Morgunblaðið - 20.11.1959, Side 17

Morgunblaðið - 20.11.1959, Side 17
Föstudagur 20. nóv. 1959 MORCTlNfíT.AfílÐ 17 Þorleifur Jónsson frá Blönduösi F. 7. nóv. 1878. — D. 1. okt. 1958. Nokkur kveöju- og þakkarorö FYRIR veikindi hjá mér hefur dregizt um of, að senda frá mér þessi minningarorð um minn góða vin Þorleif, — en enginn sem þekkti hann gleymir honum, þó árin líði. Ég veit að margir mér færari, skrifa um Þorleif sál., hann var svo þekktur maður og einn af þeim sárafáu mönnum, sem alls staðar kom sér vel og öllum þótti vænt um. Hann var alveg undantekningarlaust sá merkilegasti og skemmtilegasti maður sem ég hef kynnzt. Þar misstum við Sjálfstæðismenn heil steyptan, sterkan félaga, sem enginn þokaði frá settu marki. Hans er víða sárt saknað. Þó hann væri sjúklingur nær 15 síð ustu árin, sendi hann okkur sína sindrandi sólargeisla — skáld- skapinn, þann ódauðlega unað — Þorleifur var skarpgáfaður mað ur, drenglyndur, lundhlýr, stór- lyndur og stilltur. Skáld og sön_g- maður af innsta hjartans eðli. Ég kynntist honum fyrst á veitinga- húsi á Akureyri. Þá var hann á þrítugsaldi, ég var þar veitinga- þjónn, en hann gestur um tíma, ásamt fleiri Húnvetningum. En hann var fæddur og uppalinn í Húnavatnssýslu og átti þar sitt ættfólk. Hann var dóttursonur „Hjallalands-Helgu", þeirrar miklu skáldkonu. — Á þeim tímum, sem Þorleifur ólst upp á var eina leiðin til lífs, þrotlaus vinna, ekkert annað bjargaði fá- tæklingunum og þeim fáar leiðir til menntunar hvað mikið sem fólkið þráði að læra og hvað vel sem það var gefið. Mikið ólíkt nú. — Bezt lýsir Þorleifur sjálf- ur ævinni á þessum árum með sinni ágætu vísu: Valda löngum veðra-spjöll, vistaþröng og baga þeim, sem föng sín eiga öll I úti-göngu haga. Er Þorl. hafði dvalið á veitinga húsinu um hálfan mánuð, kom fyrir atvik, sem kynnti hann mér mjög vel. Hann hafði enga vinnu, beið eftir skipi, sem var í við- gerð og hann ætlaði með til Blönduóss. Hann sat flest kvöld við drykkju, söng og orti alltaf, glaður og góður. Sá lítið á hon- um. Ég hef engan mann séð þola annað eins af víni, og hef ég séð margan drykkjumanninn í 85 ár. Eitt kvöld er ég búinn að rýma af borðum og allir farnir úr „saln um“ nema Þorleifur. Hann situr og raular alltaf sama vísupartinn „Ei skal kvarta eflum þrótt — en mun skarta fagur“. Ég geng tii hans og segi: „Viltu gera það fyrir mig að fara í háttinn“. „Já, sjálfsagt, en viltu ekki romm“? Nei, ég drekk aldrei, segi ég, en viltu ekki kaffibolla hjá mér og fara svo. Jú, hann vill það og stendur upp og reikar til, þá sé ég fyrst að mikið væri drukkið og hugsa mér að sleppa honum ekki út og segi: Þorleifur minn, þú verður í mínu herbergi í nótt, minn gestur, mér finnst þú svo skemmtilegur. Já, segir hann, en hvar er ég? í því kemur inn mað- ur, sem ég þekkti vel, nokkuð drukkinn, ofsareiður og bar mikið á honum, enda sjáanlegur, hár og þrekinn, hann veður að mér, slær mig svo ég fæ blóðnasir. Þeytir í mig stól, æðir að Þorleifi, slær til hans, Þorl. þrífur í handlegg- inn, sem að honum var réttur, snýr upp á svo