Morgunblaðið - 17.03.1960, Blaðsíða 8

8
MORGUN BLAÐIÐ
Fimmtudagur 17. marz 1960.
t ^ ^ ^ j nn a^a/< l«(«l«|<|<|«0'^0 00 0000000 fjf\0 0 &0<0\0
»>»** + 0j0.i
Bandaríska tillagan er fslendingum
ÞORSTEINN Thorarensen
blaðamaður er farinn til Genf
ar og verður fréttaritari Mbl.
þar meðan á landhelgisráð-
stefnunni stendur. Hér á eftir
fer fyrsta greinin sem hann
sendir að utan og fjallar hún
um síðustu Genfarráðstefnu.
— -k —
Á Genfarráðstefnunni 1958
um réttarreglur á hafinu
skyggðu deilurnar um land-
helgismálin á allt annað. Nær
því allar inngangsræður sendi
nefndanna á ráðstefnunni fjöll
uðu um þetta. Síðan hófust
deilur í hinni svonefndu
„Fyrstu nefnd“ og færðust
loks yfir á allsherjarfundina,
þar sem atkvæðagreiðslur fóru
fram og er það enn mörgum
í minni, hve spennandi frétt-
irnar af þessu voru og sérstak-
lega gilti það heima á fsiandi,
að menn biðu í ofvæni eftir
atkvæðagreiðslum, því að í
þessu harðvítuga „pókerspili“
lá undir hvorki meira né
minna en framtíðarvelferð is-
lenzku þjóðarinnar. Eins og
kunnugt er lauk þessum deil-
um án þess að nokkur endan-
leg niðurstaða fengizt. Nokkr-
ar tillögur fengu einfaldan
meirihluta atkvæða en engin
þann tilskilda % hluta at-
kvæða sem þurfti til þess að
hún fengi lagagildi.
Þar sem engin niðurstaða
hafði fengizt lýstu íslending-
ar því yfir síðar á árinu, að
þeir gætu ekki beðið lengur
og tóku sér 12 mílna landhelgi.
Nú á að ræða þetta sama
flókna deilumál á nýrri ráð-
stefnu í Genf og enn getur eng
inn sagt með neinni vissu, hver
niðurstaðan verður. Svo virð-
ist nú sem 12 mílna fiskveiði-
landhelgi sé sigurstranglegust,
en jafnvel þó svo væri, vofir
yfir sú hætta," að smá tilbrigði
í tillöguformi geti haft hinar
alvarlegustu afleiðingar fyrir
málstað íslands.
Auðvitað viljum við fslend-
ingar samstarf við aðrar þjóðir
og eiga aðild að alþjóðarétti.
En við eigum þó erfitt með að
sætta okkur við að þurfa und-
ir högg að sækja hjá alþjóða-
ráðstefnu um að mega varð-
veita undirstöðu þjóðlífs okk-
ar og tilverurétt. í þessu efni
er sérstaða atvinnulífs okkar
svo alger, að slíkt þekkist
hvergi annarsstaðar í heimin-
um. En hvort verður það til
þess að aðrar þjóðir skorti
skilning eða áhuga á vanda-
máli okkar, eða til þess að
þær Ijái fremur eyra málstað
okkar?
Engin alþjóðaregla hefur
verið í gildi um það hver víð-
átta landhelgi skuli vera. Enda
er það mjög misjafnt hve stóra
landhelgi hin ýmsu lönd telja
sér, ýmist 3 sjómílur, 4, 6 eða
12 mílur og í nokkrum til-
fellum hafa ríki gert tilkall
til miklu víðtækari landhelgi,
jafnvel upp í 200 mílur.
Bretar hafa haldið því fram
að það hafi verið orðin við-
tekin venja fyrr á öldum, að
landhelgi skyldi vera 3 sjó-
mílur og skuli því líta á það
sem gilda alþjóðareglu. Flestir
og Bretar sjálfir virðast nú
sjá, að þetta er ekki annað
en fjarstæða. Þriggjamílna
reglan er dauð enda munu
um 80% af þjóðum heimsins
gera kröfu í einhverri mynd
til stærri landhelgi en það.
Hins vegar virðist það nú
einnig álit yfirgnæfandi meiri
hluta þjóða heimsins, að land-
enn hættulegust
En valdb
verða s«
helgi geti ekki verið meiri en
12 mílur á breidd.
