Morgunblaðið - 13.12.1959, Page 1
II
|Híiíri0íijMMaí& Sunnud 13. des. 7959.
Fréttaritari IVIbl. heimsækir
afkomanda Struensee
í íbúð Jons
Sigurössonar
FYRIR nokkrum mánuðum
síðan heimsótti Páll Jónsson,
fréttaritari Mbl. í Kaupmanna
höfn, gamla konu, sem þá bjó
í íbúð þeirri, er Jón Sigurðs-
son átti heima í við Östervold-
götu. Gamla konan, Johanne
Gertner, er nú fyrir skömmu
látin, en hér fer á eftir samtal
það, sem Páll Jónsson átti
við hana.
— Þarna getið þér séð, að ég
á mynd af Jóni Sigurðssyni, seg-
ir frú Johanne Gertner, þegar
hún hefur boðið mér sæti. Hún
bendir á mynd í ramma á borð-
inu.
Frú Gertner býr á annarri hæð
í östervoldgötu 12 í Kaupmanna
höfn, en þar var heimili Jóns
Sigurðssonar í meira en aldar-
fjórðung. Minningartafla, sem
sett var á húsið og afhjúpað 17.
júní 1945, fræðir fólk um, að
þarna átti Jón Sigurðsson heima
frá haustinu 1852 og dó þar 1879.
Östervoldgade er nú breið gata.
Hinum megin hennar standa eng-
in hús. Þar er fyrst neðanjarðar-
járnbrautin til Norður-Sjálands
og svo skemmtigarður (Östre
Anlæg). En á dögum Jóns var
þarna öðruvísi umhorfs. Þá var
ekki búið að rífa gömlu borgar-
veggina. Var aðeins örmjó gata
milli þeirra og húsanna. Hinum
megin borgarveggjanna var víg-
girðingarsvæði. En á árunum
1871—74 voru þeir rifnir. Um
svipað leyti var víggirðingasvæð
ið gert að skemmtigarði. Fram
yfir aldamótin 1900 stóð þó við
östervoídgötu dálítill borgar-
veggsstubbur, en hann var líka
rifinn, þegar járnbrautin var
lögð 1911—17.
Húsið ,sem Jón Sigurðsson bjó
í, stendur á horni milli Öster-
voldgötu og Stokkhúsgötu. And-
spænis húsinu á hinu horninu
milli þessara gatna stóð fyrr á
tímum gamalt fangelsi, sem
nefndist Stokkhúsið, af því að
þarna voru fangarnir settir í
stokk. Þar er ekki nema h.u.b.
hálfur annar áratugur síðan, að
Stokkhúsið var rifið og nýjasta
álman á stórhýsi Verkfræðinga-
háskólans reist á lóðinni.
6 herbergja íbúð
Jón Sigurðsson bjó í 6 her-
bergja íbúð. Skemmtilegast er
hornherbergið. Það er bjart og
rúmgott- Þar er stór gluggi í
horninu. Tveir minni gluggar
snúa út að östervoldgötu. Aðrir
tveir hafa snúið út að Stokkhús-
götu, en nú er búið að hlaða upp
í þá.
í eldhúsinu er gömul eldavél,
þó ekki frá dögum Jóns. Eru
múrveggir frá gólfi til lofts kring
um hana á þrjá vegu.
Frú Gertner, sem nú býr þarna
og hefur þar happdrættissölu, er
rúmlega áttræð, en er þó ern og
létt í lund.
Faðir hennar, Carl Meyer, var
leikari við Konunglega leikhús-
ið. Móðir hennar var dóttir Jo-
hans Vilhelms Gertners, sem var
mikils metinn listmálari. Ýms
verk hans eru nú á safninu í Frið
riksborgarhöllinni. Hann málaði
m.a. mynd af vinnustofu Thor-
valdsens. Það var fyrsta málverk
ið, sem Gertner sýndi á Charlott-
enborg-sýningunni.
— Afi minn þekkti Thorvald-
sen vel, segir frú Gertner. Hann
teiknaði andlitsmynd af Thor-
valdsen, þegar hann var dáinn.
míns voru tíðir gestir á heimili
hans. Thorvaldsen, Grundtvig,
Oehlenschlæger, H. C. Andersen,
Monjrad biskup o. fl. komu oft
Margir merkir samtíðarmenn afa þangað.
Hornherbergið. Utan við gluggann sjást tré í „0stre Anlæg".
Á merkilega hluti
Móðir mín sagði mér margar
sögur um þessa menn, t.d. um
H. C. Andersen. Ævintýraskáld-
ið fræga var eins og þér vafalaust
vitið mjög hégómlegur. Einu
sinni ,þegar mamma var krakki,
spurði Andersen hana, hvaða
ævintýri hann ætti að lesa fyrir
hana. „Helzt eitthvað eftir
Grimm“, svaraði hún. Andersen
var þá ekki orðinn eins
frægur og hann varð seinna.
Hann gleymdi þessu aldrei.
Honum var alltaf í nöp við
mömmu, einnig eftir að hún
var komin á fullorðinsaldur.
Frú Gertner á margt merkilegt
frá fyrri dögum, t.d. bækur eftir
Oehlenschlæger, sem hann hefur
tileinkað Gertner listmálara,
sálmabók, sem Karólína Ama-
lía, drottning Kristjáns 8.
hefur átt, og fleirra. Frú
Gertner átti líka tréskorið
smálíkneski af gamalli konu,
segir hún mér. Thorvaldsen skar
það út á æskuárum sínum. Þetta
smálíkneski er í rauninni blek-
bytta, og taka má höfuðið af því
og nota það sem signet. Á signet-
‘inu eru bókstafirnir W og M.
Hinn frægi danski listmálari
Wilhelm Marstrand hefur átt
þessa blekbyttu. Hann umgekkst
Thorvaldsen mikið, þegar þeir
voru í Rómaborg. Frú Gertner
fékk hana hjá sagnfræðingnum
Troels Lund, en veit ekki, hvern-
ig hann eignaðist hana.
Nú er þetta æskuverk Thor-
valdsens eign forseta íslands,
herra Ásgeirs Ásgeirssonar. Frú
Framh. á bls. 2.