Morgunblaðið - 24.09.1959, Qupperneq 6

6
MORGUNBLAÐ1Ð
Fimmtudagur 24. sept. 1959
íslenzka þjóðin góður efni-
viður til manntræbirannsókna
Samtal við Jens Pálsson mannfræðing
EINN af okkar ungu og efnilegu
vísindamönnum, Jens Fálsson, er
fyrir nokkru kominn heim til ís-
lands eftir fjögurra ára dvöl í
Bandarikjunum. Hann nam fyrst
mannfræði við Uppsalaháskóla í
Svíþjóð, gerði síðan rannsóknir
á íslendingum á áranum 195?—
1954 en hóf nám við Kaliforníu-
háskóla árið 1956 og útskrifaðist
þaðan sumarið 1957. Jens hefur
síðan stundað framhaldsnám við
Washingtonháskóla og Harvard-
háskóla en starfað jafnframt sem
aðstoðarmaður prófessora og að
eigin rannsókpum. Hann var
kjörinn félagi í Phi Beta Kappa,
einu elzta og merkasta heiðurs-
félagi háskólamanna í Bandarikj-
unum og einnig i Heiðursstúdenta
féiagi Kaliforniuháskólans.
Morgunblaðið hafði tal af Jens
nýlega og fer hér á eftir samtal
við hann.
Viltu ekki segja okkur eitthvað
frá Kaliforníuháskólanum?
Hann er stærsti háskóli heims-
ins þegar meðtalin eru öll útibú
hans víða um Kaliforníu. Um 30—
40 þúsund stúdentar sækja hinar
ýmsu deildir háskólans, árlega,
enda er þessi skóli meðal fremstu
og fullkomnustu háskóla Banda-
ríkjanna, talinn í röð með Har-
vard, Chicago og Columbia há-
skólum. Það er því ekki að furða
þótt stúdentar frá öðrum löndum
sæki lika mjög til þessa háskóla.
Hátt á annað þúsund eriendra
manna stundar nám við skólann
ár hvert. Á Alþjóðaheimili stúd-
enta í Berkeley, sbm er nálægt
San Francisco, búa hundruð
manna af mísmunandi þjóðerni
og kynflokkum. Stúdentalíf er
þar mjög fjörugt, umræðufundir
tíðir, um stjórnmál o. fl. Meðan
ég bjó þar sýndi ég eitt sinn
kvikmynd frá íslandi ,sem Is-
lenzka sendiráðið í Washington
góðfúslega útvegaði. Vakti hún
mikla athygli ,sem og sérstök sýn
ing, sem ég var beðinn að koma
upp í Alþjóðaheimilinu. En ís-
lenzkt fólk búsett í Berkeley að-
stoðaði mig við uppsetningu
hennar.
Á alþjóðaheimilinu skipti ég
mér lítið af Evrópumönnum, en
kynntist aftur mörgum Asíu- og
Afríkubúum, þar á meðal var
einn bezti vinur minn, kínversk-
ur liðsforingi úr leynilögreglu
Sjang Kaj Sjeks. Hann var hið
mesta prúðmenni dagfarslega, sí-
brosandi með brandara, en ef ein
hver minntist á kommúnista þá
gnisti hann tönnum og hatur
brann úr augum hans.
Hittir þú ekki marga Vestur-
íslendinga í Ameríku?
Jú. Sá fyrsti þeirra var dr. Vil-
hjálmur Stefánsson, landkönnuð-
ur. Hann tók mér afar vel og
'bauð mér að dvelja hjá sér. Slíkri
gestrisni mætti ég víða meðal
íslendinga vestra. Þar sem ég
veit að margir þeirra sjá
Morgunblaðið þá má ég kannske
nota tækifærið til að þakka marg
víslega aðstoð og vináttu er ég
naut hjá þeim. Sérstaklega
vildi ég þakka þann heið-
ur, sem íslendingafélagið í N-
Kaliforníu sýndi mér með því að
veita mér fyrstum manna fé úr
nýstofnuðum sjóði sínum sem er
til styrktar íslenzkum námsmönn
um í Kaliforníu. Einnig met ég
það traust er íslendingafélögin í
Seattlé í Washington, fólu mér
að flytja aðalræðuna á hátíð
þeirra í tilefni af 17. júní í fyrra.
