Morgunblaðið - 14.03.1959, Blaðsíða 2

2
MORGUNRL4ÐIÐ
Laugardagur 14. márz 1959
Framlög tii mannúðar og vís-
indastarfsemi verði skattfrjáls
Ræða frú Ragnhildar Helga-
dóttur í sameinuðu alþingi sl
miðvikudag
Á FUNDI sameinaðs Alþingis s.l.
miðvikudag var tekin til um-
ræðu þingsályktunartillaga Ragn
hildar Helgadóttur og Björns Ól-
afssonar um stuðning við mann-
úðar- og vísindastarfsemi. Fyrri
flm., frú Ragnhildur Helgadóttir,
fylgdi tillögunni úr hlaði og
fórust henni orð á þessa leið:
Ég hef leyft mér að flytja,
ásamt hv. 2. þm. Reykv., till. til
þál., sem prentuð er á þskj. nr.
272. Hún er þess efnis, að Al-
þingi álykti að fela ríkisstj. að
athuga, hvort unnt sé að auka
fjárhagsstuðning við mannúðaf-
og vísindastarfsemi á íslandi með
því að gera framlög fólks til
þeirra mála frádráttarhaef við
álagningu tekjuskatts og útsvars.
Á tveimur síðustu þingum
höfum við flutt frumvöi’p um
þetta efni, þar sem vitanlega hef
ur verið kveðið nánar á um,
hvernig þessu skyldi verða hag-
að var þá tekið fram, að þessa
stuðnings mættu njóta kirkjur,
svo og félög eða stofnanir, sem
vinna að vísindum, menningar-
og mannúaðarmálum, ef upphæð
sú, sem gefin er, fer ekki fram úr
15% af nettótekjum gefanda.
Jafnframt var bent á, að skatt-
yfirvöldum þyrfti að hafa borizt
tilkynningar um þessar gjafir frá
aðiljunum, sem gjafirnar hefðu
þegið.
Ákvæðið um það, hve stór hluti
tekna mætti verða skattfrjáls
eða frádráttarhæfur vegna þess-
arar ráðstöfunar, hefði e. t. v.
getað verið örlítið með öðrum
hætti, sem við hefðum eins getað
fallizt á. Ekki eru þar*a heldur
nákvæmlega tilgreindir þeir aðil-
ar, sem njóta mættu þessa stuðn-
ings. Það yrði að sjálfsögðu reglu
gerðarákvæði í hvert skiptij enda
geta þarfirnar verið mismun-
andi frá ári til árs og nýjar stofn-
anir kunna að rísa, sem stuðn-
ings þyrftu að verða aðnjótandi
á þennan hátt, og þess vegna er
ógerningur að taka það nákvæm-
lega fram í lagafrv. Þessi frum-
vörp náðu í hvorugt skiptið fram
að ganga. Ég vil ekki trúa því, að
það hafi verið beinlínis vegna
þess, að hv. þm. væru mótfallnir
hugmyndinni sem fram kom í
þeim. Það er nær að halda, að
sú andstaða hafi varðað smærri
atriði, sem um var að ræða í
frumvörpunum, og við, sem frv.
fluttum hefðum alveg getað fall-
izt á, að yrði hnikað til á ein-
hvem hátt.
Þegar um svona frv. um að
heimila frádrátt tekna frá skatti
að einu Ieyti er að ræða, koma
að sjálfsögðu til greina ýmis
tæknileg atriði, sem einstökum
þm. er ekki eins auðvelt að fá
upplýsingar um og gera sér grein
standa í nánara sambandi við þá
aðila, sem þarna ráða málum.
Þess vegna er það, að nú höfum
við flutt þáltill. um, að þetta
verði gaumgæfilega athugað, að
hve rniklu leyti væri hægt að
fara þessa leið. Frá okkar sjón-
armiði séð er það ekki aðalatriði,
hvaða hundraðshluti er tiltekinn
nákvæmlega eða hvaða stofnanir,
heldur hitt, að þessi heimild sé
til í íslenzkum skattalögum. Við
erum eindregið þeirrar skoðunar,
að heimild sem þessi mundi reyn-
ast mjög happasæl fyrir rekstur
ýmissa þeirra stofnana, sem átt
er við i þessari tillögu hér á ís-
landi. Það er kunnara en frá
þurfi að segja, að hér er um aðila
að ræða, sem alltaf eiga í meiri
eða minni fjárþröng. Við könn-
umst öll við óvinsæla og erfiða
merkjasölu á sunnudögum,
happdrættismiðasölu og ýmislegt
slíkt, sem auðvitað mundi engan
veginn útilokast með slíkri heim-
ild í lögum, sem við fórum fram
á. ÖU fjáröflun þessara aðila yrði
hins vegar mun auðveldari.
