hörðum orðum og var e. t. v.
naumast við því að búast að
hann vildi lesa í málið. Hitt fór
úr hófi, þegar Tíminn, daginn
þar á eftir, birti mynd af „fals-
frásögn" Morgunblaðsins, og
hélt því fram, að Morgunblað-
ið hafi „skrökvað að fólki“ um
málið. — Þetta var gert eftir
að Morgunblaðið hafði leiðrétt
villu sína og án þess að Tím-
inn skýrði frá þeirri leiðréttingu.
i *
Þetta rifjast upp við lestur
fyrirsagnar forystugreinar Tím-
ans sl. sunnudag. Hún heitir
„Varnaðarorð forsetans".
Þegar betur er að gáð, sézt, að
það, sem þarna er um að ræða
eru ummæli Ásgeirs Ásgeirsson-
ar frá árinu 1933 um kjördæma-
málið. Orð Ásgeirs eru þess
vegna meira en aldarfjórðungs
gömul. Þau voru sögð nær 20
árum áður en hann varð forseti
Islands.
Staða þingmanns á Alþingi ís-
lendinga er allt önnur en staða
íorseta íslands. Orðum, sem mað-
ur hefur við í hörðum stjórn-
málaátökum á Alþingi, má þess
vegna ekki líkja við „varnaðarorð
forsetans“. Þar er um tvennt al-
veg ólíkt að ræða.
Af meginmáli Tímagreinarinn-
ar er ljóst, hvernig í þessu ligg-
ur, en fyrirsögn hennar er ó-
sæmileg. Atferli Tímans er því
vítaverðara, sem forseti íslands á
þess ekki kost að bera hönd fyr-
ir höfuð sér, né mundi það sam-
ræmast stöðu hans, að hann tæki
þátt í þeim deilum, sem nú eru
uppi um kjördæmamálið.
•k
Annað er, að Tíminn hefur
ekki ætíð verið hrifinn af af-
stöðu Ásgeirs Ásgeirssonar í
kjördæmamálinu. Það var ein-
mitt vegna forystu haps innan
Framsóknarflokksins um leið-
réttinguna, sem fékkst á árun-
um 1933—’34, sem Ásgeir hrakt-
ist úr flokknum, ásamt Tryggva
heitnum Þórhallssyni og ýmsum
öðrum ágætum mönnum. Fram-
sóknarflokkurinn í heild sam-
þykkti að vísu breytinguna 1933
—’34, en gremjan undir niðri var
svo mikil, að hinum beztu mönn-
um, sem höfðu haft vit fyrir hin-
um, varð þar ekki lengur vært.
Enn meiri varð þó heiftin
gegn Ásgeiri Ásgeirssyni, þegar
hann beitti sér fyrir nýjum leið-
réttingum 1942. Hingað til hefur
verið svo á Tímanum að skilja,
að meira óhappaverk hafi naum-
ast verið unnið í íslenzkum
stjórnmálum. Yfirgnæfandi meiri
hluti þjóðarinnar hefur raunar á
því allt aðra skoðun.
★
Það er því sannarlega nýj-
ung, þegar Tíminn er farinn að
vitna til Ásgeirs Ásgeirssonar i
kjördæmamálinu og kallar hin
aldarfjórðungs gömlu ummæli
hans „varnaðarorð forsetans.“
Sjálf hljóða ummælin að sögn
Tímans svo:
„Sýsluskiptingin hefur þróazt
um þúsund ár, og það skal sterk
rök til að raska þeim grundvelli,
ef hægt er að finna aðra leið
til jöfnunar á kosningarétti
manna en að raska svo fornum
grundvelli. Þessi héruð — sýslu-
félögin og bæjarfélögin —• eru
sjálfstæðar fjárhags- og menn-
ingareiningar, sem orðnar eru
samvanar til starfs. Og það verða
ekki búin til með lögum önnur
héruð, sem betur séu til þess
fallin að vera kjördæmi."