Deilan stendur þá aðeins um
það, hversu breið má land-
helgi vera innan þessara tak-
marka 3—12 sjómílur.
Þjóðréttarnefndin sem undir
bjó Genfarráðstefnuna 1958
gat ekki komizt að samkomu-
lagi um þetta mál. Nefndar-
menn skiluðu fimm mismun-
andi tillögum, sem fólu í sér
þriggja til tólf mílna land-
helgi með ýmsum en allflókn-
um hætti. Þessar tillögur
nefndarmanna voru sumar
fræðilegar og flóknar, en brátt
fór svo að þær skiptu engu
verulegu máli, því að full-
trúar á ráðstefnunni komu
sjálfir með sínar tillögur.
I fyrstu lýstu þessar þjóðir
m.a. sig fylgjandi þremur sjó-
mílum: Bretland, Frakkland,
Holland, Japan og Bandarík-
in. —
Með fjórum mílum voru:
Danmörk Noregur og Svíþjóð.
Með sex mílum: Grikkland,
Ítalía Indland og Síam.
Með tólf mílum: Ghana,
Guatemala, Indónesía, Mexikó,
Saudi-Arabía, Venezuela og
Rússland.
En síðar breyttu þær margar
hverjar afstöðu sinni, eftir því
sem vænlegast þótti í sam-
komulagsumleitunum sem
stóðu lengi yfir og voru tví-
sýnar enda reynt að beita ýms
um brögðum og jafnvel hrossa
kaupum. Til dæmis gerðist sá
athyglisverði viðburður að
Bretar sjálfir aðalbaráttumenn
þriggja mílna landhelgi gáf-
ust upp á henni og gerðust
fylgjendur sex mílna, af því
að þeir töldu það einu leiðina
til að koma í veg fyrir að tólf
mílna landhelgi fengist viður-
kennd.
En bráðlega kom það í ljós
í þessum viðræðum, að til-
hneiging var til að skipta
landhelgishugtakinu nokkuð
draga sérstaklega út úr því
fiskveiðilandhelgina þar sem
allt önnur sjónarmið hlytu að
renna undir fiskveiðiland-
helgi, heldur en undir land-
helgi í hernaðartilliti eða með
tilliti til tollgæzlu og almennra
stjórngæzluyfirráða ríkisins.
Þegar þetta kom á döfina riðl-
uðust fyrstu fylkingarnar
nokkuð, því að löndin höfðu
haldið fram ákveðnum skoð-
unum af ólíkum hvötum.
Það virðist t.d. Ijóst að Rúss-
ar halda fast við 12 mílna land
helgi af hernaðarlegum ástæð-
um. Þeir vilja halda erlendum
skipum sem lengst frá strönd-
um sínum og auk þess eru þeir
kafbátaveldi en kafbátar hafa
leikið þann leik í síðustu-
styrjöldum, að leynast í land-
helgi hlutlausra ríkja. Það er
af sömu ástæðu fyrst og fremst
sem Bandaríkjam. eru fylgj.
3ja mílna landhelgi. Það er til
þess að felusvæði óvinakaf-
báta sé sem minnst. Suður-
Ameríkuríkin vildu hins vegar
sem stærsta landhelgi vegna
eitiitfj Breta vekur
ímúð með íslandi
fiskveiðihagsmuna o. s. frv.
Hreyfing fer fyrst verulega að
koma á málið, þegar fulltrúi
Kanada, George Drew bar 31.
marz 1958 fram tillögu um að
almenn landhelgi skyldi á-
kveðast 3 mílur en fiskveiði
skyldi ákveðast 12 sjómílur.
Fékk þessi tillaga strax og
óvænt góðar undirtektir meðal
fjölda fulltrúa og má m.a. geta
Tillaga Manningham Bull-
ers hafði aftur þau áhrif að
Bandaríkjamenn hrukku við,
og óttuðust að hin almenna
lögsögulandhelgi stækkaði
mjög, þar sem jafnvel Bretar
komu með tillögu um að hún
víkkaði. Vildu Bandaríkja-
menn nú spyrna við fótum og
bar fulltrúi þeirra, Arthur
Dean, fram aðra tillögu sem
Frá Genf. Þjóðabandalagshöllin.
