Morgunblaðið - 05.03.1959, Blaðsíða 11

Fimmtudagur 5- marz 1959
MORGUNBLAÐIÐ
11
Stefna Kristilega demokrataflokksins þýzka:
Hlutdeildarfyrirkomulag í atvinnurekstri
leysi ríkisreksturinn af hólmi
Stefnt að afnámi stéttabaráttunnar og sáttum
vinnu og fjármagns
Framkvæmd hlutdeildarskipulagsins
hafin í stóriðju Vestur-Þýzkalands
FYRIR nokkru síðan tilkynnti
Bonn-stjórnin, að innan skamms
yrðu seld í V-Þýzkalandi verð-
bréf, er nefndust „Volksaktien“
„alþýðu-hlutabréf“ og væru þau
hin fyrstu sinnar tegundar í
verzlunarsögu Þýzkalands. Hlut-
verk þeirra væri, að fá alþýðu
manna í hendur, möguleika til
Kramer forstjóri Preuzsag. —
Hluthafafundtur í fótboltahöllinni.
þess, að eignast hlutdeild í auð-
magni þjóðfélagsins.
Sú viðskiptalega tilraun, sem
með þessu er verið að koma af
stað, á sér langan aðdraganda í
stjórnmála- og viðskiptaaðgerð-
um kristilega lýðræðisflokksins
(CDU).
Stefnuskráratrið'i Adenauers
í upphafi annars tímabils
stjórnar Adenauers var það gert
að stefnuskráratriði CDU-flokks-
ins, að tilhlutun dr. Ludwig Er-
hards viðskiptamálaráðherra —
að öll ríkisrekin iðnfyrirtæki,
skyldu smátt og smátt færð yfir í
hendur einkaframtaksins, með
hlutdeild almennings í fyrirtækj
unum. Þessi áform vöktu þó
strax harðar deilur innan flokks-
ins og utan. Dr. Erhard og
Schaffer fjármálaráðherra lentu
hvað eftir annað opinberlega í
hörku deilum um afstöðuna til
þessa máls og má segja, að þær
hafi lamað framkvæmd stjórn-
arinnar á þessu stefnuskrármáli
allt fram til haustsins 1957. Má
t.d. um þessar deilur benda á,
að Schaffer lýsti því yfir á op-
inberum fundi 21. ág. 1953, að
stjórnin ætlaði sér ekki að yfir-
færa Volkswagen verksmiðjurn-
ar í hendur einstaklinga, (en það
hafði dr. Erhard áformað). Þessi
fregn kom svo í öllum dagblöð-
um landsins daginn eftir.
Dr. Erhard lýsti því þá yfir
opinberlega, að Schaffer hefði
vikið frá stefnu ríkisstjórnarinn-
ar, og stuttu síðar ritaði hann
Adenauer: Þar sem ríkisstjórn-
in hefir fylgt þeirri viðskipta-
stefnu, er mótuð hefir verið með
frjálsum markaðsviðskiptum
(freien Marktwirtschaft), er það
ósamrýmanlegt þeim að ríkið
starfræki á sínum vegum bifreiða
iðnað, og torveldi þannig eða
spyrni á móti viðskiptalegri þró-
un og eflingu einkaiðnaðarins.
Ef hr. Schaffer auk þess grund-
vallar fráhvarf sitt frá þessari
stefnu, með því, að V-wagen verk
smiðjurnar geti aðeins undir
stjórn ríkisins framleitt ódýrar
bifreiðir, jafngildir það gjald-
þrotsyfirlýsingu á viðskiptagetu
einstaklingsframtaksins. Með
mikilli virðingu, yðar Ludwig
Erhard“.
Á yfirborðinu lét Scháffer
undan síga, en hafði þó áfram í
frammi undanbrögð um fram-
kvæmd á þessu stefnuskráratriði
flokksins.
