Morgunblaðið - 13.05.1959, Blaðsíða 8

8
MORCUISBLAÐIÐ
Miðvikudagur 13. maí 1959
er. En það getur ekki verið hollt ! markað fé á útbúunum, þó að
fyrir oss að hugleiða hið sama þær upphæðir hryksiu skammt I
meira en gert er? Gerum vér ekki til stórra hluta í Ási. Útbú þessi
fullmikið af því að treysta á
Kjarna og annan tilbúinn áburð
til mikillar sprettu, en minna
um hitt hvort túnin eru þannig
ræktuð að öllu leyti, að áburður-
inn megni að verða að fullum
notum. Kemur þá til framræsla
landsins, jarðvinnsla og hinn
ræktaði gróður og hirðing hins
ræktaða lands í einu og öllu.
Bútækni-stofnunin norska ogútbú
hennar.
Við Búnaðarháskólann í Ási
eru margar búnaðarstofnanir —
□-
-□
FYRRI GREIN
□-
-□
Grafið og plægt
Bútækni og ræktunarkennsla
eftir Árna G. Eylands | betur en aðalsto*nunin. með-
an hún var ekki tilbúin, og miklu
NÚ ern senn liðin 17 ár síðan; af hverjum bletti sem ræktaður ] mátti til leiðar koma fyrir tak-
fyrsta skurðgrafan, af þeirri gerð
sem mest eru notaðar, tók til
starfa í Garðaflóanum við Akra-
nes og 16 ár síðan fyrsta jarð-
ýtan tók til starfa á sama stað.
Bjartsýni og trúar naut við, en
ekki skorti heldur hrakspár og
glott. „Það er gott að bóman á
henni er löng, ef til vill stendur
hún upp úr flóanum í haust“,
sagði maður nokkur á Akranesi
við mig sem þóttist viti sínu
viti um Garðaflóann og hversu
botnlaus hann væri. Á Búnaðar-
þingi var gert grín að jarðýtun-
um og „því slegið föstu“ að slík
tæki væru ekki líkleg til að koma
að miklu gagni við rætkun lands-
ins.
Fór betur en spáff var.
Allt fór þetta betur en slíkar
spár vildu vera láta. — Og nú
eru liðin 13 ár síðan fyrsta Rækt-
unarsambandið tók til starfa. —
Þrettán til 17 ár, ekki er það
nema stuttur tími í búnaðar-
sögunni og í framkvæmdasögu
þjóðarinnar. En mikið hefur ver-
ið gert á þessum árum, ótrúlega
mikið t. d. í jarðræktinni, mikið
ræst og mikið ræktað. Margt af
þessu er vel gert, annað miður.
Oft hefur verið lítilli kunnáttu
til að tjalda, er menn réðust til
starfa, og margur gröfumaður-
inn og margur ýtustjórinn hefur
orðið að fika sig áfram og læra
af eigin reynslu. Vér segjum oft-
ast að slíkur lærdómur sé hollur
og góður. Víst getur hann. verið
hollur, en í raun og veru er hann
ekki góður með öllu. Hann er of
dýr, og það er hrapallegur mis-
skilningur að verktækni sé bezt
að læra sem mest af reynslunnni
einni, með öllum þeim árekstrum
og mistökum sem slíku námi
fylgja.
Með tækninni fá menn í hendur
dýr tæki og oft viðkvæm um
margt. í raun og veru er það því
slæmur búskapur að nota slík
tæki án kennslu og kunnáttu. Um
þetta höfum vér verið of tómlát-
ir. Þó að það megi dást að því
hvað vel hefur til tekizt víða,
er hitt jafn ljóst, að auðvelt er
að benda á mikil og dýr mistök,
lélega nýtingu dýrra véla og ófull
komin vinnubrögð.
Það eru því miklar ástæður til
að athuga hvort ekki sé rétt að
taka upp nokkuð breytta hætti
á þessu sviði í ræktunarmálunum,
að minnsta kosti ef vér teljum að
rétt sé og kleift að halda áfram
svo sem„ verið hefur undanfarið,
eða því sem næst, með zæktunar
framkvæmdirnar.
Á þessu sviði sem öðrum er oss , , ...
enginn vanzi að því, að læra af,s?m ^r nefnast Her værl þvi
öðrum og þá ef til vill bezt að, ohuSsandl að vinna þanmg að
Institutt — sem starfa meira og
minna sjálfstætt. Sumar eru
þessar stofnanir á vegum háskól-
ans að öilu leyti, en aðrar mega
heita sjálfstæðar, en þó er það
f ameiginlegt með þei-n öllum, að
þeim hefur verið valinn staður
í Ási, háskólanum til eflingar og
til þess að sem best samband sé
á milli hinnar vísindalegu
kennslu í búnaðarfræðum og bún
aðarrannsóknum, hverju nafni
eru með tvennum hætti. T. d.
hefur Tæknistofnunin einskonar
útbú á Vors, við bændaskólann
þar, og er par mest fengizt við
að rannsaka notkun búvéla í bratt
lendi, svo sem tvíhjólatraktora,
sem helzt koma að notum þar
sem tún og akrar eru í brattlendi,
en notkun slíkra traktora er mikil
hér í Noregi. Rannsóknir þessar
og tilraunir hafa þegar orðið að
miklu liði.
