Morgunblaðið - 13.05.1959, Blaðsíða 15

Miðvikudagur 13. maí 1959
MORCTJISBLAÐIÐ
15
Er Ægir tók fyrsta togararm
eftir fjögra mílna stækkunina
Eftir Pétur Sturluson vélstjóra
voru hásetarnir á togaranum
farnir að ókyrrast og kölluðu
sumir þeirra upp í brúna til karls
ins. Ægir sigldi nú við hlið tog-
arans, með sama hraða og hann
og beindi að honum byssunni.
HÉR í— fri ;ögn eins vél-
stjórans, er var á varðskipinu
Ægir, þegar togarinn York City
var tekinn í landhelgi út af
Blakknesi við Patreksfjörð 16.
júlí 1152.
Það var fyrsti togarinn, sem
tekinn var í landhelgi eftir að
landhelgislínan var færð í 4
sjómílur og flóum og fjörðum
lodkað. Frásögn þessi er skrifuð
eftir minni.
Mál þess togaraskipstjóra var
á sínum tíma svipað prófmál á
viðbrögð Breta við 4 mílna lín-
unni, eins og mál skipstjórans
á Lord Montmomery er núna
við 12 mílna línunni.
Um borð í varðskipunum þyrftu
að vera góðar kvikmyndatöku-
vélar og einn hásetinn að vera
sérstaklega þjálfaður í meðferð
þeirra. Væri þá hægt að ljós-
mynda framkomu togaraskip-
stjóranna og einkum hina þekktu
„séntilmennsku“ Bretans. Myndu
þá og hinar „snjöllu spurningar
um kjölfar togarans" hverfa úr
réttarsölum og kvikmyndahúsin
fengju ágæta aukamynd er auka
myndu tekjur landhelgissjóðs
verulega.
Hinn 16. júlí 1952 tók varð-
skipið Ægir brezkan togara í
landhelgi út af Blakknesi við
Patreksfjörð. Þetta var fyrsti tog
arinn, sem tekinn var við ólög-
legar veiðar í landhelgi eftir að
landhelgislínan var færð út í 4
sjómílur.
Varðskipið Ægir var við gæzlu
út af Vestfjörðum og var statt
út af Lafjarðardjúpi að kvöidi
15. júlí. ■ Um nóttina var haldið
áfram eins og landhelgislínan lá
suður með Vestfjörðum
Þegar Ægir nálgaðist Patreks-
fjörð, sást togari framundan, er
virtist vera innan við línu út af
Blakknesi, og hafði sá stefnu frá
landi. Er komið var á staðinn, var
togarinn York City að hífa inn
trollið um 0,2 sjómílur utan við
landhelgislínuna. Veður var gott,
logn og sléttur sjór. Vél varð-
skipsn..,s var stöðvuð, er það var
á móts við togarnn. Var nú mörg-
um varðskipsmönnum forvitni á
að sjá hve veiðin var mikil hjá
Bretanum. En þar gaf ekki á að
líta. Töldu sumir að það myndu
vera tvær til þrjár körfur, en
aðrir ~ög u að það væri bara
tveir til þrír steinbítar í pokan-
um.
Þegar togaramenn höfðu inn-
byrt trollið var togaranum stefnt
í áttina að varðskipinu og er
hann nálgaðist, kom skipstjóri
hans út á brúarvæng og kvaðst
vilja tala við „the Captain". Virt-
ist okkur, sem á dekki stóðum,
að hann væri að biðja skipherr-
ann á Ægi að koma um borð
til sín og tala við sig. En Þór-
arinn Björnsson skipherra kvaðst
heyra agætlega til hans og gæti
hann víst notað lúðurinn, ef hann
þyrfti eitthvað við sig að tala.
Ekki vildi togaraskipstjórinn það.
Vildi hann nú fá að koma um
borð í varðskipið og tala við
skipherrann. Var að lokum send-
ur bátur yfir að togaranum og
kom togaraskipstjórinn með hon-
um aftur og hafði loftskeytamann
sinn meo sér. Heldur var tog-
araskipstjrinn þungur í hreyf-
ingum og varð að lyfta undir
hann, svo að hann kæmist upp
á dekk og var það þó lítið
hærra en borðstokkur bátsins.
Virtist hann vera eitthvað reikull
í spori, er ...nn gekk eftir dekk-
inu, líkt og hann hefði haft vín
um hönd. Skamma viðdvöl hafði
togaraskipstjórinn um borð í
varðskipinu. Er báturinn renndi
frá aftur, kallaði hann til skip-
herrans, að þeir myndu hittast
aftur á Patreksfirði. En ekkert
svar fékk hann við því.
Þegar búið var að taka upp
bátinn, var haldið af stað og
stefnt inn Patreksfjörð. Varð-
skipið Ægir var komið nokkuð
inn á fjörðinn, er togarinn sást
breyta um stefnu og stefndi nú
inn fjörðinn á eftir varðskipinu.
