Morgunblaðið - 24.03.1960, Blaðsíða 13

Ffenmíuflaeur 24. marz 1960
MOHCTINBLAÐIÐ
13

ÞAÐ, sem a£ er þessu ári,
hafa orðið 11 meiriháttar
flugslys í heiminum og í
þeim hafa farizt yfir 400
manns. Tölurnar eru mun
hærri en þær voru á sama
tíma í fyrra, enda óhugn-
anlega háar, þegar þess er
gætt, að aðeins eru tæpir
þrír mánuðir af árinu.
Bandarísku flugfélögin hafa
misst tiltölulega lestar flug-
vélanna og eru flugmálayíir-
vö.din þar i landi orðin ugg-
andi vegna slysaöldunnar. I
fyrra fórust með bandarískum
farþegavélum fleiri en nokk-
urt annað ár, eða 294 manns.
Það samsvarar 0,68 dauðaslysi
miðað við 100 millj. floginna
farþegamílna.
al Airlines, sem steyptist i
Mexico-flóann í nóvember sl
og fórst með 42 innanborðs
hafi verið grandað með tíma-
sprengju. í janúar sprakk
DC-6B flugvél frá sama fé-
lagi á flugi yfir Norður-
Karolinu. Þar fórust 34 og
víst þykir nú, að einn farþeg-
anna hafi verið með vítisvél
í farangri sínum og valdið
slysinu. Fleiri dæmi eru um
sams konar atburði og þess er
skemmst að minnast, er ungur
maður laumaði tímasprengju
í farangur móður sinnar
skömmu áður en hún steig
upp í farþegavél vestanhafs.
Þar fórust tugir manna. Og nú
er óttazt, að ástæðan hafi ver-
ið sú sama, er Electra-flug-
vélin fórst yfir Indiana í fyrri
viku, með 63 innanborðs.
„Gegnumlýsing“ gagnslítil.
Komið hefur til umræðu að
„gegnumlýsa" allan farangur
flugfarþega. Slík „gegnumlýs-
ingartæki" mundu finna alla
málmhluti í ferðatöskunum,
jafnvel hárnálar og rakvélar-
blöð. Eftirlitsmenn yrðu að
ganga úr skugga um hvaða
hlutir þetta væru, skoða tösk-
urnar. Afleiðingin yrði sú, að
skoða þyrfti í allar töskur,
því vafalaust finnast smá-
málmhlutir í öllum ferðatösk-
um. Það væri því harla lítið
gagn í „gegnumlýsingunni“.
Farþegar og flugfélög yrðu
hins vegar fyrir miklum töf-
um vegna slíkrar skoðunar.
Auk þess yrði farþegi sá, sem
ætlaði sér að hafa vítisvél með
ferðis, ekki í vandræðum með
að fela hana innanklæða. —
Farangursskoðun sem þessi
Alvarlegt vandamál
Þetta er í rauninni ekki há
tala, þegar þess er gætt að
urn 152 þús. farþegar ferðast
daglega með bandarísku fé-
lögunum 2,2 millj. farþega-
7 mílna — og á þremur dögum
l um síðustu áramót týndu 374
menn lífinu í umferðarslysum
á þjóðvegum Bandaríkjanr.a.
Mörg dæmi
Nú þegar er varið geysi-
miklum fjárhæðum ti’. alU
kyr.s eftirlits og öryggisþjón-
ustu vegna flugumferðarinn-
ar. En betur má, ef dugu skai.
Einn erfiðasti þátturinn í þess
ari öryggisþjónustu vestra er
að koma í veg fyrir skemmd-
arverkin Óhugnanlegust eru
flugslyr-in, sem verða beint aí
mannavölduru. Sem kunnugt
er kemur það nú æ oftar fvrir
að vítisvélum er komið fyrir
í farþegavélum og er þetta
orðið mikið og erfitt vanda-
mál.
Allt þykir benda til þess. að
DC-7B flugvélinni frá Nation-
— Hvanneyrarbréf
F.-arah. af bls. 11.
fyrir Alþingi á þessum vetri.
