Morgunblaðið - 29.03.1960, Blaðsíða 13

Þriðjudagur 29. marz 1960
MORCUNBLAÐIÐ
13
Aðeins eitt viðfangsefni
— ákvörðun á stærð landhelgi og fiskisvæðis
j {
jllagsmunir þjóðanna rekast á;
| með margvíslegum hætti og |
erfitt að spá um urslitin
Genf, ZJf. marz.
E N D A þótt heil vika sé
liðin frá byrjun landhelgis-
ráðstefnunnar, þá er enn ekki
kominn verulegur skriður á
fundahöld. Þótt áætlaðir séu
fundartímar bæði árdegis og
síðdegis, hafa þeir sem beðið
hafa um orðið lokið sér af
fyrir hádegi. Er þó sagt, að
ekki veiti af tímanum, því að
búast megi við feikilegri
skriðu eða lotu af ræðum,
sem standi jafnvel langt fram
á nótt, þegar fer að nálgast
lok ráðstefnunnar. Þessi
tregða stafar af því, að menn
eru enn að kynna sér við-
horfin til að vita, hvaða
möguleikar eru fyrir hendi
áður en þeir sjálfir tala.
Eftir síðustu upplýsingum
framkvsemdastjórnar ráðstefn-
unnar virðist nú sem 90 ríkjum
hafi verið boðin þátttaka í ráð-
stefnunni og er Kamerún í Af-
ríku það nítugasta í röðinni. Öll
þessi ríki, nema Afganistan og
Nepal munu senda fulltrúa. Auk
þess eiga ýmsar alþjóðastofnanir
áheyrnarfulltrúa á ráðstefnunni,
svo sem Matvsela- og landbúnað-
arstofnunin, Alþjóða flugmála-
stofnunin o. fl. Samtals eru full-
trúar þátttökuríkjanna um 435,
áheyrnarfulltrúar um 20, aðvíf-
andi blaðamenn um 30 talsins og
starfslið ráðstefnunnar um 15
manns. Þetta gerir um eða yfir
500 manns, sem hér eru saman
komnir til að vera þátttakendur
eða áhorfendur að lausn land-
helgismálsins.
Misstórar sendinefndir
Framkvæmdastjórn ráðstefn-
unnar hefur verið í nokkurri ó
vissu um, hversu margar þjóðir
sendu fulltrúa á ráðstefnuna, þar
sem allar höfðu ekki svarað, þeg-
ar ráðstefnan hófst. Og það var
ekki fyrr en í dag sem birtur
var listi yfir sendinefndirnar, er
það aðeins bráðabirgðalisti, sem
verður gefinn út endurskoðaður
síðar.
Sendinefndir hinna einstöku
ríkja eru mjög misstórar. Lang-
samlega stærst er sendinefnd
Bandaríkjanna með 32 mönnum
og er allstór hluti þess hóps eða
um 10 menn fiskifræðingar á
ýmsum sviðum. I rússnesku sendi
nefndinni eru 8 manns, í þeirri
brezku 18, norsku 10, dönsku 13,
þar af fjórir Færeyingar, Daniel
Nolsö, Johan Djurhuus, Jakob
Johansen og Erlendur Patursson.
Stórveldin hafa auðvitað einnig
fjölda aðstoðarmanna, sem ekki
eru taldir á skrám.
í íslenzku sendinefndinni eru
nú 9 menn, eftir að Helga Briem
sendiherra var bætt í hana. Eru
þeir nú allir mættir hér, nema
Henrik Sv. Björnsson ráðuneytis-
stjóri, sem kemur seinna. Ritari
nefndarinnar er Hildur Kalman.
í hinum ýmsu sendinefndum
eru að miklu leyt sömu menn-
irnir og á síðustu ráðstefnu og
voru margir þeirra orðnir per-
sónulegir kunningjar þeirra
Hans, Davíðs og Jóns, sem sátu
síðustu ráðstefnu. Sumir af for-
ustumönnum sendinefndanna eru
sterkir og áhrifaríkir persónu-
leikar, eins og t. d. George A.