Öllum má vera augljóst, að
þessi ummæli skera ekki úr um
það, sem nú er deilt um. Það
er auðvitað alls ekki ætlunin
með kjördæmabreytingunni að
hagga sýsluskiptingu, afnema
sýslufélög og bæjarfélög. Þau
eiga að halda áfram sinni sjálf-
stæðu tilveru. Sýslum hefur ver-
ið skipt og kaupstaðir stofnaðir
án þess að það hefði nokkur áhrif
á kjördæmaskipun. Hér er um
tvennt gersamlega ólíkt að ræða.
Sýsluskiptingin er upphaflega
orðin til fyrir áhrif hins erlenda
valds. Landinu var skipt í sýslur
til þess að gera hægara um
gjaldheimtu til konungs og aðra
umboðsmennsku af hans hálfu.
Á meðan hið forna þjóðveldi
stóð og íslendingar réðu sjálfir
málum sínum, höfðu menn hins
vegar rétt til að kjósa sér goða
innan þess fjórðungs, þar sem
þeir bjuggu. Valið var alls ekki
bundið við þröng staðartakmörk,
heldur var kjörfrelsið svo vítt að
svipar til þess sem verða mun,
ef hin fyrirhugaða kjördæma-
breyting nú nær fram að ganga.
Þegar íslendingar fóru smám
saman að toga frelsi sitt frá Dön-
um, var eðlilegt, að fulltrúaval
væri í fyrstu byggt á. þeirri
skiptingu, sem þróazt hafði með-
an danska valdið var í fullum
blóma. En nú eru íslendingar
orðnir alfrjálsir og þurfa ekki
lengur að búa við þá hagi, sem
hið erlenda vald skapaði. Atvik
eru gjörbreytt.
★
Ekkert er því eðlilegra en að
skoðanir manna á þessum efn-
um hafi breyzt síðasta aldar-
fjórðunginn, þegar meiri breyt-
ingar hafa orðið en nokkru
sinni fyrr.
Úrslitum ræður þó einmitt það
sem Ásgeir Ásgeirsson vék að
1933: Er hægt að finna aðra
heppilegri leið en þá, sem nú er
stungið upp á til að jafna kosn-
ingarétt svo sem nútíminn kref-
ur? Þetta hefur hingað til reynzt
ókleift. Framsóknarmenn sjálfir
hafa ekki treyst sér til að gera
neina grein fyrir, hvernig þeir
gætu á hinum gamla grundvelli
fundið viðunanlega lausn. Þess
vegna spyrja nú allir: Hverjar
eru tillögur Framsóknarmanna?
Þegar þeir í rakaleysi sínu
reyna nú að skýla sér að baki
herra Ásgeirs Ásgeirssonar for-
seta íslands, er framkoma þeirra
því ólíkt aumari en þegar Björn
faldi sig forðum að baki Kára.
UTAN UR HEIMI

^ THB
'starni'>dlMPPr J
NESSEm
■ >———
t%-.= -
Þannig hugsar danski skopteiknarinn Mogens Juhl sér fund þeirra Karenar Blixen og Marilyn
Monroe. Kvikmyndadísin segir við skáldkonuna: — Má ég sem reynd kvikmyndaleikkona gefa
yður nokkur ráð .....
Karen Blixen hyllt
í Bandaríkjunum
hverjum degi — og auk þess boð , , .
í morgunverð, miðdegisverð, leik konu aldarinn!»r og furðuðu sig
hús o.s.frv.! | a Þvl> hdn skuli ekki hafa
Einhvern veginn tókst mér að hlotið Nóbelsverðlaunin.
Garbo komst inn í spila
vír/ð klœdd síðbuxum
Fyrir skömmu var hin fræga,
danska skáldkona, Karen Blixen,
boðin til New York til þess að
koma fram í kvikmynd, ásamt
mörgum öðrum heimsfrægum rit-
höfundum. — Hver dagur átti að
vera nákvæmlega skipulagður —
en margt fer öðru vísi en ætlað
er.