4. Rannsókna- og tilraunastarf
er hafið á Hvanneyri af ung-
um og mjög álitlegum fræði-
mönnum. Árangur slíkra
starfa veltur algerlega á
hæfni og samvizkusemi
þeirra, sem að vinna. Ég
þykist viss um, að ekki muni
langur tími liða, unz þessi
starfsemi hér á Hvanneyri,
sem er ein yngsta tilrauna-
stöðin í landinu, muni vekja
alþjóðar athygli og hljóta
viðurkenningu bændastéttar-
innar. Ef betur er unnið og af
meiri samvizkusemi og hug-
kvæmni í Reykjavík og á
hinum tilraunastöðunum, þá
eru þessi mál í góðu lagi hér
á landi.
Af þessu er Ijóst, að þótt deil-
ur standi enn um þessi mál og
verul. andstaða sé enn hjá nokkr-
um starfsmönnum landbúnaðar-
ins í Reykjavík gegn uppbygg-
ingu Hvanneyrar, þá er málið
raunverulega unnið. Það er vit-
að, að meiri hluti Alþingis er
sammála Búnaðarþingi um lausn
málsins, og ég hef ekki ennþá
hitt bónda, sem vill láta reisa
háskóla stéttarinnar í borginni.
Mér er fremur lagið að vera
hreinskilinn og opinskár en hið
gagnstæða. Þótt starfsemi búnað-
ardeildarinnar í Reykjavík hafi
verið haldið utan við umræð-
urnar ennþá af öðrum en Árna G.
Eylands, þá liggur það þó í hlut-
arins eðli, að hér verður þróun-
„Ef til vill eitthvert ráð!“
En hvers vegna grípa menn
til slíkra óyndisúrræða? Sam
kvæmt rannsóknum á slysum,
sem orðið hafa með þessum
hætti, eru ástæðurnar tvær:
Forhertir glæpamenn gera
þetta í gróðaskyni, fá greitt
tryggingarfé skyldmennis,
sem er meðal farþeganna. í
öðru lagi eru þess dæmi að
menn fremji sjálfsmorð á
þennan hátt, ætla sér að dui-
búa það og tryggja fölskyldu
sinni jafnframt tryggingarfé
sitt.
En hvernig er hægt að taka
fram fyrir hendurnar á þess-
um óðu mönnum, sem stofna
lífi almennra flugfarþega í
stöðuga hættu? Þessi spurning
hefur verið lögð fyrir flug-
málastjóra Bandaríkjanna,
Elwood R. Quesada, í blaða-
viðtali. Hann svaraði:
— Ef til er eitthvert ráð, þá
vildi ég, að einhver segði mér
af því.
kæmi því aldrei að gagni,
enda eru flugfélögin algerlega
andvíg því að hún verði texin
upp.
Kemst upp í flestum tilfellum 3 — Cuvilliesleikhús
Flugmálastjórn Bandaríkj-
anna undirbýr hins vegar end-
urskoðunar á tryggingarlög-
unum að svo miklu leyti sem
þau varða farþega. Koma á
í veg fyrir að menn geti hagn-
azt á glæpaverki sem þessu
— og í viðtali ekki alls fyrir
löngu lagði Quesada áherzlu
á það, að í langflestum t.il-
fellum kæmist upp um söku-
dólgana. Leynilögreglan hefur
á snærum sínum her manns,
sem er sérmenntaður í rann-
sóknum flugslysa. Ef öllum
yrði ljóst, að líkurnar fyrir
því að hægt yrði að halda
ódæðinu leyndu, eru hverf-
andi litlar, mundu ógæfumenn
frekar reyna aðrar leiðir til
að ná settu marki.
h.j.h.
in sú sama og að Ási í Noregi,
búnaðarháskólinn okkar verður
með tímanum miðstöð búvísinda
og rannsóknastarfsemi. Raun-
verulega er búseta starfsmanna
viðkvæmasta vandamálið hér. Ef
starfsmenn búnaðardeildar vildu
flytja að Hvanneyri og setjast
hér að, þá er málið leyst og starf-
semin flutt. Það þarf eina stóra
stofu fyrir efnagreiningar og
sama starfsfólk. Rannsóknatækin
eru ekki stór liður, og ef við höf-
um geð til að rétta magra betli-
lúku út fyrir landsteinana, væri
auðvelt að fá slík tæki gefins. Ef
dr. Halldór Pálsson vildi sjá'tur
setjast að á sauðfjárkynbótabú-
inu á Hesti í Borgarfirði og
stjórna þaðan tilraunamiðstöð bú
fjárræktar í Andakíl, þá er björn
inn raunverulega unninn. Dr.