þess að Bandaríkjamenn létu
í það skína að þeir væru
hlynntir henni.
Vegna þess hve kanadíska
till. fékk góðar undirtektir,
brá Bretum heldur en ekki í
brún. Þeir tóku nú allt í einu
að óttast að 12 sjómílna fisk-
veiðilandhelgi ætlaði að ná
fram að ganga. Brugðu þeir
nú skjótt við og fulltrúi
þeirra Manningham Buller
flutti þá frægu ræðu, þar sem
kann jarðsöng þriggja mílna
landhelgina með trega og tár-
um eða „reluctantly" eins og
hann orðaði það á ensku.
Manningham Buller bar fram
tillögu um að landhelgi skyldi
ákvarðast í öllum tilfellum
sex mílur.
k.0
fól í sér í rauninni það sama
og tillaga Breta — það var að-
eins orðað með öðrum og
kænskulegri hætti. Hefur til-
laga Bandaríkjanna verið
kölluð sex-plús-sex-mínus-sex
og lýsir það greinilega því
kænskubragði, sem átti að
beita. En henni hefur einnig
verið lýst stundum sem „rýt-
ingsstungu í bak íslands“.
Efni hennar var það, að lög-
sögulandhelgi skyldi vera sex
mílur. Þar við bættist sex
mílna fiskveiðilandhelgi, en
þó skyldu þær þjóðir hafa rétt
til að veiða þar áfram sem
stundað hefðu veiðar þar
síðustu tíu ár, sem breytt var
síðar í fimm ár.
Tillaga Bandaríkjamanna
:
var íslendingum sérstaklega
hættuleg þar sem hún virtist
viðurkenna 12 mílna land-
helgi, en hin sakleysislega
viðbótarklausa gerði þá við-
urkenningu aftur að engu.
Kanada bar nú fram nýja
tillögu um 6 mílna lögsögu-
landhelgi + 6 mílna fiskveiði-
landhelgi til viðbótar. Var til-
laga Kanada þannig samhlj.
bandarísku tillögunni nema
að hinu illræmda viðbótar-
skilyrði var sleppt.
Auk þess báru Rússar frafn
tillögu um 12 mílna landhelgi
almennt.
Voru þessar tillögur nú
bornar undir atkvæði. Úrslit
atkvæðagreiðslna urðu þessi:
Kanadíska tillagan hlaut
35 atkv., 30 voru á móti en
20 sátu hjá.
Bandaríska tillagan hlaut 45
atkv., 33 voru á móti en 7
sátu hjá.
Rússneska tillagan hlaut 21
atkv., 47 á móti en 17 sátu
hjá.
Þannig hafði engin tillaga
fengið tilskilinn % meirihluta.
Reyndu nokkur ríki, Burma
þeirra fremst í flokki, að bera
fram nýja tillögu á síðustu
stundu sem fól í sér almennt
12 mílna landhelgi. Hún hlaut
39 atkv., 38 á móti en 8 sátu
hjá.
Bar fulltrúi Kúbu þá fram
tillögu um að halda skyldi
aðra ráðstefnu um landhelg-
ismálin og var hún samþykkt
mótatkvæðalaust.
Sú ráðstefna er nú að hefj-
ast. Þar mætast sömu
sjónarmiðin. Svo virðist að
enn sem fyrr muni aðaldeilan
verða um bandarísku og kana-
dísku tillöguna. Hvernig því
lýkur skal ég ekkert spá um.
Þó hafa nokkrar breytingar á
orðið frá 1958 ,og þær þýð-
ingarmestar að ísland hefur
tekið sér 12 mílna fiskveiði-
landhelgi og Bretar hafa orð-
ið sér til minnkunar með því
að beita Islendinga vopna-
valdi. Það virðist framar öllu
vekja samúð annarra á ís-
landi og bíður maður því úr-
slitanna með nokkurri bjart-
sýni. Þ. Th.

Pic-pillurnar brugðgóSu
fara sigurför um landið
Innihalda viðurkennd bragðefni,
sem gefa mjúkt, ferskt og gott
bragð í munninn.
Reynið einn pakka af Pic
strax í dag!
Nýju sælgætisgerðin hf.
Nýlendugötu 14 — Sími 12994.