En umræðuefni mitt að þessu
sinni eru útibú frá Tæknistofn-
uninni sem halda uppi kennslu
samhliða tilraunum og atnugun-
um„
Aðallega er þá um tvo staði að
ræða og tvö útbú, sem sé:
1. Búvélaskólann (Landbruks-
maskinsk len) í Sparbu í Norður-
Þrændalögum.
2. Kennslu- og reynslubúið í
búnaðartækni (Lære- og pröve-
bruket i mekanisert jordbruk
(Maskinprövebruket), á Vikeid
við Sortland í Nordlandfylki.
Síðastliðið ár voru þessi nám-
skeið haldin á þessum tveimur
stöðum, sem ég vil benda á og tel
mestu máli skipta:
Við Búvélaskólann í Sparbu:
Þriggja mánaða námskeið í hirð-
ingu og notkun traktora og bú-
h
Búvéla- og nýræktarskólinn í Vikeid. — Á myndinni sést vel
landslag á þessum slóffum, viffi vaxnar hæðir og fjöll aff baki
allmikils undirlendis. Byrjun byggingarframkvæmda á skólan-
um, verkstæffi og vélageymsla.
smíði og logsuða 12 + 70 stundir.
Nýrækt og framræsla 12+110
stundir. Að standa að verki 10
stundir. Fjárhagsatriði 25 stund-
ir og ýmislegt 3 st. Alls 120
stundir bókleg fræði og 420
stundir verkleg kennsla og æf-
ingar.
Mánaðarnámskeið í meðferð og
notkun traktora og búvéla era
líka hald „i á Vikeid, og einnig
10 daga námskeið.
Fleiri námskeið heldur Tækni-
stofnun búnaðarins og viðar, t. d.
var á umliðnu ári haldið 6 mán-
aða námskeið fyrir búfræðinga
og garðyrkjumenn til að nema
hirðingu og notkun traktora og
búvéla, með þa ðfyrir augum að
nemendur yrðu færir um að ann-
ast verkstjórn og leiðbeiningar.
Vikeid í Sortland i Norland-fylki, á 69. gráffu norðlægrar breiddar. Búvéla- og nýræktarskólinn
er fyrir botni víkurinnar.
sem nú virðist horfa á voru landi,
að efla æðri búnaðarkennslu á
Hvanneyri, en hafa búvísindin að
öðru leyti að /nestu á mölinni
í Reykjavík. En siílct þýðir vist
lítið um að ræða
Ein af stofnununum í Ási er
Tæknistofnun búnaffarins —
læra af þeim, sem fara sér hægar (
en vér og fika sig áfam og vanda
til verka og lærdóms við verkleg-
ar framkvæmdir, þó að ekki þurf j
um vér til þeirra að sækja um
áræði og jafnvel ekki afköst held- j
ur. Verður mér í þessu hugsað til!
frænda vorra Norðmanna og
þeirrar kennslu sem þeir halda Landbruksteknisk Institutt. Und-
uppi í verktækni við nýrækt. Er anfarin rr hefa Norðmenn verið
þar um að ræða framræslu og koma upp stofnun þessari nokk
jarðvinnslu alla. j uð h*gt og bítandi, en þó með
Ekki kemur mér til hugar að myndarbrag. Nálgast nú óðum
halda að Norðmenn séu það verr j að stofnunin geti talizt vel búin
gerðir um manndóm til verka en j að húsum og tækjum til rann-
vér íslendingar, að þeim sé þess ] sókna og tilrauna og leiðbeininga.
vegna meiri nauðsyn en oss að I En sá háttur hefur verið hafður
halda uppi mikilli kennslu í verk1 á, við að koma fótum undir stofn
legum fræðum. En hitt er aug- unina, að komið hefur verið upp
ljóst, að þeir vanda meira til útibúum frá henni í fjarlægum
ræktunar en vér, enda má segja
með nokkrum sanni, að þeim sé
það meiri nauðsyn sökum land-
þrengsla og þess, hve á miklu
veltur að fá sem mesta eftirtekju
iandshlutum jafnhliða því, sein
aðalstofnunin reis til starfa. Út-
búin hafa jafnvel verið látin sitja
fyrir, með það í huga að þau
gæcu orðið að miklu gagm fyrr
véla. Kennslan er bæði verkleg
og bókleg, 108 kennslustundir í
bóklegu og 432 kennslustundir í
verklegu, sem skiptast þannig:
Mótor og traktorar, og traktora-
akstur 38 135 stundir. Að standa
að verki ( —Kroppsarbeidslære)
10 stundir. Fjárhagsatriði 12
stundir og ýmislegt 12+12 stund-
ir.
Mánaðarnámskeið til að kenna
meðferð og notkun traktora og
búvéla eru einnig haldin í Spar-
bu.