Samkvæmt áætluninni átti
Blixen að vera fyrir framan
kvikmyndavélina hálftíma á dag
í eina viku. Fyrsta daginn tók
kvikmyndunin þrjár klukku-
stundir. — Hún átti að halda einn
blaðamannafund á vegum forlags
ins, sem gefur út bækur hennar
í Ameríku. Fundirnir urðu fimm.
Hún hafði hlakkað mjög til þess,
að borða morgunverð í ró og næði
með vini sínum, rithöfundinum
Truman Capote. Eitt hundrað
gestir komu til morgunverðar-
ins. —
Karen Blixen hafði fyrir fram
tilkynnt útgefanda sínum, að hún
vildi ekki sækja nema alveg sér-
stök „kokteil-boð“. Slík „alveg
sérstök“ boð voru yfirleitt á
Fyrsta konan, sem fengið hefir
aðgang að spilavítinu í Monte
Carlo klædd síðbuxum, er Gréta
Garbo. Fyrir nokkru síðan labb-
aði hún í hægðum sínum inn 1
spilavítið — í síðbuxum — og
dyravörðurinn þorði ekki að
hreyfa legg eða lið til að stöðva
hana, enda kvað Gréta vera
mikil vinkona Onassishjónanna,
sem eiga Monaco að mestu leyti.
Marlene Dietrich er ekki sérstak-
lega ánægð með þetta, því að
hún reyndi eitt sinn að komast
— í síðbuxum — inn í spila-
vítið, en tókst ekki. Marlene
Dietrich var þá að vinna að
Somerset Maugham segir, að
mjög kynlegt atvik hafi hent
hann daginn, sem hann átti 85
ára afmæli fyrir skömmu. Eitt
af Lundúnablöðunum sendi hon-
um heillaóskabréf. Maugham
varð kynlega við, er hann fann
einnig í umslaginu próförk af
minningargrein um hann sjálf-
an, sem blaðið hafði greinilega
tilbúna.
— Mér fannst reyndar, að
greinin væri dálítið kuldaleg,
sagði Maugham. En það, sem
reyndar skiptir mestu máli er,
að sá, sem les minningargrein
um sjálfan sig, er jafnan sagður
lifa lengi eftir það. Nú er ég
nokkurn veginn viss um, að mér
muni vinnast tími til að fara í
flest þau ferðalög, sem ég hefi
á prjónunum nú sem stendur.
anna þessu öllu saman, sagði Blix
en, en ég hafði heldur ekki tíma
til að líta í eitt einasta blað,
hvorki danskt eða amerískt. —.
Segja má, að það hafi verið
„synd“, að hún sá ekki amerísku
blöðin, því að þau hófu hana upp
til skýjanna, nefndu hana skáld-
kvikmyndinni um Monte Carlo.
Myndin, sem birtist hér að of-
an var tekin af Grétu Garbo fyr-
ir skömmu. Notaði ljósmyndar-
inn öflugan kíki við myndatök-
una. Gréta var að æfa morgun-
leikfimina við ströndina.
AKRANESI, 30. jan. — Það tók
hálfan mánuð að þvo og síðan
mála allt íþróttahúsið hér, eftir að
kviknað hafði í borðum í mið-
stöðvarherberginu_ svo að húsið
varð svart af reyk hátt og lágt.
Iþróttahúsið e» fjöregg 6—800
leikfimis- og íþróttaiðkenda hér á
staðnum, og slíkt og annað eins og
þetta má ekki koma fyrir aftur.
Eldurinn kom upp aðfaranótt
sunnudags. Búið er að setja nýjan
miðstöðvanketil í húsið, og íþrótta
kennsla og æfingar hófust aftur á
mánudaginn var. — Oddur.
Maugham las minning-
argrein um sjálfan sig