Morgunblaðið - 08.03.1959, Blaðsíða 22

22
HORGVNBLAÐIfí
Sunnudagur 8. marz 1959
~-J(venj)jó&in ocj h eimiÍiÁ
Það er dásamlegt ab sitja í
salnum og horfa á leiksýningu
Segir Kristólina Kragh, sem starfað
hefur við leikhús i 30 ár
ÖLL höfu’n við komið í leikhúsið
og skemmt okkur við að horfa á
leikritin sem þar hafa verið leik-
in. Sem lcikhúsgestir höfum við
horft á heildina, — tekið öll smá-
atriðin sem skapa hana sem sjálf-
sagðan hlut og látum ekki hug-
ann reika að því hve ótal margir
hafa unnið að því í sveita síns
andlitis að koma sýningunum á
fót. — Hversu margir standa á
bak við tjöldin og fylgjast með
því hvernig þeirra vinna fellur
inn í heildina. — Hér á ég við
aðstoðarfólkið í leikhúsinu, —
sminkara, hárgreiðslufólk, sauma
konur o. s. frv.
Fyrir um það bil tveim árum
heimsóttum við saumastofu Þjóð-
leikhússins og kynntumst for-
stöðukonu þess, frú Nönnu Magn-
ússon, — og datt því nú í hug
að kynnast ofurlítið frú einni, sem
sl. 30 ár hefur starfað við leik-
hús, — og við Þjóðleikhúsið frá
upphafi þess, — frú Kristólínu
Kragh, sem eflaust er fyrsta ís-
ienzka konan, sem lærði hár-
greiðslu og setti upp stofu í höf-
uðstaðnum. Frú Kragh er nú um
það bil að hætta starfi, enda er
hún komin yfir 75 ára aldur, svo
að tiíhlýðilegt er að fá að heyra
hvað hún vill segja, nú, er svo
löngum starfsdegi er um það bil
að ljúka.
★
Þegar við komum inn, vísar
frúin okkur til sætis í dagstof-
unni, og fer síðan fram til þess
að hita kaffisopa. Á meðan not-
um við tækifærið til þess að líta
í kringum okkur, en frúin á ein-
mitt sérstaklega mikið af fall-
egum skrautmunum. Þarna eru
danskar postulínsstyttur, hand-
málaðir : íunir, — og þar glitrar
á kristalinn í sólskininu. Á
veggjunum hanga margar mynd-
ir, — fjölskyldumyndir, fjallkon-
urnar og forsetafrúin eru þarna.
Sérstaka -thygli mína vekur lítið
málverk, og frúin segir, að þetta
sé mynd, sem Kjarval hafi gefið
sér fyrir mörgum árum. Það er
lítill sveitabær á myndinni, og
grasigróin i völlur, en í blámóðu
fjarskans rísa borgarturnarnir.
I — En hvað þér eigið marga
faliega muni.
I — Já, og allir þessir munir hafa
mér verið gefnir til minningar,
af vinum mínum og ættingjum,
bæði hér heima og erlendis.
'P Fallegur draumur.
r — Svo við snúum okkur nú
að efninu, — hvernig gr yður
innanbrjósts nú, er þér eigið bráð
um að segja skilið við starfið
í leikhúsinu?
| .— Þótt ég sé nú orðin þurfandi
fyrir að fá hvíldina, þá mun
ég sakna leikhússins, því ég hef
alltaf litið á það, sem mitt ann-
að heimili. Og nú, þegar ég lít
til baka, finnst mér eins og þetta
hafi allt verið fagur draumur.
í — Hvað olli því eiginlega, að
þér fóruð að vinna við hárgreiðsl-
una í leikhúsinu?
j — Ég hef frá því ég fyrst man
eftir mér haft sérstaklega mikinn
áhuga á söng- og leiklist. Ég man
alltaf eftir því, er ég spurði föður
minn eitt sinn hvort hann héldi
ekki að ég gæti fengið að læra
að spila i orgel, sem var nú eig-
inlega eina heimilishljóðfærið í
þá daga. Faðir min*, sen. var fá-
tækur -g vinnusamur leit á mig
með þvílíku augnaráði og spurði
hvort ég væri bara orðin alveg
snargalin. — Og þótt mig dauð-
langaði, þá minntist ég aldrei á
þetta aftur. Mig langaði ekki til
þess að fá annað eins augnaráð
aftur. Það getur vel verið, að
:.v. Wfr
Kristólína Kragh
ég hefði getað lært að syngja, —
ekki skorti a. m. k. áhugann og
mér hefur verið sagt, að ég hafi
haft laglega rödd. — Og það
fyrsta sem mér er minnisstætt
í sambam'i við leiklistina er hún
frú Stefanía Guðmundsdóttir, í
hlutverki Trínu í Stofufangelsinu.
