Morgunblaðið - 11.11.1959, Qupperneq 11

Miðvikudagur 11. nóv. 1959
MORCVNUL4Ð1Ð
11
Það er eftirtektarvert hve ka-
þólska kirkjan er oft tornæm
á tákn nýrra tíma. Hún stend-
ur á gcmlum merg i mörgum
löndum Suður- og Vestur-Ev-
rópu og er áberandi þjóðfélags
afl í rómönskum löndum. Að
vísu væri ekkert við það að
athuga, þó hún færi fremur
hægt í sakirnar, þegar hún
verður að horfast í augu við
nútímann með öllum hans dæg
urflugum. Kirkjan er nærri
2000 ára stofnun og eðlilegt að
hún reyni að gerast nokkur
kjölfesta þjóða sinna á upp-
lausnartímum.
En því miður nær fastheldni
hennar oft út fyrir öll tak-
mörk. Hún gerist hnappelda
á eðlilegar framfarir og reyn-
ist oft þeim mun meiri þrösk-
uldur í vegi sem þörfin er
Algeng götumynd í spænskum borgum. Klerkar fara í prósessíu um strætið.
leiðinni til að veita deyjandi manni síðustu smurning.
Þessir eru á
Trúarofsóknir a Spáni
meiri fyrir ferskan andvara
nýrra tíma.
Yfirmaður kaþólsku kirkjunnar
á Spáni, Pla y Deniel kardináli
Prestur dæmdur í tveggja
mánaða fangslei.
Nú, auðvitað ræður kaþólska
kirkjan því, hvort hún lætur
þjóna sína grípa til sömu ráða og
Bör Börsson gerði einu sinni til
þess að fá virðulegan skalla, en
hitt er miklu alvarlegra og hlýt-
ur að vekja andsvar í öðrum
löndum, þegar hún beitir alls
endis óviðurkvæmilegum ráðum
til beinnar trúarbragðakúgunar í
einhverju þjóðfélagi.
En þannig beitir hún einmitt
valdi sínu í dag á Spáni, gegn
mótmælendatrú og öðrum kristi-
legum sértrúflokkum.
Málið hefur nýlega komið á
döfina vegna réttarhalda og dóms
yfir baftista-presti í Madrid. —
Hann var dæmdur í tveggja mán-
aða fangelsi fyrir að ganga inn
í kirkjuhús eigin safnaðar, sem
hafði verið lokað og innsiglað af
stj órnar völdunum.
Prestur þessi heitir José Nunez
og er 38 ára að aldri. Stjórnar
völdin lokuðu baftista-kapellunni
hans árið 1954 án þess að gefa
nokkrar skýringar á lokuninni.
Það var ekkert óvenjulegt, þó
lakkinnsigli væri borið að dyr-
um enn eins samkomuhúss mót-
mælanda. Síðan hefur söfnuður-
inn verið húnæðislaus, en kap-
ellan varð spellvirkjum að bráð
eins og auð hús verða oft, glugg-
ar allir voru brotnir og einhverj-
ir illvirkjar skeyttu ekki um inn-
siglið, heldur tóku það af, brutu
upp dyrnar og spjölluðu kirkj-
una.
Þá var það einu sinni í október
mánuði 1957, að séra Nunez átti
leið um götuna, sem kapellan
stendur við og sárnaði honum
mjög hve safnaðarhúsið var illa
útleikið. Gekk hann inn í kirkj-
una og virti fyrir sér um stund
viðurstyggð eyðilegtgingarinnar.
Hann hafði ekki dvalizt þar lengi
þegar lögreglumenn komu á vett-
vang handtóku hann og færðu
hann fyrir dómara. Málssókn tók
ekki langan tíma. Mótmælenda-
presturinn var dæmdur í tveggja
mánaða fangelsi fyrir að fara inn
í hús, sem lokað hafði verið með
opinberu innsigli. Honum tjóaði
ekki að benda á það að innsiglið
hefð verið fallið af, en vegna
þess að ekki var liðið ár frá því
nýr páfi settist í hásæti í Vati-
kaninu, var þessum fátæka baí-
tistapresti sýnd náð páfanum
nýja til dýrðar. Hann skyldi
sleppa við fangelsisrefsinguna
gegn því að greiða 1000 peseta
sekt.
Leiða kaþólska á villigötur.
Það er álitið að um 10 þúsund
fullorðnir Spánverjar séu mót-
mælendatrúar. Með börnurn
nema söfnuðurnir um 30 þúsuna
manns. Auk þess er talið að um
90 þúsund Spánverjar aðhyllist
kenningar mótmælenda og sæki
að staðaldri messugjörðir hjá
þeim, án þess að þeir hafi þorað
að segja sig úr lögum við
kaþólsku kirkjuna.
Þetta fólk hefur að því er talið
er um 250 samkomustaði. Oftast
eru samkomurnar í stórum skrif-
stofuherbergjum. Stærstu söfnuð
irnir eru í Barcelona, San Sebast
ian, Bilbao, Madrid og Sevilla.