Björn Jóhannesson er líka mikil-
hæfur fræðimaður og hefur um
sig ágætlega fært starfslið. Vill
þessi hópur koma hingað og gera
tilraunir sínar og rannsóknir hér
uppi í sveitinni? Mold og verk-
efni skortir hér ekki. Menn
spyrja um, hvað sé þessu máli
þá til fyrirstöðu.
Ýmislegt má færa Reykjavik til
ágætis sem miðstöð búvísinda og
tilraunastarfsemi. Ég held að meg
inkjarna málsins geti ég skýrt
með frásögn af samtali, sem ég
átti hér á heimili mínu við ung-
an og vel menntaðan búnaðar-
kandídat, upp alinn sveitapilt,
sem nýlega var kominn frá próf-
borðinu. Ég spurði hann, hvort
hann hefði ekki áhuga fyrir að
sækja um kennarastöðu við fram-
haldsdeildina á Hvanneyri og
hefja hér tilraunastörf Hann svar
aði sem næst orðrétt þannig: Ég
held ekki, mig hefur alltaf
dreymt um að búa „centralt".
Þessi ummæli hafa síðan orðið
mér verulegt umhugsunarefni,
og spurning hefur lifað í huga
mínum: Getur það verið, að
sveitamaður, sem fer á búnaðar-
háskóla eigi fremur í huga sín-
um draum um að „búa centralt“,
þ. e. að setjast að í Reykjavík,
en bæjarmaðurinn, sem leggur
inn á sömu brautir? Ég er bæj-
armaður að uppeldi, en draum-
urinn bak við nám mitt var að
geta lifað og starfað sem sveita-
maður.
•
Búnaðarháskóli og rannsókna-
stöð þarf að sinna mörgum verk-
efnum, raunar öllum þáttum
landsnytja. Hvanneyri hefur öll
skilyrði fyrir rannsóknir í jarð-
rækt og búfjárrækt. Ríkiskyn-
bótabúið á Hesti er í sama hreppi
miðjum. í landi Hvanneyrar var
talsvert æðarvarp til skamms
tíma, sérstaklega í Kistuhöfða.
Hér þarf að setja upp rannsókn-
ir á æðarfugli og öðrum nytja-
fuglum og gera tilraunir með
æðarvarp, útungun og ungaupp-
eldi. Þetta var og getur verið
ákaflega verðmæt auka-búgrein
á stórum hluta landsins. Hér bíð-
ur verkefni og starf fuglafræð-
ings. — Hvanneyrarland afmark-
ast af frægum laxveiðiám, Hvítá
og Andakílsá, en auk þess eiga
Hvanneyri og Hestur talsverðan
hlut í Grímsá. Hvar gæfist betri
aðstaða til rannsóknar og tilrauna
í þessari grein? Þá eru hér lækir
og stórar tjarnir í landareigninni
Framh. al bls. 11
um byggingum (endurreistum) í
renaissance-stíl. Þar komst mað-
ur í stemningu. Þaðan er haldið
í gegnum aðalanddyrið inn í for-
sal leikhússins, stóran sal, sem
er þakinn málverkum og högg-
myndum fornra snillinga Bæjara
lands, síðan inn í enn eitt and-
dyri og þaðan loks inn í áhorf-
endasalinn, sem Cuvilliés reisti
fyrir 200 árum síðan, að vísu ekki
á sama stað, en alveg nákvæm-
lega eins, og skreytti sömu lista-
verkjum og enn í dag skrýða sal-
inn: Gamalt leikhús innan nýrra
veggja.