fautalega, að mað urinn háhljóðar. Þorl. segir: Viltu hætta þessu, maður minn. Nei. Jæja, þá bara hef ég þetta öðru vísi og um leið grípur hann í munnvikið á manninum og með hinni hendinni í bakið og með þessum eldhraða, sveiflaði hann honum á bakið og þeytti honum út úr dyrunum og segir: Svona, drengur minn, hafðu þig nú í burtu, en komirðu aftur sömu erinda, skal ég góma þig svo þú gleymir því ekki undir eins. Svo skellti hann í lás, en ég stóð sem eitt uppmálað undur að sjá hvað allt vín rann af Þorleifi. Sjá hann, sem alls ekki var meðal maður á hæð, þótt hann væri saman rekinn, sjá hann farasvona með þann svola, en það var auð- séð að þessum tökum hefur hann verið þaulvanur. Ég var svo mikið hissa á >ví, vegna þess að mér fannst maðurinn stirð- legur og alltof hægfara, enda oft þörf að ganga stillt, bless- uðum. Hann kom til mín svona sallarólegur eins og ekkert hefði skeð, og segir: „Jæja góði, þá er nú kaffið", svona var rólyndið í þessum skapstærsta manni sem ég hefi kynnzt. Hann gekk um gólf mikið af nóttunni, margar komu vísumar, engin fátækleg. En nóttin eyddi rommflöskunni. Já, þetta gerði manni Þorleif ó- gleymanlegan. Um morguninn kom hann í mat á sínum tima, prúður og glaður eins og vant var. Áður en hann fór heim, sagði hann mér að hann hefði hitt þann er hann hefði hent út og að allt væri í fullri sátt þeirra í milli. Maðurinn hefði sagzt aldrei hafa komið í aðrar eins járnklær og ekki langa í þær aftur, en orðið yfir sig hissa á þessari fólsku og kröftum. Ekkert áttað sig fyrr en hann lá. Þorleifur sagðist vera ánægður með lífið ef hann hefði góðan félaga, góðan hest, nóg á glasi og að vera frjáls, alfrjáls, engu bundinn. „Já margt breyt- ist“. — í mörg ár vissi ég ekki neitt um Þorl. en er við vorum komnir á fimmtugsaldur lágu leiðir okkar saman á ný í vega- vinnu við Blönduós. Þar var hann nokkra daga, ég vor og sumar. Blönduósingar, sem unnu þarna, héldu til heima, en við að- komumenn í tjöldum. Ég bar harm í hjarta, gaf mig lítt að öðrum og var útaf fyrir mig það sem ég gat. Ég kom á miðviku- dag, en laugardag næstan eítir rétt fyrir hættutíma kemur til okkar ríðandi maður, sjáanlega nokkuð drukkinn. Hann kallar rétt hjá okkur og segir: „Er Leifi Jóns hér?“ Jú, þar gefur sig fram maður. Þeir taka tal saman, í því er hætt. Gesturinn og Leifi Jóns fara inn í verkfæratjald, sem í voru hitunartæki og kaffiáhöld. Þeir félagar setjast að kaffi og víndrykkju um stund. Tjald mitt var þarna nærri svo ég heyrði í þeim, nú fara þeir að kveða, þá var ég nú fljótur að þekkja Þor- leif Jónsson, sami var rómurinn, engin afturför. Ég hugsaði um þetta yfir helgina, en á mánudag- inn í matartíma fer ég til Þorl. og kynni mig og spyr hann, hvort hann þekki mig. Nei, og ég minni hann á ýms atvik. Jú, þá mundi hann allt. Um kvöldið sátum við lengi og spjölluðum saman. Ég spurði hann, hvort frelsið, hestur- inn og flaskan væri ekki allt lífið enn Nei. Einn stýrði ég lífsfleyi, oft ferðin skrykkjótt gekk, nú er það orðið eigi, ágæta skipshöfn fékk. Hamingjan höfuðbendur herði, ef bylgja