Þess má geta, að við minntumst
hér í þessari þál. aðeins á stuðn-
ing við mannúðar- og vísinda-
starfsemi, vegna þess, að við
töldum, að á þeim sviðum væri
fjárskorturinn eiginlega sárastur
á okkar landi. En að sjálfsögðu
eru ýmsir fleiri aðilar, sem mjög
kæmi til gréina að veita stuðning
á þennan hátt. Dettur mér þá í
hug, að nú nýlega var lagt fram
frv. hér um listasafn ríkisins og
fjár átti að afla til þess með því
að leggja til listaverkakaupa 500
þús. kr. úr menningarsjóði.
Þarna held ég, að væri t.d. einn
aðili, sem mjög væri æskilegt, að
gæti notið stuðnings á þennan
hátt, og mætti vel ætla, að þetta
hefði nokkur áhrif íþáátt að auka
frjáls framlög fólks til listastarf-
semi. Ennfremur má benda á ann
að mál, svipað að vissu leyti, sem
var á ferðinni hér í hitteðfyrra.
Það var um vísindasjóð, þar átti
einnig að taka mörg hundruð
þús. kr. úr menningarsjóði. Að
vísu var þarna um lágmarksupp- a
hæðir að ræða, en einmitt við
svo stofnanir væri það mjög hag-
stæður stuðningur, ef á einhvern
hátt væri ýtt undir áhuga fólks
til að styðja þá með fjárframlög-
um. Okkar tillaga er, að það verði
gert á þann hátt, að skattgreið-
endur þyrftu ekki að greiða hinu
opinbera líka gjöld af þeirri sömu
upphæð, sem þeir þegar hefðu
varið til þessara mála, og hinu
opinbera væri annars skylt eða
rétt að styðja.
að hve miklu leyti sé hægt að
fara þessa leið hér á landi. Þessi
leið er víða farin í öðrum lönd-
um og ýmsar stofnanir beinlínis
grundvallaðar á framlögum, sem
hafa fengizt á þennan hátt. í
Bandaríkjunum t.d., þá er mönn-
um heimilt að ráðstafa 20% af
brúttótekjum sínum skatfrjálst í
þeim tilgangi, sem við minntumst
á í tillögunni. í frumvörpum okk
ar í fyrra var aðeins talað um
15% af nettótekjum, svo að ekki
er hægt að segja, að við höfum
verið mjög Stórtæk, en við töld-
um málið líklegra til framgangs
ef ekki var stigið stærra spör. 1
Bandaríkjunum þykir þetta gef-
ast mjög vel. Það er nátturlega
eðlilegt í svo ríku landi að ræða.
En samt má telja alveg áreiðan-
legt, að hér á íslandi, þar sem
ýmsar framkvæmdir af þessu
tagi eiga mjög langt í land með
að geta fullkomlega gegnt hlut-
verki sínu, væri þessi heimld
þörf.
Loks má geta þess að við, sem
þetta mál flytjum, bindum vonir
við það, að árangur náizt af þess-
ari athugun. Þótt við tilheyrum
ekki stjórnarflokki, mun óhætt
að segja, að þeirri hæstv.
ríkisstjórn sem nú situr, sé
heldur betur treystandi til að
koma skattamáli sem þessu í
sæmilegt horf, en fyrirrennara
hennar.
Ég vil svo Ieyfa mér að leggja
til, að þessu máli verði vísað til
hv. fjvn, og umr. verði frestað.
RAKARINN SÝNDUR 1 25. SINN
Óperan „Rakarinn í Sevilla" verður sýnd í 25. sinn í kvöld
og er þegar uppselt á þá sýningu. — Það er allt útlit á að
„Rakarinn“ verði enn sýndur lengi. Um 14500 leikhúsgestir
hafa séð sýninguna. Myndin er af Guðmundi Jónssyni og
ICristni Hallssyni í hlutverkum sínum.
