Morgunblaðið - 07.07.1959, Síða 10

Morgunblaðið - 07.07.1959, Síða 10
Þriðjudagur 7. júlí 1959 10 MORcrnvrtr 4ðið Utg.: H.f. Arvakur Reykjavik. Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson. -.ðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (áhm.) Bjarni Benediktsson. Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur. Einar Asmundsson. Lesbók: Arni Óla, símí 33045. Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson Ritstjórn: Aðalstræti 6. Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480. Askriftargald kr 35,00 á mánuði innamands. 1 lausasölu kr. 2.00 eintakið. AÐALFUNDUR S./.S. JDAG hefst aðalfundur SÍS. Fundir þess risafyrirtækis hljóta ætíð að vekja mikla athygli, on þó aldrei fremur en nú. Aðalfur.durinn er nú haldinn nokkru síðar en oft áður og dylst engum, að frestunin var í sam- bandi við Alþingiskosningarnar. Á því kunna að vera jðlilegar skýringar, en annað kemur og tií álita. -li og £.... fshættir þess hafa orðið mönnu;.i mjög að um- ræðuefni að undanförnu. - Engum íslendingi kemur til hugar að bera brigður á nytsemi samvinnufélaga. Þau eiga mikinn þátt í þeim framförum, sem orð- ið hafa hér frá því að þau voru fyrst stofnuð. Um þau öll gildir að þau mega ekki vera hafin yfir gagnrýni. Mörgum þeirra hefur tekizt að haga starfsemi sinni svo, að ekki hefur orðið að ásteit- ingarsteini í stjórnmálum. Má þar t. d. nefna eitt öflugasta sam- vinnufélagið, Sláturfélag Suður- lands, sem nær yfir heilan lands- hluta. ' Hefur þar aldrei komið upp neinn grunur um pólitíska misnotkun, enda vinna bændur þar saman án alls stjómmála- ágreinings. Um sum kaupfélög horfir öðru vísi við. Þau hafa komizt undir flokkslegt einræði og jafnframt hagað störfum sínum svo, að sótzt hefur verið eftir verzlunarein- okun. Reynslan hefur aftur á móti sa;inað mönnum, að slík einokun er hættuleg í höndum hverra sem er, ekki sízt, ef harð- skeyttir valdabraskarar nota hana sjálfum sér til f amdráttar. Um sjálft SÍS hagar svo, að það hefur orðið hinn eini auð- hringur, sem nú starfar á íslandi. Því er raunar haldið fram til af- sökunar, að skuldlausar eignir þess séu tiltölulega litlar, ekki meiri en eignir nokkurra ein- staklinga samanlagt. Sú afsökun er meira en hæpin, því að miðað við hið mikla fjármagn, sem þama er samankomið, hefðu lík- ur átt að vera til þess, að eigna- myndun yrði mikil. En látum það vera. Aðalatriðið er, að þarna er undir einni stjórn meiri atvinnurekstur og gífur- legra fjármagn en nokkurn tíma fyrr hefur verið saman komið í fárra manna höndum á íslandi. Þar breytir engu um, þó að veru- legur hluti fjárins sé fenginn að láni eða kalláður eign einstak- linga, sem ekki hafa raunveruleg ráð yfir því. Að sjálfsögðu er tilætlun þeirra manna, sem þarna hafa náð yfir- ráðum, að láta gott af sér leiða. BYGGINGARFELA G VERKAMANNA UTAN UR HEIMI Léleg bók um Anthony Eden En gallinn er sá, að í ráðamanna- hópnum er það talin „siðferði- lega skylda“ að haga störfum svo, að tilteknum flokki, -Fram- sókn, verði til ávinnings. Auð- vitað dettur engum í hug að halla beri á Framsóknarmenn í þess- um samtökum, en þeim á ekki heldur að beita Framsóknarmönn um til hags umfram aðra. Með „klóklegum" kosningaað- ferðum hefur því raunar verið svo fyrir komið, að Framsóknar- menn hafa öll ráð í heildarsam- tökunum. Allir stjórnendur þeirra eru flokksbundnir Fram- sóknarmenn og helmingur þing- menn eða fyrrveranu, þingmenn þess flokks. Þátttaka í samvinnu- félögum :.nan SÍt er hins vegar svo almeim, að Framsóknarmenn geta ekki verið þar, svo neinu nemi, hlutfallslega sterkari en meðal þjóðarinnar í heild. Engu að síður viðurkenndi Eysteinn Jónsson, varaformaður SÍS, á síð- asta Alþingi, að hann hefði ekki alls fyrir löngu ferðazt um landið og