Morgunblaðið - 30.10.1959, Blaðsíða 13

Föstudagur 30. okt. 1959
M O R c n N R T. 4 n I Ð
13
Sigurbjörg Benjamíns-
dóttir — In memorian
YFIR óskráðri lífssögu sumra
barna grúfir sá skuggi, sem
ekkert ljós fær afmáð, andlega
heilbrigðra barna svo fatlaðra
fæddra í þennan heim, að með
fýsiskt heilbrigðri æsku, fýsiskt
heilbrigðu glöðu fólki geta þau
aldrei átt samleið — að fullu.
Hvort mun ekki skaphöfn
þeirra barna, þegar þau vaxa úr
grasi_ bera merki svo grimmi-
legs hlutskiptis? Hvort mun ekki
viðhorf þeirra einkennast af bit-
urri einsemd, hryggð, öfund,
jafnvel illgirni? Slík sálræn við-
brögð væru að minnsta kosti
skiljanleg og fyrirgefanleg í
senn. Hitt vekur undrun, þegar
svo örlöggrimmir ævidagar, allt
fram á háan aldur, megna ekki
að vinna tjón á sál einstaklings-
ins.
Eitt þessara barna var Sigur-
björg Benjamínsdóttir, fædd
í Flatey á Breiðafirði 10. júlí
1894, dáin í Reykjavík 14. okt.
1959.
Hve oft hef ég ekki furðað mig
á þeim andblæ áhyggjuleysis og
glaðværðar, sem umlék þessa
fötluðu konu. Nánir vinir henn-
ar máttu geta sér þess nærri hve
sáran harm hún bar dulinn í
hjarta; en ekki minnist ég þess,
að hafa nokkru sinni fyrirhitt
hana dapra eða í bitru skapi, og
þó var ég um langt árabil tíður
gestur í litla herberginu hennar,
hvar sem það annars fannst
l bænum. Aftur á móti talaði
hún iðulega um bækur, ljóð, sög-
ur og annað ritað mál. Hún unni
bókmenntum, ekki sízt ljóðum.
Jónas og Þorsteinn voru henni
kærastir hinna eldri skálda, en
Stefán frá Hvítadal, að ég held,
þeirra yngri. Um óhefðbundið
ljóðmál var henni miður gefið,
þó hafði hún innilega ánægju af
Unglingnum í skóginum eftir
Kiljan, lærði það ljóð og þuldi,
enda var Kiljan það skáldið, sem
hún dáði mest allra skálda. Bæk-
ur Þórbergs sá hún sig heldur
aldrei úr færi að eignast eða út-
vega sér til lesturs. Góðar bækur
voru henni sólskin og svalalind.
Léleg bók var aldrei séð í fórum
hennar.
Myndlistin var henni einnig
hugstæð. Stakar stundir á Kjar-
valssýningu eða Ásgrímssýningu
eða sýningu á verkum Jóns
Stefánssonar, voru henni hátíðis-
stundir. Þráfaldlega talaði hún
um Kjarval og Kiljan í sömu
andránni og átti erfitt með að
gera sér grein fyrir hvorn þeirra
hún telja skyldi meiri fyrir sér
eða hugþekkari í listsköpun-
inni. í masi okkar um bækur og
myndir, fóru skoðanir okkar
alla jafna saman. Það var fyrst
þegar talið barst að músik, að
hún kvað mig vera fullkomið
idjót, og hló mikinn og hjartan-
lega. Ég hef heyrt, að það fólk,
sem ann músik geti aldrei orðið
vont fólk, og enda þótt ég hafi
aldrei skilið þá speki en gæti
aftur á móti bezt trúað, að þessi
uppstyttulitli alls staðar nálægt
og allt skekjandi hávaði, eigi
að minnsta kosti hálfa sök á
hjartabilun heimsins í dag, þá er
hitt svo sem ekki útilokað, að
á stöku skrýtilega gerðan ein-
stakling fái hann orkað eins og
himneskur lífselexír og eilífðar
balsam, og ef þessi fatlaða vin-
kona mín, er samkvæmt öllum
skynsamlegum rökum stóð allt
sitt líf í órafjarlægð við flestar
lystisemdir heimsins, hefur hún
nú kannski fyrst og fremst átt
honum að þakka sitt glaða,
hressa geð, sína stoltu, gáfuðu
sál, hversu undursamlegur háv-
aði er þá ekki músikin.