Námskeiðin við Kennslc- og
reynslubúið á Vikeid tel ég þó
mest athyglisverð fyrir oss, og
er þá fyrst að nefna:
Þriggja mánað.i námskeið til að
kenna hirðingu og notkun trakt
ora og búvéla og véltækni viff
framræslu og nýræktun. Kennsl-
an er bæði bókleg og verkleg og
skiptist þannig:
Mótor- o0 traktorafræði og
traktoraakstur 34 + 160 stundir.
Búvélar 24+80 stundir. Efni,
Búvéla- og nýræktarskólinn
á Vikeid.
Eg nefni hann þannig á ís-
lenzku, til styttingar. en rektor
skólans og aðrir forráðamenn
nota mest orðið Maskinpröve-
bruket í landbúnaðarráðuneyt-
inu nota >eir hins vegar öðrum
þræði nafnið Lanbruksmaskin-
skolen, kært barn er nefnt mis-
munandi nöfnum, og ég segi frá
þessu sem votti um það, að enn
er stofnun þessi hvergi nærri
fullmótuð og margt í gerð. En ég
tel að það sé mjög þess vert að
segja nokkuð frekar frá skóla
þessum. Að hér er stefnt að því,
að koma upp fullkomnum og var-
anlegum skóla, má meðal annars
ráða af því, að stjórnandi skól-
ans er nefndur rektor eins og
nú er orðið um skólastjóra við
bændaskólana alla, hitt er svo
annað mál að ekki kann ég alls
kosar vel þeirri nafnbót.
Það var búr.aðarmálastjórinn
í Norrland fylki sem hafði mesta
forgöngu um stofnun þessa skóla
og tilraunastofnunar. Hann —
fylkeslandbrukssjefen Bjarni
Hovde var óragur maður og
raunar ekki við allra hæfi sök-
um áræðis og framkvæmdavilja,
en það er önnur saga. Hreppurinn
Sportland lagði til jörð á Vikeid,
en búnaðarfélögin í þremur
nyrztu fylkjum Noregs, Búnaðar-
félag Finnmerkur, Búnaðarfélag-
ið í Troms-fylki og Búnaðarfé-
lagið í Nordland-fylki leggja
fram fé með aðstoð ríkisins til
að búa jörðina að húsum og tækj-
um sem skólastað, en svo kemur
Tæknistofnun búnaðarins í Ás: til
skjalanna og sér um rekstur skól-
ans og framkvæmd alla, að því
er varðar skólahald og tilraunir.
Ég vil skjóta því að hér, er ég
nefndi búnaðarfélögin í fylkjun-
um, að það er misskilningur sem
oft kemur fram hjá íslenzkum
mönnum er kynna sér búnaðar-
mál hér í Noregi, að þeir ræða
um búnaðarfélögin í fylkjunum
sem Búnaðarsambönd. Hér eru
engin búnaðarsambönd með þeim
hætti sem vér eigum að venjast.
Búnaðarfélög fylkjanna, eitt í
hverju fylki eru að sönnu „sjáif-
stæð“ félög að mörgu leyti og
hafa sínar eigin fjárreiður um
margt, en um margt eru þau þo
eiginlegar ríkisstofnanir og fara
með mál og fjárreiður fyrir land
búnaðarráðuneytið og ríkið i stór
um stíl, engu síður og jafnvel
miklu meir en Búnaðarfél. is-
lands gerir. En hvernig þjónusta
þeirra og starf, sem stofnanir á
vegum ríkisins, er viðurkennt,
kemur meðal annars fram í því,
að framkvæmdastjórar félaganna
s_m hafa titilinn fylkeslandbruks
sjef (búnaðarmálastjóri fylkisi-
ns) eru skipaffir af ríkisstjórn-
inni og formenn félaganna eru
tilnefndir af landbúnaðarráðu-
neytinu. Bændafélögin og smá-
bændafélögin í hverju fylki, sexr
eru tengd búnaðarfélagi fylkisns,
velja aðens tvo menn í stjórn
hlutaðeigandi félags, svo að öllu
samanlögðu verður harla lítill
búnaðarsambandsbragur á skipu
laginu, og raunar um leið harla
lítið um rélagslegt „sjálfstæði"
það er hið opinoera sem hefur
tögl og hagldir ef a reynir, en
til þess kemu'' raunar lítt og ekkx
þar eð hér kemur ekki til greiua
neinn rembingur og tilraun til að
vera ríki í ríkinu, eins og vér
eigum því miður svo oft að venj-
ast um félög og stofnanir á voru
landi íslandi.
Vikeid og hreppurinn Sortland
er sem næst á 69 gráðu norð-
lægrar breiddar, eða stinnings-
mikið norðar en nyrstu tangar
fslands. Vér eigum blátt áfram
bágt með að átta oss á fjar-
lægðum í Noregi frá suðri til
norðurs, það er 4 sólarhringa
ferð með hraðferðaskipi héðan
frá Satangri norður til Sortland.
en auðvithað með viðkomu víða.
Bújörðin og landið, sem' skól-
inn hefur til umráða, er alls
206,7 ha. Auk þess aðgangur að
högum í sameign og réttur til að
Framh. á bls. 15.