lýst því, að meðlimum kaup- félaganna bæri að kjósa Fram- sóknarmenn. í kosningabarátt- unni nú fylgdu forráðamennirnir þessari leiðbeiningu varafor- mannsins sýnu eindregnar en nokkru sinni fyrr. Gagnrýni á þessum aðförum á ekkert skylt við óvild til sam- takanna sjálfra. Þvert á móti. Þau geta því aðeins orðið að tilætluðu gagni og starfað í samræmi við óskir yfhgnæfandi meiri hluta meðlima sinna, að þau hætti öll- um stjórnmálaafskiptum og ein- beini sér að því að leysa þau verkefni, sem þau eru stofnuð til. Því miður hafa og orðið slíkar misfellur hjá sumum þeim fyrir- tækjum, sem SÍS hefur úrslita- ráð í, að Ijóst er, að ekki veitir af, að betur sé en hingað til fylgzt með því sem þar er að gerast. Almenningur bíður þess nú með eftirvæntingu, hvort á aðalfundi SÍS verður gefin fullnægjandi skýrsla um olíuhneykslið á Kefla víkurflugvelli. Ráðamenn SÍS, sem sendu í vor út tilkynninguna um forstjóraskiptin í olíufélög- unum, þurfa að sjálfsögðu ekki að bíða úrslita réttarrannsóknar til að skýra frá því, sem þeim sjálfum er kunnugt um, og vænt- anlega hefur ráðið breytingun- um, sem gerðar voru. Hér er mikilla umbóta þörf og verður fróðlegt að sjá, hvort for- ystumennirnir skilja kall tímans eða halda áfram að treySta eigin völd með það fyrir augum, að SÍS gegni þeirri „siðferðilegu skyldu" að þjóna hagsmunum Framsóknarflokksins. BREZKI blaðamaðurinn Rand- olph Churehill, sonur stjórnmála- skörungsins aldna, hefur nýlega skrifað bók, sem hann nefnir „The rise and fall of Sir Anthony Eden“. Þykir flestum að hann hafi kastað höndunum mjög til verksins, eins og margs, sem hann hefur áður látið frá sér fara og sett fram ýmsar mjög hæpnar eða jafnvel fráleitar skoðanir. Það séu í rauninni aðeins skrif hans um Súez-ævintýrið, sem orðið hafa til þess að vekja áhuga manna fyrir bókinni, en hinar mörgu óráðnu gátur þess máls eru enn ofarlega í hugum margra Breta. Flest það, sem um málið er sagt í bókinni, hefur hins vegar reynzt vera endurprentun á upp- lýsingum, sem áður hafa komið fram opinberlega, m.a. í bók Bromberger-bræðranna um þenn- an atburð, sem þó þykir ekki á- reiðanleg í alla staði. Það einasta, sem nokkur okkar er talinn í fyr- ir þá, er hug hafa á að koma sér upp heildarmynd af því, sem raunverulega átti sér stað, er frásögn höfundarins af framkomu Harold Macmillans, þáverandi fjármálaráðherra, í þeim málum, er atburð þennar snertu. í bókinni segir, að honum hafi á þeim tíma, sem Súez-stríðið var með hans vitund að hlaupa aí stokkunum, einnig verið kunnugt um, að ríkiskassinn var að verða tómur. Sterlingspundið var einu sinni enn á barmi gengisfellingar, Eden Churchill og Englandsbanki hafði tjáð hon- um, að gengi þess yrði því aðeins tryggt, að unnt yrði að fá 1000 milljón dala ábyrgð í Bandaríkj- unum. Aðfararnótt hins 6. nóvem ber gengu svo brezkir og franskir herflokkar á land í Port Said og tóku bæinn herskildi. Þetta kom Sameinuðu þjóðunum mjög á ó- vart og af þeirra hálfu var vopna hlés þegar krafizt. Macmillan gaut þá augunum til tóms ríkiskassa síns og bað um símtal við Washington. Þar komst hann í samband við bandariskan embættismann klukkan 3 um nótt ina, skv. bandarískum tima, en Dulles utanríkisráðherra hafði þá nýverið gengið undir fyrstu lækn- isaðgerðina vegna meins þess, er síðar leiddi hann til dauða. Um 10-leytið næsta dag, eftir brezk- um tíma, gat Macmillan svo til- kynnt brezku stjórninni, að 1000 milljónirnar væru falar — en með því skilyrði, að Bretland og Frakkland yrðu þegar við kröfu Sameinuðu þjóðanna um að hætta við ráðagerðir sínar. „Þessi lýsing á rás viðburð- anna, sem er samvizkusamlega sett fram og að því er virðist studd traustum heimildum, er at- hyglisverðasti hluti þessarar 326 síðna bókar, sem gefur yfirborð- kennda