En það voru ekki bara bók-
menntir, myndlist og músik,
sem numið höfðu hug hennar,
seskustöðvarnar heima á Breiða-
firði áttu sér þar einnig djúpan
hijómgrunn. Mér er til efs, að
nokkurn blett ættjarðarinnar
hafi hún getað hugsað sér indis-
legri en Flatey. Skammt innan
við bernskuheimili hennar, lítið
og fátæklegt hús á jaðri við önn-
ur hús, er grasi gróin berghæð,
kölluð Lundaberg. Þar er brekka
vestan í móti, steinótt og þó
gróðursæl, þar var hennar edens-
lundur. Hvergi var veðursæl
dagsstund jafn hlý og angan-
fyllt sem þar, hvergi útsýnin
fegurri yfir sund og eyjar, sólar-
lagið hvergi í nánari snertingu
við eilífðina. Og það sigldu bátar
hjá, fagrir og dularfullir eins og
ævintýri. Og söngkliður ritunnar
og hvítt flug yfir Hafnarbjarg-
inu. Hvar í víðri veröld var aðra
eins fegurð að finna? Og það bjó
álfur í hverjum steini.
Slík gat mótazt í huga manns
mynd hins umkomuminnsta
jarðarbletts. þegar Sigurbjörg
hafði snortið hann töfrasproia
æskuminninganna.
Illar nornir gólu svartan gald-
ur yfir vöggu hennar í frum-
bernsku. Góðar dísir hrundu
þeim galdri að nokkru; skyggni
á fegurð lífsins og gáfu til að
njóta hennar af glöðu og prúðu
hjarta, var hún aldrei rænd.
Útför hennar var gerð í Reykja
vík, 22. okt. að viðstöddum stór-
um hópi náinna skyldmenna og
annara vina hennar.
Jón Jóhannesson.
— Utan úr heimi
Framh. af bls. 10
áhrifamenn heimsins til þess að
sækja slíka fundi — en með
blaðaútgáfunni viljum við út-
breiða hugsjónir okkar. — Við
verðum að leggja okkur fram
um að mynda gagnkvæman
skilning manna á meðal og sann-
an náungans kærleika.
Ég trúi á hreinskilnar, bróður-
legar viðræður sem hið áhrifa-
ríkasta „tæki“ til verndunar frið-
arins. Við verðum að vísu að lifa
í okkar afmarkaða rúmi, í okkar
eigin trú, því að annars yrðum
við rótlaus og misstum fótfestu
í lífinu — en við verðum að
geta talað saman. — Ég vil taka
mér í munn orð Alberts
Schweitzers, að ríki guðs kem-
ur ekki af sjálfu sér. Það verð-
um við sjálf að skapa ...
Dominque-Georges Pire, eins
og hann heitir fullu nafni, var
18 ára gamall, er hann gekk í
Dominikanaregluna við la Sarte
í Huy í Belgíu, árið 1929. Siðan
var hann sendur til Rómar, þar
sem hann skrifaði doktorsritgerð
sína í guðfræði, en þegar hann
kom aftur til Sarte-klaustursins,
varð hann kennari munkanna í
siðfræðilegri heimspeki og þjóð-
félagsfræði. Þetta var árið 1937,
en þegar Belgía var hernumin,
1940, gekk faðir Pire þegar í
andspyrnuhreyfinguna og veitti
leyniþjónustunni virka aðstoð.
A þessum árum byrjaði hann
þegar hjálparstarf meðal þeirra,
sem erfitt áttu uppdráttar í lífs-
baráttunni — t. d. kom hann,
árið 1938, á fót sumardvalarbúð-
um fyrir fátæk, belgísk börn. —
En það var ekki fyrr en 1949,
þegar flóttamannavandamálið í
Þýzkalandi var sem alvarlegast,
að hann hóf það starf, sem hann
hlaut friðarverðlaun Nóbels fyrir
níu árum síðar. Það ár stofnaði
hann til félagsskapar, er hafa
skyldi það að markmiði að vinna
hjálparstarf meðal flóttamanna í
Evrópu. — Og árið 1956 „opnaði"
hann hið fyrsta „Evrópu-þorp“
— í Aachen í Þýzkalandi. Næsta
þorp var byggt sama ár í Breg-
enz í Austurríki og hið þriðja
á næsta ári í Augsburg. Síðan
kom nýtt þorp í nágrenni Brux-
elles, nefnt eftir Fridtjof Nan-
sen, en Pire er mikill aðdáandi
hans — og annað, í Spiessen í
Þýzkalandi, heitir eftir vini hans,
Albert Schweitzer. Sjötta þorp-
ið ber nafn Önnu Frank. Það
er við Wupperthal og verður
fullbúið næsta vor. Loks er svo
sjöunda þorpið í byggingu.