Virtist hann fara heldur hægt.
Lét þá skipherra minnka ferðina
en halda stefnu varðskipsins
óbreyttri. Nokkru seinna sneri
hann varðskipinu við og hélt nú
enn fór allt á sama veg. Togarinn
slapp fyrir aftan án þess að draga
úr ferðinni. Enn var rennt fram
með stjórnborðshlið hans og skip
stjóranum skipað að nema staðar.
Meðan á þessu gekk, óð togara-
skipstjórinn um brú og brúar-
vængi á skipi sínu veifandi kring
um sig lúðrinum eins og hann
væri að verjast illum öndum.
Steytti hann hnefann í áttina til
varðskipsins í hvert skipti, sem
hann kom út á brúarvænginn.
Var. kipi'. Ægir

á móti togaranum. Ekki munu
togaramenn hafa tekið eftir þv,
að Ægir sneri við, því að skipin
héldu góða stund hvort á móti
öðru, þar til togarinn beygði
þvert af og hélt nú í suðurátt
fyrir Blakknes. Sáust þá greini-
lega togvírarnir aftur af honum.
Lét skipherrann þá hringja í vél-
símanum á full ferð og var keyrt
eins og vélarnar frekast þoldu.
Ægir -i korr.r þá heilar 12
sjómílur, miðað við klukkustund.
Togarinn hvarf sjónum varð-
skipsmanna stutta stund, er hann
fór í hvarf við Blakknesið, en
er Ægir kom út fyrir nesið, sást
togarinn halda áfram sömu stefnu
langt fyrir innan línu. Hvort að
togaramenn urðu nokkuð varir
við Ægi, fyrr en fyrstu fallbyssu
skotinu var hleypt af, er ekki
gott að segja, en svo mikið er
víst, að ekki voru nema nokkrar
skipslengdir milli skipanna, þeg
ar togarinn breytti stefnunni aft-
ur og hélt nú beint út frá landi.
Var þá skotið lausu skoti í áttina
til hans. Hróp og köll heyrðust
frá togaranum, og skömmu
seinna gaus kolsvartur reykjar-
mökkur upp úr reykháf hans.
Varðskipið Ægir var nú komið
upp í kjölfar togarans og var sett
út bauja, en jíðan beygt fram
með hlið togarans stjórnborðs-
megin. Kallaði skipherra Ægis
gegr.um hátala varðskipsins til
skipstjórans á togaranum, og
skipaði honum að stöðva skipið,
þar eð hann væri staðinn að ó-
löglegum veiðum í landhelgi. Óð
þá togaraskipst.iórinn út á brú-
arvænginn með lúðurinn mikla
á lofti. Var nú horfin „séntil-
mennskan" frá því um morgun-
inn og orðbragðið var slíkt, að
ekki mun prenthæft, pað litla,
sem skildist. Var Ægi rer.nt ská-
halt fram fyrir stefni togarans
og vélar hans settar á fulla ferð
aftur á bak. En vegna þins þunga
skriðs, er á Ægi var, rann hann
áfram jóðan spöl áður en hann
stöðvaðist. Þetta notfærði togara
skipstjrinn sér og sveigði stefnu
togarans til þannig, að hann
komst fyrir aftan Ægi, án þess að
draga úr ferðinni. Var þá skotið
að honum öðru skoti, lausu skoti,
fram fyrir stefni, vélarnar settar
á fulla ferð áfram og sveigt fram
fyrir togarann aftur. En Ægir
gamli er þungur í snúningum og
hefur ekki nema eina sKrúfu og
Þegar Ægir í þriðja sinn renndi
fram með hlið togarans, var skot
ið föstu skoti milli mastra hans,
framan við brúna, en skipstjór-
inn sinnti því ekki heldur. Nú
Sumarmyndir
frá Noregi
ÞRIÐJUDAGINN 28. apríl rfl.
; Þegar togaraskipstjormn gaf sig gýndi Iyar 0rgland, sendikenn-
ekki þó að skotið væri framan
við brúargluggana hjá honum var
fallbyssunni beint rétt fyrir fram
| an stefni togarans. Skotið reið af
og dynkur mikill heyrðist og sjór
inn guaðist upp, kúlanskall i sjó-
inn. Þóttust sumir heyra málm-
hljóð, en aðrir sögðu það vera
bergmál frá skipunum. En nú
var togaramönnum nóg boðið, og
sá, sem staðið hafði við stýris-
hjól togarans, meðan á eltinga-
leiknum stóð, hljóp nú fram á
hvalbak togarans og Iét akkerið
falla, en skipstjórinn hringdi
vélsímanum á stopp. Ekki vildi
karlinn samt hreyfa sig af staðn-
um, fyrr en brezkt eftirlitsskip,
er þá var statt inn á Dýrafirði,
var búið að mæla upp staðinn.