Kommúnistar egndu fil
uppreisnar í Irak
LONDON, 11. marz NTB-Reuter
Fregnir frá Beirut herma að enn
Athugasemd við auglýs-
ingu fjármálará&u-
neytisins
um innheimtu stór-
eignaskatts
Við teljum, að aðalatriðið sé, að
það sé gaumgæfilega athugað, á
hvern hátt sé hægt að koma þessu
á hér á landi og viljum eindregið
vænta þess, að hv. alþm. sjái sér
fært að styðja það, að Alþingi
fyrir, eins og kannske þeim, sem álykti að fela ríkisstj. að athuga,
4000 dollara efnahags-
aðstoð við vestrœn ríki
WASHINGTON, 13. marz. — Eisenhower hefir beðið Bandarikja-
þing um 4000 millj. dollara aðstoð við vinveitt ríki. Er gert ráð
fyrir, að % hlutar þessarar upphæðar fari til varnarmála vest-
rænna ríkja.
Eisenhower sagði, að efnahags-
aðstoðin væri þessum ríkjum
nauðsynleg, því þau stæðu and-
spænis ofurefli, þar sem væri yf-
ir 6 milljón manna her Sovét-
ríkjanna. Hann minnti á hætt-
una, sem stafar af kommúnism-
anum og samsærum þeim, sem
kommúnistar um heim allan
reyna að efna til.
Þá minnti forsetinn á, að ef
bandamenn Bandaríkjanna í Ber-
lín hefðu ekki notið efnahagsað-
stoðar, væri óvíst, hvernig far-
ið hefði fyrir borginni. Það væri
ekki sízt að þakka efnahagsað-
stoðinni frá Bandaríkjunum, að
Berlínarbúum hefði tekizt að
berja niður kommúnistasamsær-
|ið. —
BLAÐINU hefir borizt eftirfar-
andi frá stjórn Félags stóreigna-
skattsgjaldenda:
í auglýsingu frá fjármálaráðu-
neytinu 9. þ. m., um innheimtu
svonefndum stóreignaskatti,
segir m. a. svo:
„Hafi greiðsla á framan-
greindum kr. 10,000,00 og
10% af afgangi ekki farið
fram í peningum fyrir 15.
apríl n. k. fellur niður rétt-
ur viðkomandi gjaldanda til
greiðslu með skuldabréfi og
ber þá að greiða alla upp-
hæðina í peningum“.
Þess er ekki getið í auglýs-
ingunni samkvæmt hvaða laga-
fyrirmæli rétturinn til greiðslu
með skuldabréfum fellur niður,
sé ekki staðið í skilum á hinum
tilsetta greiðsludegi. Væri mjög
æskilegt að vita við hvað þessi
fullyrðing um réttindatap hefur
að styðjast. Greiðslukjör gjald-
enda virðast vera skilorðslaus og
fastsett i 8. gr. laga nr. 44/1957,
en þár segir:
„Nú er skattur hærri en kr.
10000.80, og er gjaldanda þá
heimilt að greiða allt að 90%
af því, sem þar er fram yfir,
með skuldabréfum, er hann
gefur út, en ríkisstjórnin á-
kveður form og texta skulda-
bréfanna. Andvirði bréfanna
greiðist með jöfnum afborg-
unut* á eigi lengri tíma en
10 árum og séu ársvextir
6%“.
Þetta ákvæði, um að greiðslu
skattsins skuli jafnað niður á 10
ár, er eitt af undirstöðuatriðum
laganma eg átti m. a. að afsaka
hina gífurlegu fjárheimtu. Ef
um það hefði verið að ræða, er
lögin veru sett á Alþingi, að
krefjast staðgreiðslu á skattin-
um, hefði vafalaust engum af
þeim, semr að lögunum stóðu,
komið til kugar að hafa upphæð
skattsins neitt í líkingu við það,
sem ákveðið var, með tilliti til
hinna fastsettu greiðslukjara.
