Morgunblaðið - 07.07.1959, Qupperneq 11

Þriðjudagur 7. júlí 1959
MORCTiynr 4ðið
11
Cerast Danir aðilar að
frí verzlun arsvœðinu ?
Eru á báðum áttum, en verða að faka
ákvörðun fyrir 20. júli
Kaupmannahöfn í júlí 1959.
í ÞESSUM mánuði eða nánara
sagt fyrir þ. 20. júlí verða Danir
að öllum líkinuum að ákveða,
hvort þeir gerast aðilar að hinu
nýja svokallaða ytra fríverzlunar
svæði, sem er að komast á lagg-
irnar. Það á uð koma — að
minnsta kosti fyrst um sinn — í
staðinn fyrir fyrirhugaða fri-
vezlunarsvæðið, sem reynt var
í fyrra að stofna «tneð þátttöku
þeirra 6 landa, sem að Samein-
aða markaðnum standa, og allra
hinna aðildarlanda Efnahagssam-
vinnustofnunar Evrópu (OEEC).
Verði þetta ytra fríverzlunar-
svæði stofnað, þá skiptast OEEC-
löndin í tvö stór Viðskiptabanda-
lög, nefnilega Sameiginlega mark
aðinn (með þátttöku Vestur-
Þýzkalands, Frakklands, ítalíu
og Benelux landanna þriggja) og
fríverzlunarsvæði (með þátttöku
Noregs, Svíþjóðar, Bretlands,
Sviss, Austurríkis, Portúgal og
ef til viil Danmerkur), en 4
OEEC-lönd, nefnilega ísland, ír-
land, Grikkland og Tyrkland,
standa ein síns liðs utan við
þessi miklu viðskiptasamtök.
Tilraunir til að stofna fríverzl-
unarsvæði með þátttöku allra
OEEC-landanna, einnig þeirra,
sem eru aðilar Sameiginlega
markaðsins, mistókust sem kunn
ugt er á síðastliðnu hausti.
Skömmu seinna eða réttara sagt
h. 1. janúar í ár var byrjað að
lækka tolla, sem gilda innan vé-
banda Sameiginlega markaðsins.
Fyrst um sinn voru þeir lækkað-
ir um 10%.
Lönd, sem standa utan þessa
markaðs sæti því þar lakari kjör-
um en aðildarlöndin, og mismun-
urinn eykst á næstkomandi ár-
um, þar sem allir tollar og önnur
viðskiptahöft milli aðildarland-
anna verða smátt og smátt afnum
in, 'en út á við gilda sameigin-
legir tollar.
Ekki hvað sízt Bretar og Svíar
hafa gerzt órólegir vegna þess
ástands, sem þarna er að skapast,
og óttast alvarlegar afleiðingar
fyrir útflutning til þessara 6
landa, en þau hafa keypt 14%
af útfluttum brezkum vörum og
40% af útfluttum sænskum vör-
Nýtt viðskiptabandalag
Bretar og Svíar áttu því frum-
kvæði að því, að embættismenn
frá Danmörku, Noregi, Svíþjóð,
Bretlandi, Portúgal, Sviss og
Austurríki sátu fund í Saltsjö-
baden í námunda við Stokkhólm
fyrri hluta júní mánaðar, til þess
að gera tillögur um stofnun frí-
verzlunarsvæðis með þátttöku
þessara íanda.
Aðalatriðið i tillögum þeirra
er þess efnis, að þessi lönd af-
nemi smátt og smátt tolla og önn-
ur viðskiptahöft sín á milli á
næstkomandi 10 árum. Fyrsta
tollalækkunin, 20%, á að ganga
í gildi 1. júlí 1960. En tolla- og
haftafrelsið á eingöngu að ná til
iðnaðarvara, ekki til landbún-
aðar- og sjávarafurða. Og þarna
er aðeins um sameiginlegan vöru-
markað að ræða. Er.t. d. ekki til
þess ætlast, að þessi lönd skapi
sameiginlegan vinnumarkað eða
samræmi félagsmálalöggjöf sína,
eins og gert er innan Sameigin-
lega markaðsins.