Drew, formaður kanadísku
sendinefndarinnar. Hann er
sendiherra lands síns í Lundún-
um en var í harðri andstöðu við
Breta á síðustu ráðstefnu, er
hann barðist fyrir tillögu Kanada
og lét þá aldrei undan síga.
Nýr maður Breta
Fyrir Breta mætir hér nýr
maður, John Hare, landbúnaðar-
og fiskimálaráðherra. Kemur
hann í staðinn fyrir Manning-
ham Buller dómsmálaráðherra,
sem hefur verið sviptur forsæti
sínu af einhverjum dularfullum
ástæðum. Opinberlega láta Bret-
ar í það skina, að það sé vegna
þess, að hann hafi móðgað Drew
fulltrúa Kanada í veizlu og orð-
ið persónulegur fjandmaður
hans. Hafi það valdið hinni hörðu
andstöðu Kanada við sjónarmið
Breta. Orðrómur hermir hins
vegar, að brezkir togaramenn
hafi afsagt Manningham Buller,
af því, að hann hafi verið alltof
heiðarlegur og eftirgefanlegur
við íslendinga. En íslendingar á
síðustu ráðstefnu urðu í
Vill ekki styggja
kaþólska
Auðvitað hafa ekki 511 ríki
jafnmikilla hagsmuna að gæta af
úrslitum þessara ráðstefnu. Til
dæmis hefur páfastólnum verið
boðið að senda fulltrúa og hann
hefur sent hingað handleggsbrot-
inn svissneskan prest að nafni
Henri de Riedwatten, sem arkar
hér um með vinstri handlegginn
í gipsi og lagðan í stellingar á
mikinn timburdrumb eða gálga.
Er þetta líkast því, sem prestur-
inn sé með skrifborðið sitt með
sér, hvert sem hann fer. Eg
spurði einn íslenzku nefndar-
mannanna, hvort þeir gætu ekki
leitað eftir stuðningi prests og
heitið því um leið að taka
kaþólska trú. — Það taldi nefnd-
armaður þýðingarlítið. Prestur-
inn myndi sennilega eingöngu
hugsa um landhelgi Guðsríkis.
Hann forðaðist það eitt að
styggja nokkurt kaþólskt ríki.
Nú hagaði svo málum, að sum
kaþólsk ríki vildu breiða land-
helgi, önnur mjóa landhelgi. Þar
af leiðandi sæti prestur alltaf hjá
við atkvæðagreiðslur. Undan-
tekning var þó þegar Páfaríkið
greiddi atkvæði með tillögu
Bandaríkjanna á síðustu ráð-
stefnu.
Þátttaka „landlokuðu“
ríkjanna
Um síðustu helgi birti enska
stórblaðið Daily Express grein
um ráðstefnuna, þar sem það
svissneska útvarpinu hafi vakið
talsverða athygli innfæddra.
Hins vegar er það halli fyrir okk-
ur íslendinga að landlokuðu Asíu
ríkin, Afganistan og Nepal, skuli
ekki vera með, því að þau fylgdu
12 mílum.
Viðunandi lausn er al-
þjóða þörf
Þessi önnur Genfarráðstefna
byrjar að flestu leyti á annan
hátt, en fyrri ráðstefnan. Fyrri
ráðstefnan fjallaði um allar rétt-
arreglur á hafinu og var þegar
í byrjun hægt að fara að ræða
þær í mörgum nefndum. Laga-
nefnd Sameinuðu þjóðanna hafði
lagt fram frumvarp í um 80
greinum. Þannig var frá upphafi
nóg viðfangefni.