Ég var 12 ára þegar það var sýnt
og mikið langaði mig til þess að
fara á leikcýninguna, en um það
var ekki að tala. En ég hafði
komizt eftir því, að hægt var að
kíkja í gegnum rifu á glugga-
tjaldinu í góðtemplarahúsinu
með því að hafa eitthvað til þess
að standr. uppi á. — Ég gerði
þá hvorki meira né minna en
„stal“ fullri vatnstunnu sem stóð
við rennuna hjá Indriða Einars-
syni, hellti vatninu úr, velti síð-
an tunnunni langa leið, og meira
að segja yfir grjótgarð, reisti
hana upp fyrir neðan gluggann
og þaðan sá ég mína fyrstu leik-
sýningu, í kulda og ausandi rign-
ingu! — En vatnstunnunni skil-
aði ég aftur að Indriðahúsi og
lét hana á sinn stað undir renn-
una og óskaði innilega eftir aus-
andi rigningu til þess að fólkið
gæti fengið vatnið sitt aftur! Og
svo fékk ég auðvitað ákúrur þeg-
ar heim kom, fyrir að vera svona
•lengi úti í þessú slæma veðri!!
— Var ekki heldur óalgengt
að láta lagfæra hárið á hár-
greiðslustofu um það leyti sem
þér settuð yðar stofu upp?
— Jú, 1913 voru konur hér í
Reykjavík ekki vanar að fara á
hárgreiðslu- og snyrtistofur, —
en þetta lærðist fúrðu fljótt.
— Og hvenær byrjuðuð þér svo
við leikhúsið?
— Fyrir um það bil 30 árum
og mér finnst yndislegt að líta
til baka yfir farinn veg. Ég á
ótal margar góðar minningar um
allt bað fólk, leikara og aðra, sem
ég hefi J nnzt og unnið með í
leikhúsunum, báðum, fyrst í
gömlu Iðnó, sem var alltaf yndis-
leg, þrátt fyrir slæmar aðstæður.
En nú er búið að lagfæra svo mík.
ið hjá þeim þar, búið að mála allt
í ljósum og skemmtilegum litum
og vinnuskilyrðin orðin miklu
betri.
— Og svo fóruð þér til Þjóð-
leikhússins?
— Ég hef unnið við Þjóðleik-
húsið frá stofnun þess þar til í
fyrra að ég afhenti eiginlega starf
ið í hendur afskaplega góðrar og
samvizkusamrar stúlku, sem unn
ið hafði með mér í mörg ár, Torf-
hildar Baldvinsdóttur. Og þetta
er síðasta leikárið sem ég vinn, —
ég er svona til taks ef á þarf
að halda og ev til ráðuneytis ef
með þarf.
— Ég verð að segja að ég ,er
ákaflega þakklát forsjóninni
fyrir að hún skyldi bæta mér
upp að ég gat ekki orðið listakona
sjálf, að lofa mér að fá að vinna
ævistarf mitt við hlið listafólks.
Mér finnst eins og allt þetta góða
fólk hafi verið börnin mín, og
leikhúsið hefur alltaf verið mitt
annað heimili. — Og það er svo
undarlegt, skal ég segja yður,
það var eins og einhver innri
kraftur kæmi manni af stað á rétt
um tíma. Maður vaknaði kannski
upp um morgun eitthvað lasinn
og illa fyrirkallaður.hugsaðiallan
daginn, — nei, nú er ég veik og
get ekki farið, — en svo þegar
klukkan var komin, þá fór maður
af stað og allt^ virtist vera í full-
komnu lagi. Ég hefi tekið eftir
að svona er það oft og einatt með
leikarana sjálfa, — þótt þeir mæti
með sótthita á sýningu, getur hit-
inn verið lækkaður eða jafnvel
horfinn þegar komið er fram i
annan þátt eða svo!!
SVONEF'TD ferskfiskinefnd hef-
ur sent Mbl. svar við samþykkt-
um í félagi útvegsmanna hér í
Reykjavík, þar sem lýst var and-
stöðu við framkomnar tillögur
nefndarinnar um takmörkun
þorsknetjafjölda. Hafði þessi
fundur lýst því yfir að útgerð-
armenn í Reykjavík, væru ó-
bundnir af því eftirliti sem fersk
fisknefnd láti nú framkvæma,
þar sem það næði ekki tilgangi
sínum.