Þorpin hans Pire samanstanda
af litlum húsum — með 3—4
herbergja íbúðum. Talið er, að
Tryggvi yngstur þeirra.
Má með sanni segja, að börn
þeirra hjóna hafi orðið mesta
manndóms og myndarfólk í ís-
lenzku þjóðlífi og eru fimm
þeirra enn á lífi.
Tryggvi missti föður sinn á
unga aldri og fluttist þá með
móður sinni og systkinum niður
í Borgarnes og ólst þar upp.
Eftir fermingu fluttist hann til
Reykjavíkur, gekk í verzlunar-
skóla íslands og útskrifaðist það -
an. — Hann starfaði fyrst hjá
Jóni Þorlákssyni, verkfræðingi
og sömuleiðis hjá vegamálastjóra.
Þar næst flutti hann til Hafn-
arfarðar og stofnsetú kolaverzl-
un þar og hóf þar lýsisbræðslu.
Sexfugur í dag:
ÉT
Tryggvi Olafsson
útgerðarmaður
Hann er fæddur 30. okt. 1899
að Litla-Skarði í Norðurárdal,
sonur hjónanna Ólafs Kjartans-
sonar bónda þar og konu hans
Þórunnar Þórðardóttur. Börn
þeirra hjóna voru níu og er
kostnaðurinn við byggingu eins
slíks þorps sé um 6 milljónir
belgiskra franka. Hvaðan honum
hefir komið allt þetta fé, er
mörgum ráðgáta, því að vitað er,
að hvorki ríki né kirkja hafa
neitt til starfseminnar lagt. Aft-
ur á móti hafa ýmsar stofnanir
Sameinuðu þjóðanna lagt föður
Pire lið, auk þess sem fjölmarg-
ir einstaklingar hafa veitt hon-
um ríflegan stuðning. — Hann
hefir alltaf starfað út frá því
sjónarmiði, að ekki tjói að setj-
ast niður og bíða þess að opinber-
ir aðilar veiti hinu óhamingju-
sama flóttafólki hjálp. — Málin
ganga of hægt í gegnum stjórn-
arskrifstofurnar.
Daginn áður en faðir Pire hélt
fyrirlestur sinn i Höfn, hafði
belgíski sendiherrann þar boð
inni fyrir hann, og voru blaða-
manna þar viðstaddir. — Einn
þeirra lýsti honum í blaði sínu
þannig: — Gáfulegt andlit hans
er mótað fögrum, hreinum drátt-
um. Hann er vingjarnlegur og
glaðlegur maður, skjótur til svars
— og beinskeyttur, ef hann vill
það við hafa. — Pire sagði m. a.
við þetta tækifæri: — Ég gleðst
af því, að það skuli vera and-
spyrnuhreyfingin, sem býður
mér hingað. Þátttakendur í
slíkri hreyfingu er fólk, sem
vill og þorir að berjast fyrir
hugsjónum sínum — fyrir friði
og gegn stríði og óréttlæti. — Ég
er líka stoltur og glaður yfir
því, að danska stjórnin hefir
lagt 100.000 krónur til starfs míns
fyrir flóttafólk. Það er í fyrsta
skipti, sem nokkurt ríki hefir
veitt mér fjárhagsaðstoð. En nú,
þegar ég held fyrirlestur minn
í ráðhúsinu, mun ég ekki tala
um fortíð mína, heldur framtíð.
— Ég er ekki hingað kominn til
þess að ræða um flóttamenn,
heldur til þess að sá friðarins
orði. — Trúfesti hjartans krefst
þess, að ég gleymi ekki flótta-
fólkinu, en heiður sá, er mér var
sýndur með Nóbelsverðlaunum,
leggur mér þá skyldu á herðar,
að ég færi út starf mitt — á
stærri svið.
Svo er sagt um föður Pire, að
er yfirvöldin vildu eitt sinn reisa
múrvegg kringum eitt af þorp-
unum hans, hafi hann svarað:
„Hér í heimi eru byggðir of
margir múrar — en of fáar
brýr.“ — Hann bætti nokkru við
þessi ummæli sín við fyrrnefnt
tækifæri:
— Nú ætla ég ekki aðeins að
byggja þorp fyrir flóttafólk, nú
vil ég reisa brýr, brýr til dýpri
skilnings og til friðar. Ég ætla
ekki að upplýsa framtíðaráætl-
anir mínar fyrr en í fyrirlestr-
inum, en þessu get ég bætt við:
Ég vii stækka heim hjartans ....
fluttist hann til
og fór þá í félag
Um 1928
Reykjavíkur og lor pa l
með Þórði bróður sínum um kola-
sölu, en litlu seinna hófu þeir
bræður togaraútgerð og keyptu
togarann Barðann, seinna meir
í’áku þeir í félagi við aðra út-
gerðarfélagið Fylki, en skip þess
voru Belgaum og síðar Fylkir.
einnig voru þeir stjórnendur hf.