rís, lukkan í stafni stendur stýrir »ín heilladís. „Ég á góðan hest — ótakmark- að frelsi — flaskan tekin til gam- ans stundum, þegar ég man eftir henni. Ég lifi nýju lífi. Ég á indæla, unga konu, skarpgreinda, vel hagmælta, kærleiksríka og offurgjarna. Hún er stórlynd eins og ég, en lífið tamdi hana unga, henni er hvergi hætta búin. Það verða engir árekstrar. Ég á dreng á þriðja ári og friðsælt heimili. Þú mátt til að koma til mín í litla torfbæinn. Komdu um helg- ina. Þá verð ég heima. Ég er ráðinn í sumar fram í sveit. Ég kem um helgar heim. "Kannske oftar, ég er vel ríðandi og fljót- ur að bera mig yfir. Þá sjáumst við, ég trúi því ekki ef þú kynn- ist, að þú hafir ekki gaman aí að koma í kofann og tala við konuna mína. Hún er mikið ólíic fjöldanum og sérstæð, eins og þú. Er ættuð héðan af Blöndu- ósi, já, hún er dóttir Ólafs Ól- afssonar og Ingibjargar Lárus- dóttur". „Er ekki Ingibjörg skyld Bólu- Hjálmari?" „Jú, hún er dótturdóttir hans og er glæsileg gáfukona og allt mitt tengdafólk er mesta merkis og greindarfólk, sem tók mér með hlýrri vináttu, er ég kom fyrst til þess hér á Blönduósi, 22 ára gamall. Sá þá fyrst konuefn- ið mitt, þá á þriðja ári, litlu Ölmu. Síðan hef ég verið sem einn af fjölskyldunni og allir sýnt mér sérstaka ástúð“. Ég fór í heimsókn í litla bæ- inn, þótti undur, er ég sá hann, að í honum rúmaðist ekki nema ein hræða, sem nokkra búslóð hefði — en er ég kom inn og sá hvað allt var framúrskarandi þrifalegt og vinalegt, hvað allt bauð mnan vel kom- inn, fannst mér rýmkast. Alma kom til dyra, er við höfðum kynnt okkur, bauð hún mér inn og til sætis í lítilli baðstofu. — Segir Þorleif koma innan stund- , ar, en fer sjálf að sýsla við kaffi. í einu rúmi í baðstofunni svaf drengurinn. Nú kemur Þorleifur og fagnar mér vel, svo kemur kaffið — al'lt var það svo við- hafnarlaust og blátt áfram — talandi vottur þess, að þarna vav ekki verið að sýnast, aðeins að gesturinn gæti notið svo hann fyndi ekki að hann væri gestur. Nú var farið að tala um bækur, það eitt sá ég fémætt innanstokks. Þorleifur var víðlesinn, stálminn ugur og sagði manna bezt frá og bar mann frá hversaagsleikanum inn í heim fróðleiks og skáld- skapar. Þarna kynntist ég fljót- lega því, sém ég gæti trúað að fjöldinn hefði aldrei séð, því oft- ast er horft á húsakynnin, innan stokksmunina, flíkurnar, sem fóikið klæðist og svo dæmt allt eftir því. Þarna var heilög ást, tvær stórar sálir, sem í samein- ingu gátu notið þess fegursta hvor hjá annari, og tendrað fagra hljóma úr beztu strengjunum og heimtuðu allt lífið af sjálfum sér, huldu skuggana, sem voru stórir þar eins og alls staðar — undir hlýju brosi í annara viður- vist. Að minnsta kosti hefur Ölmu tekizt það vel við skiln- ingslausa samferðamenn. Já, þarna var yndislegt að koma og hitta Þorleif. Þarna naut hann sín, naut lífsins í „fullu frelsi". Já, svona var lífið í „Þor- leifsbæ". Nú vaknar drengurinn, Þorleif- ur tekur hann með mikilli ástúð og réttir Ölmu hann, hún fer með hann fram, kemur innan stundar með hann aftur og læt- ur hann á gólfið við rúmið. Þar er stór hrúga af völum og leggj- um. Þar lék hann sér í þessa rúmu tvo tíma, sem ég stóð við, eftir að hann vaknaði svona sæll og rólegur. Ég geng til hans og segi: „Hvað heitir þú, góði?