og að ýmsu leyti ranga mynd af Eden“, segir einn gagn- rýnandinn. Hann telur það meg- ingalla bókarinnar, að höfundin- um takist ekki að skýra undra- verða afstöðu Edens í Súez-æfin- týrinu svo viðhlítandi sé, en á- stæðan til þess virðist vera sú, að hinn brezki blaðamaður geri sér ekki grein fyrir, að einmitt í því sé fólginn hinn mikli leyndar- dómur um „the rise and fall of Sir Anthony Eden“. Þess má að lokum geta, að áð- ur en langt líður eru væntanleg ar á markaðinn endurminningar Anthony Edens sjálfs, sem hann vinnur að um þessar mundir. Þyk ir því mörgum, að bók Randolph Churchills sé naumast tímabær. Þess er vænzt að ýmis atriði varð- andi afstöðu Edens í Súez-mál- inu muni skýrast, þegar endur- minningar hans sjá dagsins Ijós, og er þeirra því beðið með tals- verðri eftirvæntingu. BifGGINGARFÉLAG verka manna í Reykjavík er 20 ára um þessar mundir. í fréttum hefur stuttlega verið skýrt frá sögu félagsins og er af henni Ijóst að félagið hefur unnið merkilegt starf í uppbyggingu bæjarfélagsins á síðustu 20 árum. Þegar lögin um byggingu verkamannabústaða voru fyrst sett, greindi menn nokkuð á um, hvort þau mundu koma að til- ætluðum notum. Starfsemin mót- aðist og í fyrstu iiokkuð af póli- tískum sjónarmiðurn og varð það til þess að lögunum var breytt 1939 og hið nýja byggingarfélag verkamarma þá stofnað. Eftir stofnun þess hefur allur stjórn- málaágreiningur horfið úr fé- laginu. Þar hafa menn úr öllum flokkum unnið saman með heil- brigðum hætti og með góðum árangri. Nú orðið er og viður- kennt af öllum, að þarna hefur verið unnið gott starf, sem ásamt margháttaðri fyrirgreiðslu og forystu Reykjavíkurbæjar og stórvirkjum þúsunda borgara hef ur stuðlað að því að leysa hús- næðisvandræðin. X-15 sleppt Iausri neðan úr risaþotunni B-52. X-15 í tilraunaflugi % ''v- * "V. • /W ■" X-15 í lendingu. Efri myndin sýnir hve flugmaðurinn hallar | flugvélinni mikið í lendingu — til þess að draga sem mest úr j hraðanum. Á neðri myndinni hafa afturhjólin snert jörðu. X-15 RALETTUFLUGVÉLIN, er Bandaríkjamenn hafa smíðað og ætla að senda mannaða út í geim- inn, hefur nú farið í nokkur reynzluflug, sem hafa gengið samkvæmt óskum. X-15 verður flutt upp í háloftin í risastórri sprengjuþotu og sleppt þar til þess að spara henni eldsneytið fyrsta áfangann. Til- raunirnar, sem farið hafa fram að undanförnu, hafa verið svip- aðs eðlis. Sprengjuþotan B-52, stærsta sprengjuþota Bandaríkja manna, hefur flutt X-15 upp í 35—40.000 feta hæð — og sleppt henni þar. En X-15 hefur ekki verið hlað- in eldsneyti í þessum ferðum. Hún hefur verið látin svifa til jarðar — og tilraunaflugmaður- inn, Scott Crossfield, hefur próf- að flugeiginleika flugvélarinnar. Þessar myndir, sem hér birtast, eru teknar af einu þessara til- raunafluga á dögunum. X-15 er fest undir annan væng B-52 og sleppt lausri í 38.000 feta hæð. Og rúmum 5 mínútum síðar lend ir X-15. Hraðin hennar er mikill í lendingu, vænghaf lítið — svo að Crosrfield flugmaður verður að reisa fiugvélina mikið í lend- ingunni, eins og meðfylgjandi myndir sýna. X-15 vegur liðlega sex smálestir með tóma eldsneyt- isgeyma. en fullhlaðin er hún helmingi þyngri. Tilraunimar fara fram í Kaliforníu. Ekki er enn vitað hvenær fyrsta flug- ferðin út í geiminn verður farin í þessari nýju flugvél, sem flýg- ur með margföldum hraða hljóðs- ins. Trivandrum, Indlandi 2. júli. ENN kom til átaka með lögreglu og andkommúnistum í Keralahér- aðinu í dag — og særðust 19 manns undan kylfuhöggum lög- reglumanna. Segir í fréttaskeyt- um, að lögreglan verði nú harð- hentari með hverjum degi í við- ureign við stjórnarandstæðinga, sem ætla að þvinga stjórnina til þess að efna til nýrra kosninga.

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.