í svari ferskfisknefndar segir
m. a.:
„Ljóst er af þessari tilkynningu
íéJags útvegsmanna í Reykjavík,
að þeir, er sömdu hana, hafa ekki
kynnt sér það málefni, er sam-
þyktir þeirra fjalla um, það er
störf Ferskfisknefndar, eins og
skyldi. Með hliðsjón af þessu,
þykir ferskfisknefnd rétt að
skýra þessi mál nokkru nánar,
til þess að fyrirbyggja frekari
miskilning:
Það er kunnara en frá þurfi að
segja, að gæðum nýfisks, sem
landað var úr bátaflotanum til
vinnslu á undanförnum árum,
hefur farið mjög hrakandi.
Helztu orsakir þessarar öfugþró-
— Finnst yður a<$ leikaiarnir
séu samvinnuþýðir?
— Alveg sérstaklega. Ég get
ekki hugsað mé^ dásamlegra fólk
til þess að starfa með og yfirleitt
betra fólk. — Alltaf er tekið á
móti mér opnum örmum þegar
ég kem „á bak við“, þegar ég
er nú í leikhúsinu, sem gestur.
— Hvað finnst yður um að
koma sem gestur eingöngu og
hafa ekki þurft að vinna að sýn-
ingunní sjálf?
— Það er óneitaniega önnur
tilfinning, en ég finn og sé að
starf mitt er í góðum höndum og
þá er ég ánægð. Mér finnst alveg
dásamlegt að fara á leiksýning-
ar því mér finnst við eiga alveg
framúrskarandi leikara. Og svo
verð ég að segja að mér finnst
einnig háfa verið afskaplega
skemmtilegt að hafa fengið tæki
færi til þess að sjá og kynnast
hinum erlendu leikflokkum sem
hingað hafa komið. Það er til-
breyting fyrir leikhúsgesti og
þroskandi fyrir listafólkið okkar.
Allir erlendu gestirnir hafa ver-
ið afskaplega elskulegir og þakk-
látir fyrir allt sem fyrir þá hefur
verið gert hér. — En mér finnst
að við getum verið stolt af okk-
ar eigin leikurum, og núna t.d.
þegar við getum sýnt „Rakar-
ann“ með okkar eigin fólki ein-
göngu, finnst mér sannarlega á-
stæða til þess að gleðjast, jafnvel
þótt gott geti verið að fá hjálp
annars staðar frá
— Er það nokkurt leikrit sem
yður er sérstaklega minnisstætt?
— Mér finnst að sérhvert leik-
rit hafi sína „sjarma“. Þegar mað
ur vinnur svona við þau og kynn-
ist þeim frá „bakhliðinni", finnst
manni jafnvænt um þau öll.
★ ★ ★
Nú höfum við lokið við kaffið
og dýrindis kökur, — þessi á-
nægjulega heimsókn er nú senn
á enda. Er við kvöddumst sagði
frú Kragh þessi skynsamlegu orð.
— Þar sem ég var alin upp við
vinnusemi, sparsemi og nýtni, hef
ég alltaf reynt að fara vel með
hluti sem mér hafa verið fengn-
ir í hendur. Og þegar ég var að
segja við leikarana, — farið þið
vel með þetta, týnið spennurnar
og nálarnar upp af gólfinu, —
unar eru tvímælalaust stóraukin
notkun þorskanetja og þó eink-
um ofnotkun þeirra. Ástandið í
þessum efnum hér á landi er þeim
mun alvarlegra vegna þess, að
aðrar fiskveiðiþjóðir, er keppa
við okkur á heimsmörkuðunum,
leggja nú allt kapp á að bæta
framleiðslu sína, og hefur sum-
um þeirra orðið verulega ágengt
í því efni.
Með hliðsjón af þessu skipaði
sjávarútvegsmálaráðuneytið á sl.
hausti sex manna nefnd (Fersk-
fisknefnd), er ffjalla skyldi um
„hvort æskilegt væri að taka upp
mat á nýjum fiski, hvernig því
yrði fyrir komið og hver ætti að
bera kostnaðinn“, en tilmæli um,
að slíkt mat væri tekið upp höfðu
borizt ráðuneytinn frá ýmsum
félagssamtökum útvegsmanna. í
nefndinni áttu sæti fulltrúar frá
LÍÚ, SÍF og sölusamtökum frysti
húsanna, auk þess fiskimatsstjóri,
forstöðumaður Rannsóknastofu
Fiskifélags íslands og fiskvinnslu
leiðbeinandi sjávarútvegsmála-
ráðuneytisins".