Skatturinn hefði sennilega þá
orðið 5—1* sinnum lægri á hvern
gjaldenda. Þetta virðist alveg úti-
loka, að greiðsludráttur, sem get-
ur orsakazt af margs konar
ástæðum, svo sem af skorti á
greiðslugetu, geti haft í för með
sér þær afleiðingar, eða réttara
sagt þá refsimgu, að rétturinn til
greiðslu með 10 ára skuldabréf-
um falli niður. Til þess hefði
þurft skýlaust ákvæði í lögun-
um, en þaí hefði áreiðanlega
aldrei verið samþykkt. I lögun-
um er ekki einu sinni gert ráð
fyrir dráttarvöxtum, þótt van-
skil verði. Allt bendir þetta til,
að ekki hafi verið gert ráð fyrir,
að beitt yrði sérstakri hörku eða
óbilgirni við innheimtu, heldur
yrði hlutaðeigandi stjórnarvöld
að láta sér mægja, hér eins og
endra nær, að leita aðstoðar dóm-
stóla, ef ekki væri staðið í skil-
um.
Hæstiréttardómur sá, sem fall-
inn er í málinu, gaf og síður
en svo tilefni til að ætla að stað-
lausar hótanir yrðu við hafðar í
sambandi við þessa fjárheimtu.
Samkvæmt þeim dómi er enn
ríkjandi mjög mikil óvissa um
lögmæti hennar. í forsendum
hans er ótvírætt gefið í skyn, að
fjöldi gjaldenda hafi ástæðu og
opna leið til að leita réttar síns
fyrir dómstólunum, vegna ým-
issa „annmarka“, sem eru á lög-
unum og eigmamati þeirra, að
áliti réttarins, Eftir þennan dóm
bentu samtök atvinnurekenda á
það, í bréfi til ríkisstjórnarinnar,
dags. 19. desember 1958, að hið
eina rétta væri, að Alþingi næmi
„slitur" þessara laga sem fyrst
úr gildi. Meðan það er ekki gert,
er og var sjálfsagt, að innheimtan
frestaðist á meðan verið er að
skera úr því fyrir dómstólunum,
hvort lögin og eignamat þeirra
hafi stjórnskipulegt gildL
12. marz 1959
h-ald i herinn uppi ströngu eftir-
liti í Norður-lrak, enda þótt stjórn
in hafi nú náð fullu valdi yfir
ástandinu þar. Ennfremur er frá
því skýrt að verulegt tjón hafi orð
ið í Mósúl og ýmsurn baejum í
nágrenninu. Sagt er að margir al-
mennir borgarar liafi látið lífið í
uppreisninni, en ekki liggja fyrir
neinar áreiðaalegar upplýsingar
um, hver var sk>ngur uppreisnar-
innar.
Flóttamenn, sem komið hafa til
Sýrlands, segja að uppreisnin hafi
brotizt út eftir að kommúnískir
erindrekar ögruðu arabískum þjóð
ernissinnum í Mósúl á laugardag-
inn. í fyrslu bardögunum var Ieið-
togi kommúnista í írak, Kamel
Kazanchi, drepinn ásamt öðrum
framámönnum kommúnista, segja
flóttamennirnir.
Útvarpið i Bagdad tilkynnti í
dag, að lík uppreisnarforingjans,
Shawwafs ofursta, væri komið til
Bagdad, þar sem það verður liengt
í gálga, en hins vegar verður
Kazanchi veitt virðuleg útför.
Fjölskrúðugur
páskamarkaður
í Ingólfsstræti 8
f DAG hefst páskamarkaður
bóka í markaðssalnum, Ingólfs-
stræti 8. Að honum standa ýmis
bókaforlög, svo sem Leiftur,
Bókaútgáfa Þorsteins M. Jóns-
sonar, Iðunn o. fl. Á boðstólum
verður fjöldi bóka: ódýrar skáld-
sögur, ferðasögur og ævintýri,
þjóðlegur fróðleikur, ljóðabæk-
ur, ágætt úrval ódýrra baraa- og
unglingabóka og margvíslegra
annarra bóka. Enn fremur má
búast við, að nokkur eintök gam
alla og sjaldséðra bóka og tíma-
rita verði á boðstólum, og verð-
ur reynt að hafa eitthvað nýtt á
hverjum degi, meðan markaður-
inn stendur — frant að páskum.
í fyrra var haldinn páskamark
aður á sama stað. Varð hann mjög
vinsæll og fjölsóttur, og má bú-
ast við, að margir leggi nú enn
leið sína á páskamarkaðinn og
kaupi sér ódýrt lestrarefni í
páskaleyfinu eða leiti eftir bók-
um, sem þá kann að vanta í safn-
ið. — Markaðurinn verður opinn
fram eftir degi í dag (laugardag).