Morgunblaðið - 30.10.1959, Blaðsíða 11

Föstudagur 30. okt. 1959
MORGUNBLAÐIÐ
11
Tilraun gerð
LOFTIÐ í París er mjög lævi-
biandið um þassai mundir. Alxs
staðar heyrist talað um samsæri,
raunveruleg eða ímynduð, ákær-
ur og morðhótanir. Það er talað
um víkingasveitir tilræðismanna
og um „Rauðu höxidina“. Það er
talað um að vélbyssutilræði hafi
verið gert um miðnætti. Lífið í
París um þessar mundir líkist
einna helzt spennandi atburðum
í sakamálaskáldsögu.
Enn er erfitt að gera sér grein
fyrir sannleikanum í þessum mál
um. En svo mikið er vist að það
hefur verið gerð tilraun — þó að
hún væri laus í reipunum —
til þess að steypa frönsku stjórn-
inni á ólöglegan hátt og neyða
De Gaulle hershöfðingja til þess
að leggja á hilluna tillögur sínar
um friðsamlega lausn Alsír-styrj
aldarinnar.
Þetta er aðeins nýr þáttur í
deilunum milli þeirra manna sem
sameinuðust í ólíkum tilgangi og
framkvæmdu byltinguna 13. maí
1958 sem kom De Gaulle í valda
stólinn. Það má lauslega skipta
þessum mönnum niður í Gaull-
lista og andstæðinga De Gaulle.
Þó er ekki alltaf auðvelt að skipa
hverjum einstökum manni niður
í vissann flokk.
ávarpa þingflokkinn kl. 7 síðdeg-
is miðvikudaginn 14. október.
Fundurinn með forsætisráð-
herranum var kyrrlátari en bú-
izt hfði verið við. Hann fullviss-
aði þingmenn lýðveldisfylking-
arinnar um það, að þeir þyrftu
ekkert að óttast Alsír-stefnu rík-
isstjórnarinnar og hvatti þá til
þess að treysta De Gaulle hers-
höfðingja. Síðar um kvöldið kom
Georges Bidault. Var hann við-
riðinn samsærið?
inni atkvæði, voru Delbecque og
fjórir af uppreisnarmönnunum í
Lýðveldisfylkingunni. Tilraunin
til að sundra flokknum hafði mis
tekist. A föstudagskvöld, 20. okt.,
sendu uppreisnarseggirnir í
flokknum svo umsókn til flokks-
stjórnarinnar um að mega aftur
ganga í Lýðveldisfylkinguna. —
Miðstjórnin tók umsóknina til
athugunar en ákvað að hafna
henni samkvæmt tilmælum De-
brés.
Debré harður í horn að taka
Framkoma forsætisráðherrans
í þessu máli vakti mikla athygli.
Það var í fyrsta skipti sem hann
hafði setið fund miðstjórnarinn-
ar þvert ofan í fyrirmæli de
Gaulles um að ráðherrar skyldu
halda sér utan við flokkaerjur.
Debré krafðist þess að uppreisn-
arseggirnir væru endanlega
reknir úr flokknum þrátt fyrir
það að Jacques Soustelle mælti
þeim bót. Soustelle er ráðherra
atómorku og Sahara og var
stjórnmálalegur talsmaður bylt-
ingarmanna í Alsír 1956. Hann
hafði farið frá París strax eftir
að de Gaulle hafði lagt fram til-
lögur sínar um sjálfsákvörðunar-
rétt Alsírbúa 16. september. —
Hann fór í ferðalag um nýlendur
ÍFrakka í Kyrrahafinu en sneri
við úr ferðalaginu er umræður
um Alsírmálið hófust í síðast-
liðinni viku og það er sagt að
hann hafi komið þeirri aðvörun
til forsætisráðherrans að honum
hafi verið boðin staða í nýrri
gera upptæk tvö vinstrisinnuð
vikublöð Express og France
Observateur, sem nefndu með
nafni þá hershöfðingja sem áttu
að vera viðriðnir þetta.
Forsætisráðherrann gaf út sér-
staka yfirlýsingu i sambandi við
þetta, þar sem hann sagði að
ríkisstjórnin myndi ekki leyfa
skipulagða undirróðursstarfsemi,
sem væri til þess ætluð að veikja
traust þjóðarinnar á hernum. —
„Herinn er og hlýtur að vera tákn
þess agavalds sem ríkisstjórnin
hefur til að framkvæma ákvarð-
anir sínar og forseta landsins De
Gaulles", sagði hann.
Skýring á árás.