Nefndin skilaði síðan áliti og
voru aðalniðurstöður þess eftir-
farandi:
»
áttu sumir til að segja: nú, hvað
er þetta, á ekki leikhúsið þetta?
Þá sagði ég: Leikhúsið! Já, en
hvað er leikhúsið? Það er einmitt
þú og ég, — og við eigum að
gleðjast ef því vegnar vel,
og því vegnar ekki vel ef illa er
farið með, — við eigum að fara
með eigur þess eins og oKkar
eigin.
— A.Bj.
Búfræðingar ræða
um fræðslu og út-
breiðslukerfi land-
búnaðarins
AÐALFUNDUR Félags íslenzkra
búfræðikandidata var haldinn í
Baðstofu iðnaðarmanna í Reykja-
vík dagana 28. febr. og 1. marz
sl. Fundinn setti fráfarandi for-
maður félagsins Árni Jónsson, til
raunastjóri á Akureyri, en hann
var jafnframt fundarstjóri. í
stjórn fyrir næsta ár voru kosn-
ir: Form.: Ólafur E. Stefánsson,
ráðunautur hjá Búnaðarfélagi
fslands, féhirðir Magnús Óskars-
son kennari við Bændaskólann á
Hvanneyri og ritari Kristinn Jóns
son héraðsráðunautur, Selfossi.
Á fundinum flutti Haraldur
Árnason héraðsráðunautur í
Skagafirði ,erindi er fjallaði um
fræðslu og útbreiðslukerfi land-
búnaðarins. Um erindi þetta
urðu miklar umræður, sem lauk
með því að kosin var nefnd, skip-
uð félagsmönnum, sem skyldi at-
huga betur núverandi fyrirkomu-
lag þessara mála, og gera síðan
tillögur um betri samræmingu á
fræðslu og útbreiðslukerfinu inn
an landbúnaðarins.
Einnig urðu á fundinum miklar
umræður um launakjör félags-
manna, og var almennt álit fund-
armanna að þau þyrfti að bæta
Fráfarandi stjórn hafði allmikið
gert til að fá launakjörin bætt og
verður unnið að því áfram.
í félaginu er unú um 60 félags-
menn, búsettir víðsvegar á land-
inu.
(Frá Fél. ísl. búfræðikandidata).
Nefndin var sammála um, að
til þes að koma á mati á nýfiski,
þannig að greitt yrði mismunandi
verð fyrir fiskinn eftir gæðum,
þyrfti mikinn undirbúning, ef vel
ætti að vera. Lagði hún því til,
að komið yrði á eftirliti tii
reynzlu með gæðum fisks frá báta
flotanum, sem landað er til
vinnslu á komandi vertíð, en
að reynslutímabilinu loknu
skyldu starfmenn þess vinna að
bættri meðferð aflans, eftir því
sem við yrði komið. Yfirstjórn
eftirlitsins skyldi vera í höndum
Ferskfisknefndar, meðan reynslu
tíminn stæði yfir.
S j á var útvegsmálaráðuney tið
fól síðan ferskfisknefnd að koma
eftirlitinu á, og hóf það góngu
sjna um mánaðamót janúar og
'ebrúar.
Það er ljóst af því, sem hér
hefur verið sagt, að stofnað er
til ferskfiskseftirlits í tilrauna.
skyni, en það er eðli allra til-
rauna, að ekki verður vitað fyrir
fram, hverjar verða niðurstöður.
Sá árangur, sem ferskfisknefnd
hyggst fyrst og fremst ná, er ein-
faldlega að afla nauðsynlegrar
reynslu, sem síðar má byggja á,
er samdar verða tillögur um þær
ráðstafanir, sem endanlega verð-
ur gripið til, til þess að bæta
gæði nýfisks, sem landað er til
vinnslu hér á landi. Eftirlitið mun
því ná „tilætluðum árangri“,
nema útvegsmenn snúist önd-
verðir gegn því og geri eftirlits-
mönnunum ógerlegt að ræxja
starf sitt. Sem betur fer hefur
enn ekki komið til þess, og hafa
starfsmenn eftirlitsins mætt skiln
ingi og velvild hjá útvegsmönn-
um og skipstjórnarmönnum“.
Mun ná tilætluðum árangri
nema ef útvegsmenn
snúast gegn því
segir ferskfisknefnd i svari við
fundarsamþykktum útvegsmanna i Rvik