Var haft samband við það og kom
það eftir tvo tíma. Baujan, sem
látin var fara í kjölfar togarans,
sem fyrr segir, mældist 1,1 sjóm.
fyrir innan línu, og sjálfur var
togarinn um 0,2 sjóm. innan við
landhelgislínuna, er hann var
stöðvaður og lágu trollvírarnir
aftur af honum í áttina til lands.
Vírana varð hann að andæfa upp,
og var þá farinn að nálgast bauj-
una, er trollið kom upp. Togara-
skipstjórinn mun hafa látið slaka
út nær öllum vörunum af tog-
vindunni á þeirri von að sleppa
út fyrir línu, áður en nann yrði
stöðvaður.
Togarinn var síðar færður til
Reykjavíkur og dæmdur þar fyr
ir landhelgisbrot.
Pétur Sturluson vélstjóri,
Álafossi.
Hve lengi á oð þo’a lykf-
ina trá Kletti?
NÚ, þegar sól hækkar á lofti og
menn fara að opna hýbýli sín
fyrir sól og sumri og fólk fer
jafnvel að hyggja á sólböð, vakn
ar sú spurning hjá okkur, sem
búum í Laugarnesinu og ná-
grenni, hvort fýlan muni ekki
fylla íbúðir okkar, og hvort
fólkinu okkar muni verða vært
utanhúss vegna óþefsins sem
leggur frá Kletti.
Mönnum finnst það ef til vill
að bera í bakkafullan lækinn að
skrifa meira um hina illræmdu
fiskimjölsverksmiðju að Kletti. í
mínum augum er þó framkoma
ráðamanna þeirrar verksmiðju
svo ósvífin, að ástæða væri til
ari, litskuggamyndir fvá Noregi
í 1. kennslustofu iáskólans.
Myndirnar tók Orgland sjálfur,
er hann var á ferð í Noregi í
fyrrasumar. — Svo mikil aðsókn
var að myndasýningu þessari, að
margir fengu ekki sæti, eða urðu
frá að hverfa.
Sendikennarinn ætlar þvi að
hafa aðra sýningu á sama stað
nk. fimmtudagskvöld, 14. þ.m.,
kl. 8,30. Sýnir hann þá aðrar
myndir úr safni sínu, þar á með-
al eru margar myndir frá tveim
stærstu borgum Noregs, Osló og
Björgvin. Þar getur t.d. að líta
myndir frá Trollhaugen, heimili
Edvards Griegs, rétt hjá Björgvin,
og einnig frá hinum fræga Vige-
landsgarði í Osló.
Myndir þessar tók Orgland i
fyrrasumar, eins og hinar fyrri,
í ferð, sem hófst í Björgvin, en
þaðan var haldið um Harðang-
urshálendið og Hallingdal til
Oslóar og til baka um Þelamörk
Sýnir hann margar myndir frá
þessum fögru og sérkennilegu
landsvæðum.
Grafið og plægt
Frh af bls. 8
að kaupa til viðbótar síðar meir
50—60 ha. Veiðiréttur í ám og
vötnum fylgir einnig með. Af
þessu landi eru 192 ha talið nytja
land og af því 110 ha gott rækt-
unarland, þar af um 50 ha skóg-
lendi, sem auðvitað getur verið
álitamál hvort rækta skal til ann-
ars en viðar.
Á þessum slóðum er um ís-
lenzka veðráttu að ræða, er til
þes kemur að líta á lönd til rækt-
unar. Þar eru stærstu mýrlendi
Noregs á láglendi, vel fallin til
ræktunar. Alls er talið að í Nord-
land-fylki séu um 50,000 ha af
góðu ræktunarlandi óræktuðu og
eru þá eigi talin minni svæði en
50 ha í einum bletti.
Búvéla- og nýræktarskólinn er
8 kílómetra frá þorpinu Sort-
land, sem er hafnarþorp og mið-
stöð í hreppnum samnefndum, og
19 km frá Kleiva, sem er bænda-
skóli nýstofnaður, svo að það
er margt í gerð þ...na, og ber
votht um að f oamenn trúa
á aukna ræl . .1 og búskap, þó
að nokkuð norðarlega sé.
Enn er þó margt í reifum á
þessum Búvéla- og nýræktar-
skóla, en bændaskólinn í Kleiva
er fullbyggður og glæsilegur ei.is
og nú er orðið um marga af
bændaskólunum norsku svo að
vel mættum vér huga að því til
fyrimyndar um aðbúnað á bænda
skólunum á Hólum og Hvanneyri,
þess að skrifa dag hvern um bráðasta, legg ég til að fýlu þess
Mér sýnist að ef þarna væri
byggður allhár hornsteinn myndi
reykinn bera það hátt að hans
gætti ekki í bænum, að ég nú
ekki tali um ef honum væri blás-
ið upp í loftið. Þetta er auðvitað
svo ómerkileg lausn á málinu og
óvísindaleg að ég er efinn að
henni verði sinnt. Mér þætti samt
ráð að þessir höfðingjar tækju
sig til og byggðu þarna regluleg-
an skorstein a. m. k. 30—40 m
háan, svona á meðan þeir velta
vísindalegu lausninni fyrir sér.