Asks.
Árið 1937 hóf Tryggvi lýsis-
verzlun hér í Reykjavík og stofn
aði hf. Lýsi, sem hann hefur
stjórnað og starfrækt síðan, en
auk þess má geta þess, að hann
er meðstofnandi að fleiri um-
svifamiklum fyrirtækjum í fisk-
verkun og fiskiðnaði og verzlun
sem hér verða eigi upp talin.
Árið 1926 kvæntist Tryggvi
konu sinni Guðrúnu, dóttur Magn
úsar kaupmanns Sæmundssonar
og konu hans Guðrúnar Guð-
mundsdóttur og bjuggu þau
tengdaforeldrar hans hér í bæ.
Þau hjónin eiga þrjú efnisbörn,
son kvæntan og búsettan vestan
hafs og tvær dætur giftar hér
í Reykjavík.
Saga Tryggva Ólafssonar, er
um ungan mann, sem lagði
snemma af stað að heiman út i
lífið, byrjaði með tvær hendur
tómar, en með hæfileikum og
dugnaði hefur orðið merkur og
þjóðkunnur maður í íslenzku at-
vinnulífi. Allt starf, sem Tryggvi
hefur séð um eða haft forustu
fyrir hefur blómgast í hans hönd-
um. Það má fyrst og síðast rekja
til þess, hve hann er vel gerður
maður sjálfur. Hann er vinnu-
samur og reglusamur, útbúinn til
lífsins með góðum gáfum og
starfskröftum. Skipulagsgáfur og
grundvölluð þekking móta starf
hans. Hann er höfðinglegur í öllu
sem hann gerir, stór í gjöfum
til líknarmála, og þekki ég engan
mann hér á landi, sem munað
hefur betur eftir fólkinu, sem
lifir samtímis.
Heimilisfaðir er hann ágætui
og skal það fram tekið, að kona
hans er afbragð, sem eiginkona
og móðir og myndarbragur henn-
ar í öllu heimilishaldi rómaður.
Þar er gestrisni, hjartahlýja,
hjálpsemi og regla á öllu.
Tryggvi Ólafsson hefur alltaf
verið aðdáandi íslenzkrar náttúru
fegurðar, ferðalög um landið hafa
verið hans yndi og veiðiskapur í
vötnum og ám. En við hvað sem
hann er, og hvar sem hann er
staddur fylgir honum hin fágaða
framkoma og sú prúðmennska,
sem hefur verið aðalsmerki hans
alla tíð.
Ég gæti skrifað langt mál um
Tryggva Ólafsson vin minn, en
hann er óvenjulega hlédrægur
og hefði aftekið þetta með öllu,
ef hann hefði verið heima hér
á landi núna, en ef þetta hefði
orðið lengra, þá hefði það allt
orðið á þá lund að taka það fram
að hann er einn sá bezt gerði
maður, sem ég hefi hitt á æv-
inni og öll hans framkoma og
kynning orðið vinum hans til
lærdóms og heilla.
Jón Thorarensen.
Félag Austfirzkra kvenna
heldur sinn vinsæla bazar í Góðtemplarahúsinu
miðvikud. 4. nóv. kl. 2 e.h.
Margt góðra muna fyrir hagstætt verð.
BAZARNEFNDIN.
Skrifstofustarf
Opinber stofnun vill ráða nú þegar ungan mann til
skrifstofustarfa. Umsóknir með upplýsingum um
aldur, menntun og fyrri störf óskast sendar í póst-
hólf 1405 fyrir 4. nóv. n.k.
Til sölu
við miðbæinn 4ra herbergja íbúðarhæð í smíðum.
Tilbúin undir tréverk eftir áramót. Sér hitaveita.
Uppl. á skrifstofunni.
RANNVEIG ÞORSTEINSDÓTTIR, hrl.,
Laufásvegi 2 — Sími 19960.
5 herbergjo íbúðorhæð
á efri hæð í tvíbýlishúsi, komin undir tréverk til
sölu við Miklubraut. Sér inngangur, sér hiti og sér
þvottahús. Bílskúrsréttindi.
STEINN JÓNSSON, hdl.,
• lögfræðiskrifstofa — fasteignasala
Kirkjuhvoli — Símar 1-4951 og 1-9090.