Síðast en ekki sízt vil ég geta
íslenzkra Mormóna í Utah. Hjá
þeim dvaldist ég um 10 daga
skeið í góðu yfirlæti og sótti m. a.
guðshús þeirra, sem eru mjög lát-
laus að gerð og enga krossa hafa.
Hefði ég sennilega tekið trú, ef
kona ein háöldruð af íslenzku
kyni hefði ekki beðið guð að
forða mér frá þeirri „villu“. Hún
bjó í Spanish Fork og hélt þar
ein við sína gömlu lútherstrú.
Hún var fjögurra ára er hún fór
af íslandi en talaði ennþá ramma
íslenzku. Þegar ég kvaddi hana,
klappaði hún mér og kallaði á
eftir mér: „Láttu þá ekki felia
þig".
í Salt Lake City var mér sýnd
hin mikla ættfræðistofnun Mor-
móna, þar sem vinna um 400
mánns.
Gerðir þú nokkrar mannfræði-
athuganir á Vestur-fslendingum?
Mig hefur lengi langað til að at-
huga íslenzku landnemana
vestra og afkomendur þeirra, en
því miður er það illgerlegt fyrir
félausan mann og tímatæpan að
ná til margra þeirra. Þeir eru
svó dreifðir. Ég mældi þó nálægt
100 manns á svipaðan hátt og
fólkið hér heima. Flesta fékk ég
til mælinga í Kaliforníu og í
Seattle, einnig nokkra Mormóna
í Utah. Ég náði líka í fólkið á ís-
lenzku elliheimilunum í Blaine
og Gimli. Kannske auðnast mér
síðar að gera skipulagðar athug-
arnir á Vestur-íslendingum, en
það gæti orðið. merkilegur saman
burður við fólkið hér heima. Gall
inn er bara sá að hinir gömlu eru
að kveðja.
Hvað starfaðir þú. annars jafn-
hliða námi þínu?
Ég var fyrst aðstoðarmaður Dr.
McCown’s, aðalkennara míns við
Kaliforníuháskólans þar til hann
fór til Indlands. Viðfangsefnið
var aflaga höfuðkúþur Indíána
frá -Perú. Þá starfaði ég um tíma
fyrir prófessor H. Hamer í sam-
bandi við mállýzkurannsóknir.
Vorið 1958 réðst ég svo til Was-
hingtonháskóla í Seattle. Þar
fékkst ég mest við tölfræðilega
vinnu en einnig nokkuð við blóð-
rannsóknir á mönnum af mon-
gólsku kyni. Dr. Hulse var þá
yfirmaður minn og aðalkennari.
Hann hafði alveg sérstakan á-
huga á rannsóknum mínum á ís-
lendingum enda hefur hann feng
ist við svipuð viðfangsefni hjá
öðrum þjóðum. (þ. e. mælingar
og aðrar rannsóknir á lifandi
fólki).
Er ég hafði lokið starfi mínu
og námi við Washingtonháskól-
ann, fór ég til Harvardháskóla,
sem er nálægt Boston á austur-
strönd Bandaríkjanna. Þar er m.
a. mérkilegt íslenzkt beinasafn
og eitt stærsta og fullkomnasta
mannfræðibókasafn heimsins.
Sótti ég aðallega fyrirlestra hjá
Dr. Howells og Dr. Hunt, sem
báðir eru sérfræðingar í fysiskri
antrópólógíu. Ennfremur lagði
ég sérstaka stund á að kynna mér
va xtarrannsóknir.
Hefur það hvarflað að þér að
setjast að í Bandaríkjunum?
Nei, aldrei. Mér hefur samt
liðið þar vel, og atvinnumögu-
leikar virtust sæmilegir. Mér var
boðin föst staða við vaxtarann-
Jens Pálssou
sóknarstofnun í Philadelphia,
sem er rekin af þekktum mann-
fræðingi, með styrk úr ríkissjóði
Bandaríkj anna.
Úr því varð þó ekki, að ég
tæki við henni. Þá var mér einn-
ig boðin aðstoðarkennarastaða i
mannfræði við Visconsinháskóla,
og jafnframt vildu þeir fá mig
þar í rannsóknir. Vinna við mann
fræðisafnið í Berkeley í Kali-
forníu kom einnig til greina, en
ég hafnaði báðufn þeim tilboð-
um.
Hætt er við að ef maður kemst
á spenann erlendis "fcá verði erf-
iðara að alíta áig lausian, og
leggja út í þá óvissu baráttu, sem
bíður í föðurlandinu.