Hlutdeild almennings
í auðmagninu
Eftir kosningasigur CDU-
flokksins 1957, var Scháffer gerð
ur að dómsmálaráðherra, Franz
Etzel fjármálaráðherra, en sér-
stakt ráðuneyti var sett yfir við-
skiptalegar eignir ríkisins og í
það settur dr. Hermann Lind-
rath. Undir embættið voru lögð
230 stór og smá iðnfyrirtæki, er
ríkið hafði eignarráð yfir, og
ýmist áttu upphaf sitt á tímum
keisaraveldisins, Weimarlýðveld-
isins eða þriðja ríkisins. Hinum
nýja ráðherra var ennig falið,
að koma í framkvæmd þvi þjóð-
félagslega stefnuskráratriði
stjórnarinnar, að fá almenningi í
hendur, hlutdeild í auðmagni
þjóðfélagsins. Það væri bein af-
leiðing þeirrar viðskiptastefnu,
er fylgt hefði verið undir heitinu
„Sociale Marktwirtschaft", og
allt frá fjármálaaðgerðunum
1948, hefði sýnt sig i reynd, að
vera svo árangursrík til hag-
sældar, að meirihluti V-þýzkra
kjósenda hefði síðan, örugglega
veitt þeirri stefnu fylgi sitt.
En ákvörðunin um framkvæmd
þessa mikilvæga stefnuskráratrið
is vakti upp ný vandamál innan
flokksins. Vinstri sinnar bentu á
sívaxandi samdrátt mikils fjár-
magns á fárra hendur í risastór-
um fyrirtækjum og töldu að þann
ig gæti einnig farið, með af-
hendingu ríkisfyrirtækja í hend-
ur einstaklinga. Hægri sinnaðir
flokksmenn börðust enn á móti
afhendingu eignanna í hendur
almennings.
MIKIÐ hefur verið rætt undanfarið um hlutdeildar- og
arðskiptifyrirkomulag í atvinnurekstri. Sjálfstæðismenn
hafa hvað eftir annað flutt tillögur á Alþingi um athugun
á því, hvernig því verði bezt fyrirkomið. Hafa þeir bent
á að hin stöðugu átök milli verkalýðs og atvinnuveitenda
hafi bakað þjóðfélaginu mikið tjón og eigi ríkan þátt í
hinni óheillavænlegu verðbólguþróun síðustu ára. Nýrra
leiða verði því að freista til þess að sætta vinnu og fjár-
magn. Hér birtist grein, sem er þýdd og stytt úr tíma-
ritinu „Der Spiegel“, sem er mjög áreiðanlegt þýzkt tímarit.
Fjallar hún um það, sem gerzt hefur í þessum málum í
Vestur-Þýzkalandi undanfarið. Er þar sagt frá því að
flokkur dr. Adenauers, sem er frjálslyndur borgaralegur
stjórnmálaflokkur, hafi tekið hlutdeildar- og arðskipti-
fyrirkomulagið upp í stefnuskrá sína. Sé framkvæmd þess
nú að hefjast. Jafnframt eru i grein þessari ræddir kostir
og gallar þessa skipulags.
Takmarkað við ákveðinn
tekjuflokk
Út úr þessari klípu var fundin
sú lausn, að takmarka sölu þess-
ara hlutabréfa við ákveðinn
tekjuflokk manna í þjóðfélaginu
og við nánari athugun kom í
ljós, að þessari aðferð fylgdi einn
ig mikilvægur stjórnmálalegur
kostur. f stuttu máli: CDU-flokk
urinn hafði fundið nýja leið —
„den Volkskapitalismus“ (al-
Lindratli ráðherra ríkiseigna:
Auðhringana til fólksins.
þýðu-auðvald) til lausnar á erf-
iðu þjóðfélagsvandamáli.
Hagnaðurinn við þetta fyr-
irkomulag var tvenns konar:
jí Vinstri og hægri sinnaðir
CDU-flokksmenn gátu hæg-
lega sameinazt um þessa
lausn vandamálsins.
j* CDU-flokkurinn setti með
þessu fyrirkomulagi fram fé-
lagslegar umbótartillögur, er
skákuðu bæði tillögum social-
demókrata og kommúnista.
Tillögur sem óhjákvæmilega
varð að taka til alvarlegrar
athugunar og ekki voru síður
liklegar til úrlausnar heldur
en þjóðnýtingartillögur jafn-
aðarmanna.
Þjóðfélagslegar umbótartillögur
Þessar þjóðfélagslegu umbóta-
tillögur voru kunngjörðar á
CDU-flokksþinginu skömmu fyr-
ir kosningar 1957 og samþykkt-
ar þar sem eitt af baráttumálum
flokksins. Blank verkamálaráð-
herra stjórnarinnar sagði um
þessi áform: „Slík eignamyndun
í höndum verkamanna, væri þjóð
félagsleg umbót af heilbrigðustu
gerð, afnám örbrigðar, uppbygg-
ing samfélags manna, sem búið
gætu við félagslegt réttlæti, fé-
lagslegt öryggi og þjóðfélagslegt
frjálsræði".