Satt að segja er Dönum ekki
vel við þetta ytra fríverzlunar-
svæði. Þeir eiga á hættu að lenda
þarna í klemmu milli tveggja við
skiptabandalaga. Danir hafa mik-
illa hagsmuna að gæta á báðum
þessum svæðum. 40% af innflutn
ingi Dana kemur frá fríverzlun-
arsvæðinu og 30% frá Sameigin-
lega markaðnum. 42% af útflutn-
ingi Dana fer til
svæðisir.s og 30%
lega markaðsins.
fríverzlunar-
til Sameigin-
til Lundúna og Bonn til þess að
tala við brezka og þýzka ráð-
herra um landbúnaðarafurðirnar.
f Lundúnum ræddu þeir málið
við Maudling efnahagsmálaráð-
herra og Haxe landbúnaðarráð-
Löndin sex með þverstrikunum eru í Sameiginlega markaðin-
um. Hin sjö með lóðréttu rákunum verða hugsanlega í Frí-
verzlunarsvæðinu. Þau svörtu eru aðilar að OEEC, en standa
utan við tollabandalögin.
Útflutningur landbúnaðarvara
skiptir mostu máli
Mestu máli skiptir útflutning-
ur landbúnaðarafurðanna. Þarna
er um að ræða eina þýðingar-
mesta tekjulind dönsku þjóðar-
innar. Þótt iðnaðarvöruútflutn-
ingurinn aukist ár frá ári og sé
nú orðinn mikill, þá er útflutn-
ingur landbúnaðarafurða meiri,
og hann byggist að mestu leyti á
innlendri framleiðslu. Innflutn-
ingur framleiðsluvara til land-
búnaðarins er tiltölulega lítill.
Nú stendur svo illa á, að tveir
aðalkaupendur dönsku landbún-
aðarafurðanna eru Bretar og
Þjóðverjar, en þeir verða hvorir í
sínu bandalaginu. Spurningin er
því sú, hvernig staða danskra
landbúnaðarafurða verði á
brezka og þýzka markaðnum, ef
Danir gerast aðilar að fríverzlun-
arsvæðinu.
Stofnun Sameiginlega markaðs
ins er þegar farinn að torvelda
útflutning okkar til Þýzkalands,
segir Hans Pinstrup, forseti Land
búnaðarráðsins. Aðild okkar að
fríverzlunarsvæðinu hlyti að
gera að verkum, að við yrðum
verr settir á þýzka markaðnum
en nú, þar sem Þýzkaland mundi
þá sæta lakari kjörum á danska
markaðnum en aðildarlönd frí-
verzlunarsvæðisins.
•
Nú gætu menn ef til vill hugs-
að sér, að aukinn útflutningur til
fríverzlur.arsvæðisins gæti bætt
dönskum bændum upp markaðs-
tap í Þýzkalandi. En margir eru
vondaufir um það.
Ef við tökum þátx í fríverzlun-
arsvæðinu, þá skuldbindum við
okkur í rauninni til að veita vör-
um hinna aðildarlandanna frjáls-
an aðgang að danska markaðn-
um, þar sem við fáum nálega ein-
göngu iðnaðarvörur frá þeim, seg
ir einn af leiðtogum danskra at-
vinnurekenda. En 70% af útflutn
ingi okkar til fríverzlunarsvæðis-
ins eru landbúnaðarvörur. Við
fáum enga tryggingu fyrir því,
að þær verði tollfrjálsar og hafta
lausar innan svæðisins. Við eig-
um að semja um þær við hvert
aðildarlandið út af fyrir sig.
Þetta er misréttL
Til Lundúna og Bonn
Tveir danskir ráðherrar, Krag
utanríkisráðherra og Skytte land
búnaðar.áðherra, fóru í lok júní
herra.Fullyrt er í Danmörku, að
Krag og Skytte hafi fyrst og
fremst farið þess á leit \ við
Breta, að þeir afnemi tollana
dönsku "leski og smjöri, að ríkis-
styrkur til bænaa á Bretlandi
verði minnkaður og að Bretar
banni innflutning á smjöri frá
löndum, sem selja smjör á brezka
markaðnum fyrir lægra verð en
framleiðsluverðið.
Brezkir bændur vöruðu strax
Macmillan-stjórnina við að fall-
ast á þessar kröfur. Beaverbrook-
blöðin sögðu um Krag og Skytte,
að þeir væru „víkingar vorra
daga í ránsför til Bretlands“.
Macmillan-stjórnin getur vafa-
laust ekki skelt skollaeyrunum
við kröfum brezku bændanna,
sérstaklega ekki núna, þar sem
þingkosningar fara að nálgast.
Atkvæði bænda geta í sumum
kjördæmum ráðið úrslitum. Við
þetta bætist, að brezka ríkis-
stjórnin vill halda uppi tollaíviln-
unum gagnvart samveldislöndun
um. En hins vegar er talið ólík-
legt, að hún hafi látið dönsku
ráðherranna fara alveg tóm-
henta heim.