Hvað hyggst þú að gera í fram-
tíðinni?
Nú sem stendur, vinn ég meðal
annars að ritgerð sem byggist á
mannfræðirannsóknum mínum á
Íslendingum, en meira nám er
framundan, og vonandi frekari
rannsóknir varðandi íslendinga.
Ég hefi talið það nauðsynlegt,
að kynna mér mismunandi skóla
í mannfræði. Þettaer geysivíðtæk
vísindagrein, og menn eru stöð-
ugt að aema ný svið innan henn-
ar. Það er engin ein og algild
stefna til í mannfræði, þó að
segja megi, að aðalmarkmiðið
sé eitt og hið sama.
Verkefnin eru mörg sem við
blasa, og vona ég að geta síðar
gert grein fyrir þeim, sem mér
finnast mest aðkallandi á íslandi.
Nú vil ég aðeins segja þetta:
Við íslandingar, sem gortum
af ættfræðiáhuga okkar og mann
fræði í fornum skilningi, getum
varla lengur látið hjá líða að
leggja meiri rækt við vísindalega
mannfræði.
Það er álit allra þeirra visinda-
manna, sem til þekkja, að ís-
lenzka þjóðin sé fádæma góður
efniviður til mannfræðilegra
rannsókna, segir Jens Pálsson að
lokum. Hann er nú á förum til
framhaldsnáms við Oxford há-
skóla í Englandi.
Utankjörstaðakosning erlendis
UTANKJORFUNDARKOSNING
getur farið fram á þessum stöð-
um erlendis frá og með 27. sept-
ember 1959:
BANDARÍKI AMERÍKU
Washlngton D.C.
Sendiráð íslands
1906 23rd Street, N.W.
Washington 8, D.C.
Baltimore, Maryland:
Ræðism.: Dr. 'Stefán Einarsson
2827 Forest View Avenue
Baltimore, Maryland.
Chicago, Illinois:
Ræðism.: Dr. Árni Helgason
100 West Monroe Stree'
Chicago 3, Ulinois.
Grand Forks, North Dakota.
Ræðismaður: Dr. Richard Beck
801 Lincoln Drive
Grand Forks, North Dakota.
Minneapolis, Minnesota:
Ræðismaður: Bjöm Björnsson
Room 1203, 15 South Fifth
Street, Minneapolis, Minnesota.
New York, New York:
Aðalræðismannskrifstofa
fslands, 551 Fifth Avenue,
New York 17, N.Y.
Portland, Oregon:
Ræðism.: Bardi G. Skúlason
1207 Public Service Building
Portland, Oregon.
San Francisco og Berkeiey,
Califonia:
Ræðism.: Steingrímur Octavíus
Thorlaksson, 1633 Elm Street
• San Carlos, Califomia.
Seattle, Washington:
Ræðismaður: Karl F. Frederick
218 Aloha Street
'Seattle, Washington.
BRETLAND
London:
Sendiráð íslands
17, Buckingham Gate
London S.W. 1.
Edinborg-Leith:
Aðalræðism.: Sigursteinn Magn
ússon 46, Constitution Street,
Edinburgh 6.
Grimsby:
Ræðism.: Þórarinn Olgeirsson,
Rínovia Steam Fishing Co. Ltd.
Faringdon Road, Fish Dock
Grimsby.
DANMÖRK
Kaupmannahöfn:
Sendiráð íslands
Dantes Plads 3
Kaupmannahöfn.
f
FRAKKLAND f
Paris:
Sendiráð fslands
Verkalýðsfélac;
Akraness se’r upp
samningum
AKRANESI, 21. sept.: — Karla-
og kvennadeild Verkalýðsfélags
Akraness hafa sagt upp samn-
ingum frá og með 15. október n.k.
með mánaðar uppsagnarfresti.
skrifar úr
dagiega lífinu
D
VELVAKANDA hefur borizt
eftirfarandi bréf:
Þeir kveðja ekki í sáma
VELVAKANDI. — Það er ekki
úr vegi að minnast rétt á
það, að mikið ósköp hljóta marg-
ir þeirra, sem sinna opinberum
afgreiðslum og störfum, að vera
orðnir slituppgefnir, ef marka
mætti á því, að allur f jöldi þeirra
er hættur að mæla nokkur
kveðjuorð, ef t. d. er talað við þá
í síma. Það umlar rétt í sumum
og í öðrum heyrist kannske ekk-
ert, annað en þess verður vart að
símatalfærið er lagt á. Þá veit
maður að viðkomandi er farinn
úr símanum. En þetta láta fyrir-
tæki, sem telja má til fyrirmynd-
ar, ekki viðgangast og einkafyrir-
tæki passa vel upp á svona smá-
muni, það hefir sína þýðingu upp
á viðskiptin, — og samskiptin.