En nú gerist það, að hið öfgaxulla
hægri blað Reverol sem er á önd-
verðum meið með De Gaulle gaf
nýja og furðulega skýringu á árás
inni á Mitterand. Það birti sam-
tal við fyrrverandi- þingmann
Róbert Besquet sem heldur því
fram, að hann og vinur hans
hafi framkvæmt vélbyssuárásina
samkvæmt beiðni Mitterands
sjálfs. Hann staðfesti að samtalið
í blaðinu væri rétt og sagði að
Mitterand hefði látið setja þessa
árás á svið til þess að ríkisstjórn-
in fengi tilefni til ákveðinna að-
gerða gegn öfgaöflunum til
hægri. Hann sagði að ríkisstjórn-
in hefði einnig vitað fyrirfram
um það að Neuwirth myndi gefa
yfirlýsinguna um víkingasveitir
tilræðismanna.
Besquet er sjálfur þekktur fyr-
hana af. Tvímenningarnir hafa
nú kært hvor annan fyrir meið-
yrði.
Þrátt fyrir það að Besquet þyk
ist hafa sannanir í höndunum um
þetta þá er erfitt að trúa því aS
Mitterand hafi stofnað mannorði
sínu og heiðri í slíka hættu. Þess-
ir menn eru mjög ólíkir. Mitter-
and er fyrrverandi innanríkisráð
herra og dómsmálaráðherra.
Hann er á móti tillögum De
Gaulles um sjálfsákvörðunarrétt
vegna þess að honum finnst þær
ekki ganga nógu langt. Hann
mælir með því að samið verði
um frið við uppreisnarmenn I
Alsír.
I undirheimum
Besquet byrjaði byltingarferil
sinn sem Gaullisti og var kosinn
á þing 1956 sem meðlimur lýð-
veldisfloksins. Nokkrum mánuð-
um síðar sagði hann skilið við
Gaulistanna og gekk í lið með
Poujadistunum. Hann fór til Als
ír í maí á síðasta ári en hern-
aðaryfirvöldin litu á hann sem of
mikinn öfgasegg og kyrrsettu
hann. Þegar það gerðist var með
honum annar Poujadisti Jean-
Claud Berthommier sem var ný-
lega tekin fastur við belgísku
landamærin þar sem hann hafði
með sér sprengiefni. Það er talið
að Bertommier hafi verið á leið
til Belgíu til þess að myrða einn
af meðlimum í þjóðfylkingu
serkja.
Þanig hverfur sagan niður 1
dularfulla undirheima þar sem
glæpamenn beita hryðjuverkum
til aö steypa stjúrn Debres
Klofningur í Lýðveldis-
fylkingunni
Sérstaklega er örðugt að flokka
niður þingmenn lýðveldisfylking-
arinnar sem var stofnuð á sl.
ári og hefur almennt gengið und-
ir nafninu Gaullistaflokkurinn.
Hún fékk yfir 200 þingsæti á þjóð
þinginu en innan vébanda flokks
ins voru menn með mismunandi
ekoðanir og það var fjarri því
að allir væru reiðubúnir að setja
hollustu við De Gaulle hershöfð-
ingja ofar viðhaldi fransks Al-
sírs. Nú virðist það augljóst að
klofningur í flokknum hafi ver-
ið skipulagður og skildi hann
verða upphaf hreyfingar til þess
að fella ríkisstjórn Debré, en
hann er sjálfur meðlimur í Lýð-
veldisfylkingunni.
í nokkra mánuði hafa staðið
deilur um forystu flokksins og
skyldi skera úr um þær deilur á
fyrsta þingi Lýðveldisfylkingar-
innar í byrjun nóvember. Aðal-
andstæðingur núverandi flokks-
stjórnar var Leon Delbecque,
myndarlegur, framagjarn, sjálf-
menntaður maður úr norður
Frakklandi sem hafði forystu í
udirbúningi 13. maí byltingarinn-
ar.
Aðalstuðningsmenn hans voru
Jean Biaggi lögmaður, sem er
gildvaxinn hægrisinnaður kappi
og líkist nokkuð tetju sinni
Napoleon. Hann hefur opinber-
lega lýst því yfir að það hafi ver-
ið hann sem skipulagði hinar
fjandsamlegu móttökur sem Guy
Mollet þáverandi forsætisráð-
herra hlaut í Algeirsborg í febr.
1956, og Pascal Arrighi, kaldrifj-
aður stjórnmálamaður sem skipu
lagði uppreisnina á Korsíku sl.
ár með öðrum byltingarmanni
Lýðveldisfylkingarinnar Jean
Thomazo, sem hefur það einkenni
að hann gengur með leðurpjötlu
fyrir nefinu til þess að hylja sár
úr styrjöldinni.