Ákvörðun fyrlr 20. júlí
Eftir heimkomuna hafa þeir
Krag og Skytte ekkert viljað
segja opinberlega um árangur
ferðarinnar. En Krag segir þó, að
danska ríkisstjórnin hafi ennþá
ekki tekið endanlega afstöðu til
ytra fríverzlunarsvæðisjns, en
hún vergi að gera það fyrir h. 20.
þ. m.
Utanríkisráðherra þeirra 7
landa, sem hafa undirbúið þetta
nýja viðskiptabandalag, koma
þennan dag saman í Stokkhólmi
til þess að samþykkja stofnun
þess. Á þessum fundi verða Danir
að segja til, ef þeir vilja gerast
aðilar.
Tíminn er þvi naumur, að
margra áliti alltof naumur, til
þess að Danir geti íhugað þetta
vandamál nægilega vel.
Dönsku stjórnmálamennirnir
eiga í miklu annríki þessa dag-
ana. Ríkisstjórnin ræðir málið
við utanrikismálanefndina foP*
menn flokkanna, leiðtoga at-
vinnurekenda o. fl. Þingmenu
hafa verið kvaddir heim úr sum-
arleyfi.
H. 6. þ. m. fara þeir Krag og
Skytte aftur til Lundúna til að
tala við brezka ráðherra um land
búnaðarvörurnar. Þ. 10. þ. m.
hittast forsætisráð.ierrar Norður
landa í Kungálv skammt frá
Gautaborg. Kungálv á þá þúsund
ára afmæli Nota ráðherrarnir
tækifærið til að tala u"m ytra frí-
verzlunarsvæðið og hið fyrirhug-
aða toilabandalag Norðurlanda.
Þ. 14. þ. m kemur Þjóðþingið
danska saman til þess að ræða
áform rikisstjórnarinnar í mark-
aðsmálunum.
Danir ekki á eitt sáttir
Dani greinir mjög á um þa8,
hvaða afstöðu þeir eigi að taka
í þesum málum. Jafnvel er ágrein
ingur um þetta innan ríkisstjórn-
arinnar og stjórnarflokkanna.
Sumir jafnaðarmannaráðherrarn
ir álíta heppileg-ast, að Danir ger-
ist aðilar að ytra fríverzlunar-
svæðinu. Aðrir, þ. á. m. H. C.
Hansen og Krag, eru að sögn
mjög hikandi. Leiðtogar verka-
manna óttast alvarlegar afleið-
ingar og aukið atvinnuleysi, ef
innflutningur iðnaðarvara frá
sex löndum yrði frjáls í Dan-
mörku. 40% af danska iðnaðnum
mundi þí. veitast erfitt að stand-
ast erlenda samkeppni. 120.000
verkamenn starfa í þessum iðn-
aðarfyrirtækjum, sem eru illa
samkeppnisfær.
Róttæku ráðherrarnir óttast, að
stofnun ytra fríverzlunarsvæðis-
ins mundi leiða til viðskiptastríðs
milli þess og Sameiginlega mark-
aðsins. Þetta gæti orðið Dönum
hættulegt. Bændur krefjast þess,
að Danir biðji um upptöku í Sam
eiginlega markaðinn.
Páll Jónsson.
Endurskoðun verBi gerð á
vinnulöggjötinni
Ályktanir aðalfundar Vinnuveit-
endasambands Islands
EINS og frá hefur verið skýrt
var aðalfundur yinnuveitenda-
sambands Islands haldinn hér í
Reykjavík dagana 28.—30. maí
síðastliðinn.
Fundurinn var vel sóttur alla
dagana og ríkti mikill áhugi um
eflingu samtakanna, sem með
hverju árinu sem líður, láta
æ fleiri málefni vinnuveitenda til
sín taka.
Síðasta fundardaginn flutti
Jónas Haralz, ráðuneytisstjóri,
erindi fyrir fundarmenn um efna-
hagsmálin, ástand og horfur. Er-
indi Jónasar var að vonum fróð-
legt og var gerður góður rómur
að máli hans og einnig svaraði
hann fyrirspurnum frá fundar-
mönnum.
A þessu vori eru liðin 25 ár frá
stofnun Vinnuveitendasambands-
ins og var þess minnzt á fundin-
um. Formaður hefur verið frá
upphafi Kjartan Thors framkvstj.
og er það enn.