Hér má þó hvorki flokka undir
eitt, einkarekstur né ríkisstofn-
anir, því sumar rikisstofnanir eru
i þama í bezta flokki, en nokkuð
margar eru þó með lága einkunn.
Er þetta sunnlenzka
rigningin?
EG held að Norðurland standi
þarna framar. Ég tala oft í
síma og þá stundum, t. d. við
Akureyri, og það virðist minni
þreytublær yfir þeim þar og þeir
ljúka ætíð samtali án þess að gef-
ast upp. Ætli það sé ekki sunn-
lenzka rigningin sem verkar
svona á mannskapinn, en ég er
nefnilega Sunnlendingur. Höfuð-
staðarbúar, Reykvíkingar, verða
fyrir miklum heimsborgaraáhrif-
um, þangað liggur nú leið margra
útlendinga, tæplega læra þeir
þetta af þeim, því almennt þykir
jafn sjálfsagt að kveðjast eins og
heilsast og aðrar þjóðir kenna
börnum sínum þann sið og láta
þau viðhalda honum og það með
„seremonium“ sem við kærum
okkur ekki um að taka upp. Am-
erískir siðir eru sjálfsagt góðir,
þótt þeirra „hallo“ sé ekki sér-
stök fyrirmynd, sem kveðja enda
ekki notuð, nema af vissum hóp,
og þá sérstaklega unglingum,
sem taka það hver eftir öðrum.
Háttvísi og þjónusta
ANNARS er það dálítið spaugi-
legt og táknrænt fyrir yfir-
standandi tíma, að orðin „hátt-
vísi“ og „þjónusta“, eru orðin
mörgum svo töm í notkun, að
þau eru nokkurs konar „slagorð“,
notuð í tíma og ótíma, en nokkur
vafi leikur á um hvort framför
hefir almennt orðið í framkvæmd
þeirra hugtaka, sem orðin fela i
sér. Það væri ekki ónauðsynlegt
rannsóknarefni, því óneitanlega
er það ekki svo lítill þáttur í sam
skiptum manna og hefir ekki síð-
ur áhrif gagnvart einstaklingum
hvors til annars, en þjóða í milU.
Lítið nú í kringum ykkur og sjáið
hvers þið verðið vísir og að sjálf-
sögðu bætið úr, ef einhver þörf
væri á!!
K. II.
124 Boulevard Haussmann
París
ÍTALÍA
Genove:
Aðalræðism.: Hálfdan Bjarna-
son, Via C. Roccatagliata
Ceccardi No 4-21, Genova.
KANADA
Toronto, Ontario:
Ræðism.: J. Ragnar Johnson
Suite 2005, Victory Bulding,
80 Richmond Street West
Toronto, Ontario.
Vancouver, British Columbia:
Ræðism.: John F. Sigurdsson
1275 West 6th Avenue
Vancouver, British Columbia.
Winnipeg, Manitoba: (Umdæmi
Manitoba, Saskatchewan,
Alberta)
Ræðism.: Grettir Leo Jóhann-
son, 76 Middle Gate,
Winnipeg 1, Manitoba.
NOREGUR
Oslo:
Sendiráð fslands
Stortingsgate 30, Oslo.
SOVÉTRÍKIN
Moskva:
Sendiráð íslands
Khlebny Pereulok 28,
Moskva.
SVÍÞJÓÐ
Stokkhólmur:
Sendiráð íslands
Kommandörsgatan 35
Stockholm.
SAMBANDSLÝÐVELDH)
ÞÝZKALAND
Bonn:
Sendiráð íslands
Kronprinzenstrasse 4
Bad Godesberg.
Hamborg:
Aðalræðismannskrifstofa
íslands
Tesdorpstrasse 19
Hamborg.
Liibeck:
Ræðismaður: Árni Siemsen
Körnerstrasse 18
Lúbeck.
TÉKKÓSLÓVAKÍA
Pragh:
Ræðism.: Árni Finnbjörnsson
Na Orechovce 69
Praha 5.
U tanrí kisráðuney tið,
Reykjavik, 22. september 1959.