Cuvilliésleikhúsið var endur-
opnað mað sýningu á Brúðkaupi
Fígarós eftir Mozart. Og víst er
um það, að sýningar eftir höf-
unda frá 18. öld njóta sín lang-
bezt á þessum stað, eins og gefur
að skilja. Brúðkaup Fígarós var
| einmitt fyrsta sýningin, sem ég
: sá í þessu leikhúsi, með svo til
■ sömu söngvurum. Það er eins og
' allt fljóti saman, nútíð og fortíð,
ileikur og list, leiksvið og áhorf-
| endasalur, gaman og alvara.Mað-
j ur stendur skrefi nær tíma Moz-
arts og skynjar enn betur snilld
hans, einnig þar sem söngvarnir
voru hver öðrum betri og sumir
afbragð (Erika Köth: Susanna;
Hertha Töpper kom til íslands
sumarið 1958): Cherubin; Kiefh
Engen: greifinn. — Claire Wat-
son: greifynjan; Karl Kohr.:
Figaró.). Ég held, að mér sé ó-
hætt að segja, að hér hafi verið
hinn ídeali staður og stund fyrir
Brúðkaup Fígarós.
og laugaruppspretta í fjögra km
f jarlægð Ég sé ekki hentugri stað
til að gera tilraunir með fiska-
eldi, en það veckefni þolir enga
' bið.
Róm var ekki byggð á einum
degi. Hvanneyri verður heldur
ekki byggð á einum degi, en
Hvanneyri er sterkari en allir
staðir og sterkari en allar
raddir, sem mæla gegn
henni, þegar um er að ræða
kennslu- og vísindastarfsemi ís-
lenzks búskapar. Þökk sé Árna G.
Eylands og öðrum þeim, sem
■ standa með þróun Hvanneyrar.
\ Hugsjónir þeirra munu rætast.
Gleðin verður laun þeirra, ekki
‘ sízt Borgfirðinga sjálfra, sem
unna þessum fagra stað í héraði
sínu og bera metnað í brjósti
hans vegna.
(Þjóðleikhúsið sýnir leikritið)
„Edward sonur minn“ í síð-\
/asta sinn n.k. föstudag, og eró
)það 23. sýning á þessu ágætar
)Ieikriti. Leikurinn hlaut mjög/
igóða dóma hjá leiklistargagn-)
■, rýnendum og dómur leikhús-1
(gesta hefur verið á sama veg. x
Myndin er af Val Gíslasyni(j
)og Rúrik Haraldssyni í hlut-
)verkum sínum.
Gamlar og ný jar óperur
Operan Cosi fan tutte er einnig
mikið sýnd í Cuvilliés-leikhús-
inu. Hana hefi ég ekki séð þar,
en ekki ætti hún að standa hinni
fyrri nokkuð að baki. Fleiri óper-
ur eru iðulega sýndar í leikhús-
inu, sem þar eru sannarlega“ á
heimavelli" s. s. Rakarinn frá
Sevilla, Capriccio o. fl., og aðrar,
sem nokkuð er um deilt, hvort
eigi erindi þangað, þ. á. tn.
barnaóperan Christelflein eftir
Hans Pliztner. Fyrir nokkru voru
þar frumsýndar tvær spánnýjar
óperur, Simplicius Simplicissm-
us eftir Þjóðverjann Karl Amed-
eus Hartmann (og Hermann
Scherchen og Wolfang Petzet
sem samstarfsmenn) um þjóð-
sagnakennda sögu úr þrjátíu ára
stríðinu eftir Grimmelhausen, og
Seraphine, gamansöm ópera eftir
svissneska tónskáldið Sutermeist
er um sögu eftir Rabelais. Er hér
hvorki staður né stund til þess að
fara nánar út í þá sálma, og verð-
ur það að bíða betri tíma.
Leikrit eru mörg sýnd í Cu-
villiésleikhúsinu. Að sjálfsögðu
er karlinn Moliére alveg á réttum
stað með Alceste, mannhataránn
sinn, sem er frábærlega leikinn
af Ernst Ginsberg. Er svipað um
þá sýningu að segja og Brúðkaup
Figarós: Afbragð. Shakespeare
gamli fellur ekki alveg eins í
kramið, en Shakespeare er og
verður náttúrlega alltaf Shak^-
speare. Hér var sýnt Vetrarævin-
týri, vel sett á svið og leikið. Og
nú er komið nóg. Þó get ég ekki
látið hjá líða að ráðleggja öllum
þeim samlöndum, sem leggja
leið sína til Munchen, hvort sem
það er til þess að drekka bjór eða
mæta á fundum eða að stunda
fögur fræði, að skoða hið mæta
og merkilega Cuvilliésleikhús.
Ólm.