Að þessu sinni er viðfangsefn-
ið aðeins eitt, þó það skiptist
niður í tvo óaðskiljanlega þætti
— stærð landhelgi og fiskisvæð-
is fyrir utan landhelgina. 1
þessu efni liggur ekkert sérstakt
álit fyrir. Á síðustu ráðstefnu
voru greidd atkvæði um málið
en árangurslaust. Málið er mjög
viðkvæmt fyrir fjölda þjóða, en
almennt virðist viðurkennt, að
það sé mikil alþjóðleg þörf á
að leysa það á viðunandi hátt til
þess að koma í framtíðinni í veg
fyrir slíkar milliríkjadeilur eins
og „þorskastríðið“ milli Breta og
íslendinga.
Þar sem viðfangsefnið er þann-
ig aðeins eitt, er aðeins ein nefnd
starfandi á ráðstefnunni, svoköll-
uð „heildarnefnd" og sitja í
henni allir fulltrúarnir á ráð-
Þorsteinn Thorarensen (Iengst t. h.) ræðir við fulltrúa í islenzku sendinefndinni. Þeir eru, talið
frá vinstri: Hans G. Andersen, Hermann Jónasson, Davíð Ólafsson og Jón Jónsson.
skemmstu máli ekki sérlega var-
ir við þá eiginleika Manningham
Bullers.
John Hare hefur enn lítið lát-
ið á sér kræla, en með honum
kemur hins vegar aftur á þessa
ráðtefnu Sir Gerald Fitzmaurice,
lögfræðiráðunautur brezka utan-
ríkisráðuneytisins, smár maður
og krangalegur, hvíthærður og
ætíð mjög vel kembdur og snyrti-
legur til fara, neglurnar pússað-
ar, aðeins vantar rós í hnappa-
gatið. Og þegar hann tekur til
máls flæðir af vörum hans svo
dúnmjúk Öxnafurðuenska, að ef
kokkneyi frá London heyrði
þetta, myndi hann hrópa „Blar-
ney“.
Aðalfulltrúi Rússa er þjóð-
réttarfræðingurinn Grigori Tun-
kin, sem er yfirmaður skjala- og
samningadeildar rússneska utan-
ríkisráðuneytisins. Hann er lág-
vaxinn maður og fágaður í fram-
komu. Hann varð almennt vin-
sæll á ráðstefnunni, er hann forð-
aði þingheimi frá því að kafna í
nefndaherbergi.
lýsir því yfir, að það sé furðu-
legt að bjóða til ráðstefnunnar
„landlokuðum" ríkjum, sem
engan aðgang eiga að hafi og
geta því engra hagsmuna haft að
gæta af því, hve stór landhelgin
sé. En Daily Express er sérstak-
lega óheppið í að velja dæmi, því
að þeir taka Sviss og spyrja,
hvort það sé nokkuð vit í því,
að hin rriikla sæfaraþjóð Bretar
eigi að sætta sig við niðurstöðu
á ráðstefnunni þar sem atkvæði
landlokaðs ríkis eins og Sviss
getur ráðið úrslitum.
En svo illa vill til, að Sviss-
land fylgdi Bretum algerlega
eftir fyrst í þremur mílunum og
síðan í sex mílunum. Urðu sviss-
neku blöðin ákaflega sár og reið
út í Breta fyrir blaðagrein þessa
og mér virðist, að svissneski að-
alfulltrúinn Paul Riigger, góð-
látlegur roskinn maður, hafi orð-
ið einkar sorgbitinn á svip eftir
þennan atburð. Engin von er þó
til að Sviss söðli yfir og það
jafnvel þótt hið ágæta samtal
Jóns Jónssonar fiskifræðings í
stefnunni. Þar sem hún kallast
þó og er nefnd, ákvað fram-
kvæmdastjórn ráðstefnunnar, að
gera skyldi mun á allsherjarfund
um ráðstefnunnar og nefndinni
með því að láta nefndina sitja á
fundum í nefndarsal.