“ „Þórir“. „Hver á þig?“ „Pabbi minn“. „En hver á þessa leggi?" „Það eru nú hestar, ég á þá alla, þú mátt engan fá, en þú mátt eiga eina kind“, og gaf mér völu. Þessi drengur er það fallegasta og bezt á sig komna barn, sem ég hef séð. Oft átti ég eftir að leika mér við hann þetta sum- ar og haust og hann varð mér meiri huggun en ég hefði getað ímyndað mér. Alla tíma lifi ég með hjartans þakklæti í huga til hans fyrir allar skemmtistund- irnar, þó engar eins og þegar hann sat og reri með „hestana" sina kveðandi það, sem honum datt í hug sjálfum hvert sinn. Það var skrítið sumt af þvi, en sýndi eðli barnsins, hvernig sem Þórir hefur unnizt úr því vega- nesti, sem hann fékk að heiman af þessu kærleiksríka, friðsæla heimili. Veit að hafa fylgt hon- um heitar bænir, þessara hjóna. Móðir hans sagði í bréfi til min ekki alls fyrir löngu: „Þórir á skepnur, þykir vænt um þær, en ekki er búið eins stórt eins og á gólfinu í gamla bænum“. Það gladdi mig mikið, er til mín kom hér í Reykjavík gamall maður, sem var lengi búsettur á Blöndu ósi og sagði mér að sannarlega hefði Þórir ekki brugðizt vonum föður síns. Hann væri gullvand- aður maður, greindur vel og hag- mæltur í bezta lagi, en stórlynd- ur og hreinlyndur svo af bæri — en við temjumst nú furðan- lega vargarnir, það sýndi sig með Þorleif minn. Er við Þorleifur komum út frá minni fyrstu komu í litla bæ- inn, segir hann: „Jæja, hvernig lízt þér á konuna mína?“ „Vel“, segi ég. „Hún er festuleg og hreinleg kona, — hefur. eitthvert seiðmagn, sem dregur mann ó- sjálfrátt að henni — eitthvað svo huggandi og styrkjandi". Þá seg- ir hann: „Já, hún hefur þetta tamda vald yfir sínu stóra skapí, beitir alltaf hlýjunni. Þú kernst að því, er þú þekkir hana betur. Góði, komdu oft til okkar“, sem ég og gerði og alltaf mér til tekna. Þorleifur var svo mikið valmenni. Ég kynntist Ölmu undarlega lítið þar til um haust- ið, að ég var fluttur þangað heim fárveikur og lá þar í rúman mán- uð, þar sem mér var hjúkrað af I svo mikilli snilld við allar að- stæður erfiðar. Ég er viss um, að sé nokkur hjúkrunarkona til „af guðs náð“, þá er Alma það í innsta eðli, þar er hún áreiðan- lega öll og á réttri hillu. Alina bregzt aldrei skyldunum. Eitt laugardagskvöld um haustið vorum við Þorleifur einir heima með drenginn. Þá kom hagyrð- ingur úr Vatnsdalnum, en þar er af miklu að taka. Hann sat lengi og kom þá mikið af vísum og kvæðum hjá báðum. Það var ynd- islegt kvöld. Þegar Alma kemur heim er „gesturinn" ferðbúinn og segir: „Það finnst mér sorglegt hvað seint er háttað, þar sem íg gisti". Alma lítur til Þorleifs, hann hlær við og segir: „Þú geng- ur með gestinum, góða“. Já, þau fara. Þá segir Þorleifur: „Nú held ég að við verðum að heyra vísuna, sem Ölmu datt í hug, er þau fóru“. Svona var náinn skiln ingurinn, þekkingin. Þegar hún kemur heim, segir hann: „Hvern- ig er vísan, Alma min?