Söfnuðurnir hafa löngum orðið
að sæta ofsóknum frá hinni alls
ráðandi kaþólsku kirkju og virð-
ast ofsóknirnar vera að færast í
vöxt á síðustu fimm árum. A
þessum tíma hefur um 50 af sam—
komustöðum þeirra verið lokað
og engin önnur skýring er gefin
á lokuninni, en að opinbert leyfi
hafi vantað og að menn af þess-
um söfnuðum hafi reynt að leiða
kaþólska menn á villigötur í trú-
armálum.
Fyrir þremúr árum var lokað
hinum eina prestaskóla mótmæl-
enda í Madrid. Biblíur útgefnar
af mótmælendum hafa verið gerð
ar upptækar og innflutningur
eða prentun á trúarritum þeirra
bannaðar. Auglýsingar í blöðum
um samkomur og messur mót-
mælenda eru útilokaðar.
Það þarf varla að taka það
fram, að trúarathafnir mót-
mælendasafnaða á Spáni fá
enga opinbera viðurkenningu.
— Hjónavígslur framkvæmd-
ar af mótmælendaprestum fá
enga viðurkenningu og það,
sem verra er, — kaþólska
kirkjan neitar mótmælendum uro
allan rétt til hjúskapar. Þeir eru
dæmdir til að lifa ætíð í laga-
legum hórdómi og þeir fá aðeins
greftrun í svonefndum borgara-
legum kirkjugörðum, sem annars
eru aðallega ætlaðir glæpamönn-
um, sjálfsmorðingjum og guð-
leysingjum.
Ólíkt höfumst. við að.
Það kemur Norðurlandabúunv
undarlega fyrir sjónir, að ka-
þólska kirkjan skuli beita menn
tilheyrandi öðrum kristnum
trúfélögum slíku harðræði.
Hér á landi, meðal þjóðar,
sem er að yfirgnæfandi meiri
hluta mótmælendatrúar, fær
kaþólska kirkjan að starfa
óhindruð að trúboðsstarfi og
aldrei kæmi til greina að
kirkjubyggingu hennar, sem
stendur á einum glæsilegasta
stað í höfuðborginni yrði lokað,
af því að hún leiði menn út á
villigötur. En það er venjuleg-
asta skýringin þegar safnaðarhú*
um mótmælenda á Spáni er lok-
að. Þ. Th.
Farþeglnn tapaði skaðabótamáli við bílstjórann
Kanónískur réttur og krúnu-
rökun.
Sérstaklega virðist þetta áber-
andi á Pýreneaskaganum. Þar
er engu líkara en að kaþólska
kirkjan lifi enn aftur í miðöld-
um. Kaþólska kirkjan hefur stutt
Franco einræðisherra, en fær
líka nokkuð fyrir sinn snúð, —
meira pólitískt vald en kirkju-
félag í nokkru öðru Evrópulandi.
Á Spáni er t. d. enn í gildi víð-
tækur kanónískur réttur, þar sem
kirkjunnar menn geta dæmt
menn til útláta og refsingar fyrir
misgerðir á andlegu sviði.
Sem lítið ytra dæmi um við-
horf kirkjunnar til lífsins á miðri
20. öldinni má geta þess, að prest-
um hennar er bannað að vera
viðstaddir eða horfa á nautaat,
kvikmyndasýningar, leiksýningar
og dansleiki.
En yfirmanni spænsku kirkj-
unnar, Pla y Deniel, kardínála
og erkibiskupi af Tóledó þótti
ekki nóg að gert. Fyrir einu eða
tveimur árum lét hann enn herða
á umgengnisreglum presta, tii
þess að vernda þá fyrir nýjustu
syndum aldarinnar. Nú lét hann
bæta því við, að prestum væri
með öllu forboðið að vera við-
staddir knattspyrnukappleiki og
draga skyldi verulega úr þeim
afleita nýa lesti klerkanna að
ferðast um á Vespu-bifhjólum.
Þá var þeim bannað að reykja
sígarettur á almannafæri og und
antekningarlaust skyldu þeir ætíð
klæðast hempum nísum á al-
mannafæri og vera krúnurakaðir.
f HÆSTARÉTTI er genginn dóm-
ur í skaðabótamáli, sem ung
stúlka höfðaði gegn eiganda
leigubíls. Hafði stúlkan, sem heit
ir Gerður Björnsdóttir, Efsta-
sundi 62, slasazt er eldur kom
upp í flugeldum sem samferða-
fólk hennar í leigubílnum hafði
I undir höndum. Var það neisti úr
sígarettu eins farþegans í bíln-
um, sem kveikti í flugeldunum.
í málinu lagði Gerður Bjarnadótt
ir fram sundurliðaðar kröfur að
upphæð tæpl. 22.000 kr. auk
vaxta.
Þegar eldurinn kom upp í bíln-
um hafði Gerður setið við hlið
þess er hélt á flugeldakassanum.
Maður sá bjargaði Gerði út úr
bílnum, en þá hafði eldurinn læst
sig í kápu hennar. Hlaut Gerður
allmikil brunasár.