Á fundinum voru samþykktar
margar tillögur, m. a. þessar:
Endurskoðun á vinnulöggjöfinni
„Aðalfundur Vinnuveitenda-
sambands íslands, haldinn í Ham
.arshúsinu í Reykjavík dagana
28.—30. maí 1959, skorar á ríkis-
stjórn og Alþingi að láta nú þeg-
ar fara fram gagngera endurskoð
un á lögum nr. 80 frá 11. júní
1938 um stéttafélög og vinnu-
deilur, enda löngu tímabært.
Fundurinn vill benda á, að þeg-
ar lögin voru sett fyrir meir en
tveim áratugum, voru þau frum-
smíð og því eðlilega í mörgu
gölluð og hin öra þróun í atvinnu
háttum og félagsmálum, sem síð-
an hefur átt sér stað hér á landi,
gerir þörf á endurskoðun laganna
brýna“.
Aðild Vinnuveitendasambands
tslands að rannsóknarstofnun
atvinnuveganna
„Aðalfundur Vinnuveitenda-
sambandsins haldinn í Reykjavík
dagana 28.—30. maí 1959, beinir
því til fr'amkvæmdanefndarinnar
að hún vinni að því, að Vinnu-
veitendasambandið fói fulltrúa í
stjórn Rannsóknarstofnunar iðn-
aðarins, sem nú er verið að und-
irbúa og í stjórnir annarra hlið-
stæðra deilda, sem ástæða þykir
til, enda er það verkefni Vinnu-
veitendasambandsins að vera fé-
lagsmönnum til aðstoðar og leið-
beiningar í atvinnurekstri þeirra
inn á við og út á við og koma
fram fyrir þeirra hönd gagnvart
opinberum aðilum“.
Söluskattur og útflutnings-
sjóðsgjald
„Aðalfundur Vinnuveitenda-
sambands íslands, haldinn í
Reykjavík dagana 28.—30. maí
1959, leyfir sér að beina þeim
eindregnu tilmælum til Alþingis
og ríkisstjórnarinnar, að fella
niður söluskatt og útflutnings-
sjóðsgjald af vinnu, þjónustu og
efnisvörum, sem fyrirtæki láta í
té.
Reynslan hefur sýnt að skatt-
heimta þessi skapar hið mesta
misrétti og truflar samkeppnisað-
stöðu fyrirtækjanna gagnvart
þeim mörgu, sem taka orðið að
sér alls konar iðnaðarstörf án
þess, að starfa hjá skráðum fyrir-
tækjum, auk þessa geta umrædd-
ir aðilar lagt til ódýrara efnl
beint frá efnissölum, sem ekki
eru söluskattskyldir.
Jafnframt skorar fundurinn á
ríkisstjórnina að breyta nú þeg-
ar, þar til endanleg skipan
kemst á þessi mál, innheimtu
söluskatts á efni, þannig ,að
skattheimtan fari eingöngu fram
um leið og aðflutningsgjöld eru
greidd.
Fundurinn bendir sérstaklega
á að þess sé vandlega gætt, að
ekki skapist nýtt misrétti í iðn-
aðinum við þessar nauðsynlegu
og sjálfsögðu breytingu.
Loks leyfir fundurinn sér að
minna á fyrri fyrirheit stjórn-
valda um að afnema söluskatt og
útflutningssjóðsgjald í þeirri
mynd, sem það nú er“.
Jafnrétti í skattaálagningu
„Aðalfundur Vinnuveitenda-
sambands Islands haldinn 1
Reykjavík dagana 28,—30. maí
1959, áréttar fyrri samþykktir
.sínar um að öllum atvinnufyrir-
tækjum, í hvaða formi sem þau
eru rekin, einkafyrirtækjum,
samvinnufyrirtækjum og fyrir-
tækjum ríkis- og bæjarfélaga,
sem sams konar rekstur hafa með
höndum, sé gert að greiða beina
skatta eftir sömu reglum, svo að
réttur samanburður fáist á rekstr
arhæfni þeirra. Einnig að veltu-
útsvör séu frádráttarbær við
ákvörðun skattskyldra tekna ef
eigi reynist unnt að afnema þau.
Þá telur fundurinn nauðsynlegt
að breyta skatta- og útsvarslög-'
um í þá átt að. auðvelda, að er-
lent fjármagn verði hagnýtt í ís-
lenzkum atvinnurekstri“.
Sýningarsvæði
„Aðalfundur Vinnuveitenda-
sambands Islands haldinn I
Reykjavík dagana 28.—30. mal
1959, fagnar því að uppdrættir og
skipulag á lóð þeirri er Sýningar-
Framh. á bls. 13.