Dr. Lindrath, slyngastur allra
flokksmanna Adenauers í marx-
istiskum fræðum og með góða
reynslu á embættisstörfum í A-
Þýzkalandi sagði m.a. „Aiðmagn
ið, þ. e. eignaréttur á framleiðslu
tækjunum hefir verið undirrótin
að sífelldum stjórnmálaóeirðum
í heiminum — og ekki sízt í
Þýzkalandi — síðastliðin 100 ár.
Stjórn eignaréttarins hefir dreg-
izt á fárra hendur, og verið beitt
til þess að fremja ofbeldi. Við-
skiptalegt vald yfir þeim, sem
ekkert auðmagn áttu annað, en
vinnu handa sinna, varð öðrum
stjórnmálalegt vald og oft mis-
notað öllu mannkyni til tjóns.
Með víðtækri dreifingu verðbréfa
þ. e. hlutdeildareign í fram-
leiðslutækjunum meðal allra
vinnustétta þjóðfélagsins, eignast
þær hlutdeild í sjálfum höfuð-
stólnum".
Eftir kosningar tók Lindrath
þegar til óspilltra málanna og
lýsti því yfir, að fyrsta verkefnið
væri að koma Volkswagen verk-
smiðjunum í almenningseign með
Ludwig Erhard viðskiptamála-
ráðherra: Berst fyrir hlutdeild-
arfyrirkomulagi til að sætta
fjármagn og vinnu.
hlutdeildar fyrirkomulagi, þar
væri um að ræða „stærsta hun-
angsbita aldarinnar á verðbréfa-
markaði".
Þann 21. nóv. 1957 var haldinn
fundur þar sem mættir voru ráð-
herrar, bankastjórar, forstjóri
Volkswagen verksm. og fleiri
fjármálasérfræðingar. Menn voru
sammála um stjórnmálalega þýð-
ingu þessarar stefnuskrárfram-
kvæmdar, en ósammála um efna-
hagslega framkvæmd hennar.
Eftir margra mánaða mála-
þvarg, varð Lindrath að viður-
kenna, að hann hefði veðjað á
rangan hest. Af einhverjum á-
stæðum hafði stjórninni yfirsézt
um óvefengjanlegan eignarétt
hennar yfir verksmiðjunum. Sam
kvæmt réttarúrskurði varð Lind-
rath að láta Volkswagen verk-
smiðjurnar ganga sér úr greip-
um, sem fyrsta tilraunafyrirtæk-
ið. Eftir fleiri mánaða baráttu
innan rikisstjórnarinnar tókst
honum svo loks að fá það sam-
þykkt, að „Preuzsag" (samsteypa
iðnfyrirtækja) skyldi koma í
staðinn.
22 þúsund starfsmenn
En yfir því fyrirtæki var ekki
eins mikill ljómi í huga almenn-
ings. Það framleiðir ekki gljá-
fægða bíla, sem hinn almenna
borgara dreymir um að eignast.
Framleiðsla þess eru steinkol,
kalí, járnmálmar og jarðolia.
Fyrirtækið missti við skipíingu
Þýzkalands eftir styrjöldina,
mikið af námum í mið- og aust-
ur Þýzkalandi, en hefir þó ntl
í þjónustu sinni 22.000 manns.
Ársframleiðsla þess af kolum
éru 7600 smál. Það ræður yfir
40% af blý og zink framleiðslu,
og 10% oliuframleiðslu Vestur-
Þýzkalands. Það á 60% í járnnám
um, 38% í olíuhreinsunarstöðv-
um og er þátttakandi í útgerð
20 fljótaskipa af öllum stærðum.
Ársumsetning er um 800 millj.
Dm„ arðsútborgun til eigandans
Framh. á bls. 12
Námuvinnsla Preuzsag í Rommelsberg.
Námuvinnsluhringurinn Preuzsag
fePPPPISi ■■ ■
Olíuvinnslustarfsemi Preuzsag í Kronsberg
— sem tilraunafyrirtæki —
Skrifstofubygging Preuzsag í
Hannover . . . fyrir hugmynd-
ina um „alþýffu auðvald“.