Eru engar reglur um verk-
smiðjuskorsteina í heilbrigðissam
þykkt bæjarins?
Verði ekki úr þessu bætt hið 'Þar sem mikils er vant ef vel á
málið eða þar til þeir létu sér
segjast. Margt hefur verið ritað
og rætt um mál þetta og meira
að segja hefur þjóðkunnur verk-
fræðingur boðið þessum ólyktar-
pésum tæki til þess að eyða lykt-
inni. Það síðasta sem ég las um
þessi mál var að framámenn
verksmiðjunnar hyggðu á utan-
ferð til þess að kynna sér þessi
mál nánar.
Allan þann tíma, sem um þetta
hefur verið rætt, hafa eigendur
verksmiðjunnar haldið því fram,
að lausn þessa máls væri svo há-
vísindaleg og kostnaðarsöm, að
vart hefði slíkt vandamál verið
leyst til þessa. Það vill oft verða,
þegar leysa á einfalda hluti, þá
verða menn svo háfleygir í hugs-
un að venjulegir jarðneskir hlut-
ir verða næsta óleysanlegir. Er
skemmst að minnast járnsmiðs-
ins fyrir vestan, sem tjakkaði
upp loftplötuna á verzlunarhús-
inu eftir að hinir lærðu höfðu
gefizt upp. Það verður hverjum
manni ljóst, sem inn að Kletti
kemur, að þar er ekki fullbyggð
verksmiðja, það vantar reykháf-
inn á verksmiðjuna, svolítill
stubbur stendur upp úr þakinu
svona rétt eins og á venjulegu
íbúðarhúsi.
ari verði dælt í gamla gaskerfið,
sem nú er ónotað og fýlan leidd
heim til þeirra snillinga er verk-
smiðjuna reka, svo og til þeirra
er ráða því að þessi ósómi er
leyfður. Mér finnst ekki nema
rétt að þeir fái að njóta þessara
hlunninda eins og við hinir.
Ég veit að þessari kvörtun
mun svarað á þann veg að verk-
smiðja þessi vinni úr sjávaraf-
urðum og afli gjaldeyris. Það
er gott útaf fyrir sig en það rétt-
lætir ekki þann dónaskap að
bjóða fólki upp á þennan óþverra.
Hér sýnist mér aðeins vera um
það að ræða, hvort eigendum
verksmiðjunnar eigi að haldast
það uppi að spara þann kostnað,
sem eðlilegur má* teljast vegna
reksturs verksmiðju sem þessar-
ar. Vegna staðsetningar verk-
smiðjunnar hlýtur ýmislegt að
sparast, af þeim sökum telst það
varla til ofmikils mælst, að fái
þeir þarna að vera áfram, leggi
þeir í þann kostnað er nægir til
þess að vera þeirra á þessum
stað valdi ekki íbúum heilla
bæjarhverfa óþægindum, svo
ekki sé nú meira sagt.
Rvík, 27. apríl ’59.
Árni Brynjóllsson.
að vera, og miklu meira en menn
virðast koma auga á bæði utan
Alþingis og innan. Hefi ég ný-
lega vikið að því á öðrum stað
og skal ekki fjölyrða um það
hér. Á Vikeid var fyrst gert að
gömlu íbúðarhúsi sem þar var,
þá var byggt verkstæði og véla-
geymsla fyrir um 300 þúsund,
og nú er verið að hefja bygg-
ingu heimavistar sem rúmar um
20 nemendur, hærra er akki reist,
því að þetta er ekki hugsað sem
neinn stór skóli. Samhliða rækt-
uninni, sem ekki verður hraðað
meira en hvað nauðsyn verklegu
kennslunnar kreíur kemur til að
gróðursetja skjólbeiti, og gera
margháttaðar athuganir a því,
hvernig hægt er að létta bú-
störfin norður þar, á bændabýl-
um, þar sem búa skal við ræktun
og nýja hætti.
Auk re. ors eiga aC vera tveir
fastir kennarar við skólann og
einn búfræðingur sem bústjóri.
Þá er í gerð að Búnaðarbygg-
ingastofnu.. . í Ási (Institutt for
bygningslære) komi þarna á fót
athugnum tilað ganga úr skugga
um hvernig hagkvæmast er að
byggja norður frá bæði yfir
menn og skepnur og til allra bú-
þarfa.