Samtals eru hér í Þjóðabanda-
lagshöllinni fimmtán nefndarsal-
ir og skyldi heildarnefndin
starfa í þeim stærsta, sem ber
númerið 12 og er m. a. prýddur
risastóru málverki eftir mexí-
kanska málarann Diego Riviera.
Var svo þröngt um mann, að
jafnvel áður en fundur var sett-
ur, var andrúmsloftið orðið kæf-
andi. En þarna gerðu þeir Dean
frá Bandaríkjunum og Tunkin
frá Rússlandi fóstbræðralag með
sér gegn óheilbrigðum hollustu-
háttum. Fyrsta ákvörðun heild-
arnefndarinnar varð, eins og
Llewelyn Chanter fréttamaður
Daily Telegraph benti svo
skemmtilega á, að útvíkka sína
eigin landhelgi og flytja sig yfir
í hinn stóra aðalfundarsal.
Síðan er enginn munur á nefnd
Henri de Riedwatten
fulltrúi Páfastólsins
og allsherjarfundi að ytra útlitk
nema að í nefndinni situr Correa
frá Ekvador í formannssæti, en á
allsherjarfundi Wan prins frá
Thailandi. Þó þarf ekki að taka
fram að verulegur munur er á
fundarsköpum og i nefnd er ekki
ætlazt til að menn taki undir
með lófaklappi.
Hinar ólíkustu skoðanir
Eg veit, að heima á Islandi
muni menn spyrja: — Að hverju
er nú stefnt á ráðstefnunni?
Því er til að svara, að auð-
vitað stefnir hvert ríki að þvi
að tryggja sína hagsmuni sem
bezt. En þeir hagsmunir eru
mjög sundurleitir, eftir því, hver
á í hlut. íslenzka nefndin miðar
að því, að tryggja sem bezt rétt
íslendinga yfir fiskimiðunum við
strendur landsins. Aðrir leggja
miklu meiri áherzlu á áhrif land-
helgisstærðar í hemaði o. s. frv.
Þessar ólíku skoðanir rekast á
með margvíslegum hætti og því
ber Islendingum að halda svo á,
að okkur verði að sem mestu
frambúðargagni.
Um úrslitin er mjög erfitt aS
spá. Ráðstefnan nú er beint fram
hald af síðustu ráðstefnu, þar
sem nægilegur meirihluti náðist
ekki fyrir neinni tillögu. I við-
ræðum þeim sem nú fara fram
bak við tjöldiri koma án efa til
tals ýmsir möguleikdr.
Það verður ef til vill talað um
samræmingu á rússnesku tillög-
unni og þeirri kanadisku, eða um
samræmingu á þeirri bandarísku
og kanadísku og verður það rann
sakað í öllum tilfellum á bak
við tjöldin, hvort einhver sátta-
lausn hafi nægilegt fylgi, eða
hvort hægt sé með breytingartil-
lögum að afla einhverri tillögu
meirihlutafylgis.
Sjónarmið Rússa er að tryggja
skilyrðislausa 12 mílna land-
helgi. Þar ráða hernaðarsjónar-
mið meira en fiskveiðar og þess
vegna er alveg viðbúið að þeir
samþykki ekki það eitt að fá 12
mílna fiskveiðilögsögu.
3ja mílna þjóðir á
undanhaldi
Þeir, sem vilja litla landhehgi
3—4 mílur, svo sem Bretar,
Bandaríkjamenn og Svíareruaug
sjáanlega á undanhaldi. Dean
talsmaður Bandaríkjanna hóf
ræðu sína með því að segja, að
Bandaríkin byrjuðu þar, sem
þau hættu seinast. En í sömu
ræðunni tilkynnti hann þó enn
frekari tilslakanir frá því sem
Bandaríkin höfðu fallizt á siðast
og sterkur orðrómur gengur um
hér í Þjóðabandalagshöllinni, aS
Bandaríkin muni fallast á atS
tímabinda hin sögulegu réttindi
jt. d. við 10 ár. Hefðu þeir gert
Framh. á bls. 23.