Eftir að Debré forsætisráðherra
hafði flutj: varkára og langorða
stefnu-yfirlýsingu á þjóðþinginu,
þriðjudaginn 13. okt. reyndi Del-
cque hópurinn að koma fram á
fundi í þingflokki Lýðveldisfylk
ingarinnar ályktun um að flokk-
urinn skyldi taka upp baráttu
fyrir algerri innlimun Alsírs í
Frakkland. Formaður þingflokks
ins M. Terrenoire svaraði því til
að tillaga þessi mundi valda De
Gaulle hershöfðingja vandræðum
og lýsti síðan fundi slitið. Eftir
það þurfti að kalla Frey upplýs-
ingamálaráðherra til sem er einn
af foringjum Lýðveldisfylkingar-
innar til að lægja ólguna sem upp
kom vegna þessa og ákveðið var
að Debré forsætisráðherra skyldi
þingflokkurinn enn saman til
þess að ákveða hverjir skyldu
tala fyrir flokkinn í umræðum
um Alsír-málið á þingi. Fyrir val
inu varð M. Terrenoire og tveir
aðrir hollir Gaullistar. Ákveðið
var að engir aðrir þingmenn
flokksins skyldu tala við umræð-
urnar.
Úrsagnir úr flokknum
Nokkrum klukkustundum síð-
ar afhentu Delbecque, Biaggi,
Arrighi, Thomaso og fimm aðr-
ir úrsögn sína úr flokknum. Þeir
bjuggust við því að 30—40 aðrir
þingmenn myndu fylgja for-
dæmi þeirra. Næsta dag fór að
bera á því að hótanabréf um
morð og líkamsmeiðingar færu
að berast til ýmissa embættis-
manna, stjórnmálamanna og
blaðamanna, sem voru hlynntir
því að samið væri um frið í
Alsír. Á fimmtudagskvöldið 15.
október, skýrði Lucien Neuwirth,
feitlaginn, nærri því sköllóttur
Gaullisti, sem verið hefur tals-
maður öryggisnefndar Alsír síð-
asta ár, því yfir að hann hefði
komizt að því að vikingasveitir
tilræðismanna væru komnar inn
í Frakkland frá Spáni og hefðu
þær meðferðis lista yfir kunna
menn í Frakklandi, sem krossað
hefði verið við og ætti að taka
þá af lífi. Hann varaði líka við
því að mögulegt væri að upp
kæmi byltingarhreyfing í Alsír,
sem yrði studd af hernum.
Árásin á Mitterand
Fyrrihluti yfirlýsingar hans
fékkst staðfestur með áhrifa-
miklum hætti aðfaranótt föstu-
dags er lokið var umræðu á
Frakklandsþingi um Alsírmálið.
Einn af öldungardeildarþing-
mönnunum, Francois Mitterand,
sem verið hefur bandamaður
Pierre Mendes-France, fyrrver-
andi forsætisráðherra, var þá á
leið heim til sín í bifreið, er
árásarmenn eltu hann uppi á
annarri bifreið og létu vélbyssu-
skothríð dynja yfir hann. Bifreið
Mitterands var alsett götum eftir
byssukúlur, en öldungardeildar-
þingmaðurinn slapp ómeiddur
með undraverðum hætti.
Þjóðþingið samþykkti traust á
ríkisstjórnina í Alsír-málinu með
441 atkvæði gegn 23. Meðal
þeirrá, sem greiddu ríkisstjórn-
ríkisstjórn. Almennur orðrómur
gekk um það að Debré forsætis-
ráðherra væri að falla og í stað-
inn fyrir hann mundi koma Ge-
orges Bidault, sem er kunnur
stjórnmálamaður frá fyrri dög-
um, hefur verið utanríkisráð-
herra og er forystumaður þeirra
sem berjast gegn sjálfsákvörðun-
arrétti Alsírbúa. Engar öruggar
sannanir liggja fyrir um það að
Bidault hafi verið flæktur í sam-
særið, þó margir telji það lík-
legt. Síðar hefur hann svarað
því að hann hafi minni reynslu
í stjórnmálasamsærum heldur en
Delwé.
Sá hluti lýðveldisfylkingarinn-
ar, sem fylgir stjórninni að mál-
um, mun án efa fagna því tæki-
færi sem nú gefst til að los^
flokkinn við aðal-vandræðasegg-
ina. En það er samt Ijóst, að til-
raunin til að sundra flokknum
var annað og meira en venjuleg-
ar fjölskyldu erjur. Ritari lýð-
veldisfylkingarinnar Chalandon
gaf það greinilega í skyn 19. okt.