Kröfu sína um bætur rökstuddi
Gerður með tilvitnun til ákvæða
bifreiðalaganna. Hafi stefnda í
málinu, Jóhanni E. Óskarssyni,
Garðastræti 43, sem jafnframt
var eigandi bílsins, verið kunn-
ugt um að flugeldar væru í bíln-
um, að farþegar reyktu, og þá
var því hreyft, að björgun stúlk-
unnar úr bílnum hafi ekki farið
örugglega úr hendi.
í undirrétti urðu þau úrslit
málsins, að Jóhann E. Óskarsson
vann málið. Söm urðu málalok
fyrir Hæstarétti, en eigi voru
dómendur allir á einu máli og
skiliðu tveir þeirra sératkvæði.
í forsendu dóms Hæstaréttar
segir svo eftir að lýst hefur ver-
ið kröfum aðila:
„Eftir uppsögu héraðsdóms
hafa tveir dómkvaddir menn lát-
ið uppi álit um það, hver lík-
indi séu til íkveikju, þegar reykt
sé í nálægð flugelda, svo og um
líkindi til sjálfsíkveikju í þeim.
Er það skoðun þeirra, „að mikil
hætta sé á íkveikju í þeim flug-
eldum, sem hér um ræðir, sé
verið með reykingar í nálægð
þeirra“. Hins vegar töldu þeir
ekki vera líkindi til sjálfsí-
kveikju í flugeldum þessum „við
venjulega meðferð“.
Leitt er í ljós, að flugeldar
þeir, sem um ræðir í málinu,
eru seldir hömlulaust í verzlun-
um, og mun vera altítt, að slíkir
flugeldar séu fluttir í bifreiðum.
Við fiutning málsins í Hæsta-
rétti var sýnd pappaaskja, sem.
talin var af sömu gerð og öskjur
þær, er ofangreindir flugeldar
voru geymdir í. Eru pappaumbúð-
ir þessar allsterklegar, og feliur
lok vel að öskju. Leggja verður
til grundvallar, svo sem sakar-
gögnum er farið, að lok hafi ver-
ið á öskjum þeim, er í málinu
greinir. Þegar þetta er virt, var
ekki líklegt fyrirfram, að flutn-
ingur varnings þessa væri skað-
vænn, enda voru farþegar í bif-
reið stefnda allt fulltíða fólk, þar
á meðal áfrýjandi. Samkvæmt
þessu og að öðru leyti með skír-
skotun til hins áfrýjaða dóms ber
að staðfesta hann. Rétt þykir
að málkostnaður fýrir Hæstarétti
falli niður. Ríkissjóður greiði
málflutningslaun skipaðs tals-
manns áfrýjanda fyrir Hæsta-
rétti“.
í sératkvæði tveggja dómenda,
er atvik öll rakin mjög ítarlega.
í niðurstöðum sínum segja dóm-
endur að ljóst sé að stórkostlegt
gáleysi hafi verið að reykja í
nánd við flugeldana og hafi stefn
anda sem stjórnanda bifreiðar-
innar borið að banna það og far-
þegum skylt að hlýða skipunum
hans í því efni. — Síðan segir
orðrétt:
Samkvæmt því, sem nú var
rakið, verður að telja, að stefndi
beri vegna greindrar vanrækslu
LISTAFÓLK frá Pekingóperunni
kom til Reykjavíkur í gær og
sýnir hér á vegum Þjóðleikhúss-
ins. Fyrsta sýning verður n. k.
föstudag. Þetta er einn stærsti
listamannahópur, sem hefur
nokkurntíma sýnt hér, eða um
60 manns. Að undanförnu hefur
þessi listamannaflokkur verið á
sýningarferð í Evrópu og nú síð-
ast á Norðurlöndumim. Blaða
dómar um list þeirra eru frábær
lega góðir og er ekki að efa að
sinnar ábyrgð á afleiðingum slyss
ins, þótt það fyrst og fremst
verði rakið til gáleysis farþega
þess, sem hafði flugeldana í
vörzlu smni. Þá hefur áfrýjandi
með því að reykja í nánd við flug
eldana og gera eigi athugasemd
um gæzlu þeirra fellt á sig
nokkra ábyrgð á slysinu. Þykir
eftir atvikum rétt, að stefndi í
máli þessu bæti áfrýjanda tjón
hennar að hálfu“.
Telja dómendur kröfur hæfi-
lega metnar á kr. 17,830 og töldu
Gerði því eiga kröfu á skaða-
bótum að upphæð kr. 8915 krón-
ur ásamt vöxtum. Þá vildu þeir
gera stefnda að greiða kostnað
'sakarinnar.
þeir hljóti einnig góðar viðtök-
ur hér.
Annar flokkur listamanna frá
Pekingóperunni sýndi hér á veg
um Þjóðleikhússins haustið 1955
og var aðsókn þá svo mikil að
margir urðu frá að hverfa.
Aðgöngumiðasala á þessar 4
sýningar Pekingóperunnar hófst
í dag og var stór biðröð þegar
opnað var þrátt fyrir hið slæma
veður.
Listafólk Peking-
óperunnar kom í gœr