“. „Hún er nú svona: Leiðast hrelldu hjarta má harmi veldur búna Sævarelda sólum hjá seint að kveldar núna. J Nú er þessi mikli vinur minn horfinn úr litla bænum; fékk að deyja í örmum sinnar ástríku konu, sem ég veit að hefur reynzt honum eins síðasta daginn sem þann fyrsta. Hún haggast tæp- lega. Þorleifur átti sannarlega skilið svona heimili. Hann var yndislega skemmtilegur heimilis- faðir, og eiginmaður. Þetta er mik il breyting fyrir konuna hans, sem nú stendur í þessari heljar auðn. Hvað vel sem hún kann að bera sig, veit ég sem þekki þetta heimili, þó nú séu mörg ár síðan ég hef komið þar, að hún ber sáran harm í hjarta og þar lækn- ar ekki neitt. En mætti með sam- úð og hluttekning milda hann, hafi hún ekki farið svo öll með Þorleifi að einskis sé notið, ég get skilið það. Er hún skrifaði mér lát vinar okkar, segir hún í einu af þrem erindum, er hún sendi mér: Framh. á bls. 21. Vera Mackey íslenzkir karlmenn dansa mjög vel segir söngkonan i Lidó HÚN ER ýmist í efnislitlum, pínþröngum en glitrandi létt- klæðum skreyttum miklum fjaðraskúfum ,eða í íburðarmikl- um kjólum — en hvort heldur sem er, þá vekur hún athygli og vekur hylli gestanna í Lido. — Þetta er nýja söng- og danskon- an Vera Mackey. Og svo kemur stundin, þegar hún gengur fram til þess að velja sér einhvern karlmanninn meðal gestanna til að taka sporið með undir Ijúfum eða dillandi tónum Neo-kvartettsins. Á suma gestina kemur angistarsvipur og kvíði ef þeir skyldu verða vald- ir (því kannski er konan með og er mótfallin því að maðurinn dansi við svo léttklædda söng- konu), en aðrir laga sig vel til og láta dálítið á sér bera, brosa út í bæði — og vona. En það er alveg sama hvort er. Vera Mac- key lítur töfrandi augum yfir salinn og velur alltaf þann lag- legasta og bezta dansherrann í húsinu. Það er sagt að til þessa hafi val hennar aldrei skeikað frá þessu — utan einu sinni. Og það var um þetta sem við spurðum hana eftir á — hvernig íslenzkir karlmenn dönsuðu? — Þeir eru ákaflega mjúkir 1 hreyfingum og kunna alls kyns dansa. Svo eru þeir svo stórir og myndarlegir að það er unaðslegt að svífa í örmum þeirra og láta alla í salnum sjá að maður hafi valið bezta herrann. Eitthvað á þessa leið fórust henni orð. Og síðar í samtalinu kom í ljós, að hún hefur mikla reynslu. Hún hefur verið í mörg- um Evrópulöndum m.a. nú nýlega á þeim fræga dansstað Moulin Rouge í París — og þar kalla menn ekki allt ömmu sína. Hún hefur líka „tekið á löpp“ brún- dökka Tyrkja í Istanbul, söng- elska og þeldökka Brazilíumenn, píreyga og kattliðuga Japana, ástleitna Mexikana og roggna Dani í Kaupmannahöfn. — En hún hrósar mjúkum og fjölbreyti legum danshreyfingum fslend- inga. Það er auðskilið að gras- ekkjumenn og piparsveinar þyrp- is í Lido um þessar mundir. Vera Mackey kann sem sagt vel við sig á íslandi. Henni fannst um tíma dálítið kalt — en nú hefur það lagazt. Og það sögðu sumir þetta kvöld í Lido, að þeim myndi aldrei finnast kalt í návist hennar.

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.