þegar hann lýsti því yfir að undir
búin hefði verið pólitísk uppreisn
í Alsír samhliða úrsögnunum úr
flokknum. Kjarni málsins væri sá
að það hefði átt að steypa ríkis-
stjórninni. „Þess vegna“, sagði
hann „mælti forsætisráðherrann
í fyrsta skipti á fundi miðstjórn-
arinnar".
Herinn sakaður um samsæri.
Hins vegar þykir það undar-
legt að í þessu sambandi hefir lög
reglan engar ráðstafanir gert
gegn hugsanlegum samsærismöim
um. Lögreglan gerði húsrannsókn
ir í höfuðstöðvum hægri öfga-
flokkanna í París og úti á lands-
byggðinni, en engar handtökur
voru gerðar og engar ákærur
komu fram gegn neinum þing-
manni.
Stöðugur orðrómur hefur geng
ið um það að háttsettir herfor-
ingjar hafi ætlað sér að not-
færa sér hið ruglingslega stjórn-
málaástand og neyða De Gaulle
hershöfðingja til þess að breyta
um ríkisstjórn. Debré svaraði
þessum ásökunum með því, að
ir hægri öfgar í Alsírmálinu og
segist hann hafa látið sem hann
féllist á fyrirætlun Mitterands.
Hann kveðst geta sannað stað-
hæfingar sínar með því að fyr-
ir árásina hafi hann lagt ábyrgð
ar bréf í póstinn þar sem hann
gefur lýsingu á þremur samtöl-
um, sem hann átti við Mitterand
en þar var m. a. samið um hvern-
ig tilbúnu árásinni skyldi hagað.
Michel Debré, forsætisráðherra.
Tilraun gerð til að steypa honum.
Bréf þessi eru nú komin í hend
ur rannsóknardómarans í París,
sem hefur kallað bæði Mitterand
og Besquet til sín og yfirheyrt
þá í málinu.
Mitterand viðurkennir að hann
hafi hitt Besquet þrisvar sinnum
skömmu fyrir vélbyssuárásina,
en hann neitar því statt og stöð-
ugt að hann hafi undirbúið yfir
skins árás. Mitterand segir að á
umræddum þremur fundum hafi
Besquet varað hann við því að
morðtilraun væri í aðsigi og
fékkst það staðfest frá öðrum
heimildum. Mitterand segir að
andstæðingar hans hafi búið hon
um gildru, sem sé { því fólgin
að annað hvort hefði hann dáið
í árásinni eða þá að mannorð
hans skyldi eyðilagt ef hann lifði
til verndar frönskum hagsmun-
um í Alsír.
Engin skýring hefur enn fund-
izt á morði Ould Aoudia lög-
fræðings sem var einrt af fáum
lögfræðingum sem leyfði sér að
verja serkneska þjóðernissinna
fyrir dómstólum. Önnur tilræðis-
verk hafa verið unnin í öðrum
Evrópulöndum m.a. í Belgíu og
að baki þeirra standi leynifél-
agsskapur Frakka sem nefndur
er „Rauða höndin.“
★
Serkneskur þjóðernissinni var
skotinn til bana í Köln í síðustu
viku. Tvö þýzk skip sem voru
hlaðin vopnum til serknesku upp
reisnarmannanna sukku eftir
sprengingar annað í Hamborg í
september 1958, hitt í Ostende
í Belgíu i marz síðastliðnum.
Eigendur beggja skipanna voru
síðar myrtir í sprengjuárásum.
Lögregluyfirvöldunum í Belg-
íu og Þýzkalandi hefur ekki tek-
izt að sanna tilveru Rauðu hand
arinnar. Ekki eru heldur neinar
sannanir fyrir hendi um það að
samband sé milli hryðjuverka
Frakka í öðrum löndum og
heimafyrir.
★
Það er því óvíst, hvort samb-
and er á milli þessara skugga-
legu atburða, þó að menn kynnu
að ímynda sér að öllum þessum
tilræðum og árásum væri stjórn
að frá einum stað. Það er einnig
óvíst, hvort fimmta lýðveldið var
stofnað með samsæri og sú skoð-
un virðist nú vera mjög rík með-
a'. franskra stjórnmálamanna að
grípa megi til ölöglegra aðferða
til áð vinna fyrir föðurlandið.
Hin nýju stjórnarvöld Frakk-
lands stefndu að því að koma á
og fylgja nýjum siðferðisreglum
i stjórnmálum. Þetta hefur henni
mistekizt. í stað þess er loft allt
lævi blandið og hvarvetna vofa
yfir tilræði og morð. Smám
saman eru menn að komast á
þá skoðun, að það sé aðeins her-
inn sem geti bjargað vandræða
barninu: Alsír. (Observer — Öll
réttindi áskilin.)
IVIorðtilræði setja svip sinn á
franskt stjórnmálalíf