Morgunblaðið - 02.04.1960, Síða 11

MORGVISBLAÐIÐ
11
Laugardagur 2. apríl 1960
Frú Laufey Vilhjálms-
dóttir — minning
F. 18. sept. 1879. D. 29. marz 1960
LAUFEY Vilhjálmsdóttir var
fædd í Kaupangi við Eyjafjörð.
Foreldrar hennar voru Vilhjálm-
ur Bjamarson síðar bóndi á Rauð
ará og kona hans Sigríður Þor-
láksdóttir. Eru þær ættir al-
-kunnar.
Ung lauk hún námi við Kvenna
skólann í Reykjavík, og kenndi
við þann skóla í tvö ár, en fór
síðan á kennaraháskóla í Dan-
mörku. Teikni- og handavinunám
stundaði hún í Englandi og Sví-
þjóð, og árið 1900 gerðist hún
kennari við barnaskólann í
Reykjavík og starfaði þar til
1914.
Með lestrarkennslu Laufeyjar
hófst nýtt tímabil íslenzkrar
bamafræðslu, nýr andi, nýjar
hugmyndir. Áður hafði engum
komið til hugar að taka vísindi
og sálfræði með í reikninginn
þegar um byrjendakennslu var
að ræða. Eg hefi átt tal við fólk,
sem lærði að lesa hjá henni og
það minnist þeirra kennslu-
stunda sem þeirra skemmtileg-
ustu, er því hafi hlotnazt um
ævina. Árið 1918 var ég á náms-
skeiði í Kennaraskóla íslands
þar sem Laufey sýndi lestrar-
kennslu og það er ekki ofmælt
að nemendurnir, ekki síður þeir
eldri en þeir yngri, biðu í of-
væni þegar hún fór að teikna
á töfluna. — Árið 1909 gaf hún
út stafrófskver, þar sem börn-
unum var kennt að skrifa um
leið og þau lærðu að lesa. Kver
þetta er nú fyrir löngu uppselt
og ófáanlegt. í skólanefnd Barna-
skóla Reykjavíkur átti hún sæti
frá 1919—21.
Laufey var ein af þeim kon-
um, er gengust fyrir stofnun
Landsspítalasjóðs, sem íslenzkar
konur, eins og kunnugt er, stofn-
uðu í þakklætisskyni fyrir það
að þeim var veittur kosningar-
réttur og kjorgengi til Alþingis.
Atti hún sæti í stjórn þess sjóðs,
og eftir að Landsspítalinn var
reistur var hún í stjórn Minn-
ingargjafasjóðs Landsspítalans.
Árið 1907 stofnaði- hún Skóla-
sparimerkjasjóð við Barnaskóla
Reykjavíkur og sýnir það eitt
með öðru hve langt hún var á
undan sinni samtíð í hugsunar-
hætti og framkvæmdum. Hún
var ein af stofnendum Barna-
vinafélagsins Sumargjafar og í
stjóm þess fyrstu árin. Sömu-
leiðis var hún ein af stofnend-
um Kvenréttindafélags Islands
1907 og í stjórn þess til 1912. Var
hún kosin þar heiðursfélagi á 50
ára afmæli félagsins 1957.
Árið 1911 stonfaði hún Lestr-
arfélag kvenna í Reykjavík, en
vísir að þeirri starfsemi hafði
þróazt innan Kvenréttindafélags-
ins með kaupum bóka og tíma-
rita, er félagskonur höfðu að-
gang að, en var nú orðið félag-
inu, sem samkvæmt stefnuskrá
sinni hafði öðrum hnöppum að
hneppa, ofviða, og afhenti því
Kvenréttindafélagið hinu nýja
félagi þessar eignir sínar. Með
stofnun Lestrarfélags kvenna
Reykjavíkur má telja að hefjist
ævistarf Laufeyjar Vilhjálms-
dóttur í félagsmólum. Hún hefur
verið formaður þess og driffjöð-
ur frá stofnun þess og til dauða-
dags. Allt starf félagsins við
bókavörzlu og niðurröðun hefur
verið sjálfboðavinna, en lestrar-
safnið telur nú á sjötta þúsund
binda og er opið til útlána sex
sinnum í viku, má því nærri
geta að oft hefur mætt á for-
manninum að hlaupa í skarðið
þegar einhver hefur forfallazt.
Enda taldi hún ekki eftir sér
neina fórn eða fyrirhöfn þegar
Lestrarfélagið átti í hlut. Fyrstu
ár félagsins voru fundir haldnir
mánaðarlega og þar lesið upp úr
mánaðarriti félagsins. Þar birt-
ist í fyrsta sinn skáldskapur og
ritgerðir eftir konur, er síðan
hafa orðið þjóðkunnir rithöfund-
ar, eins og t. d. þær systurnar
Herdís og Ólína og frænka þeirra
Theodóra Thoroddsen. Hún
sagði mér, að hún efaðist um að
hún hefði nokkurntíma látið
prenta neitt eftir sig, ef Laufey
hefði ekki skikkað sig til að
skrifa í mánaðarrit Lestrarfé-
lagsins. María Jóhannsdóttir birti
líka sínar fyrstu sögur í mánað-
arritinu. Má af þessu ráða að
Lestrarfélagið, fyrir utan það að
víkka sjóndeildarhring íslenzkra
kvenna með lestri góðra bóka,
hefur verið mikill menningar-
auki í íslenzkum bókmenntum.
Enn er þó ótalið það, sem ég
hygg að Laufeyju hafi þótt vænst
um í sambandi við Lestrarfélag-
ið, en það var barnalesstofan
sem félagið starfrækti í nokkur
ár. —
Ég gleymi því aldrei hvernig
augun í henni leiftruðu þegar
hún spurði mig hvort ég hefði
séð hvað einn af hinum fyrstu
gestum barnalesstofunnar hafði
skrifað í bók, sém þá var nýút-
komin eftir hann. En hann sagði
frá því að ásamt fleiri strákum
hefði hann ákveðiS að stofna
bófafélag. Hvaða óknytti þeir
ætluðu að fremja var víst aldrei
ákveðið, því að hann frétti að
Lestrarfélagið væri búið að
opna barnalesstofu og skildi að
það væri betra að eyða tímanum
þar heldur en í bófafélagi. „Það
er ánægjulegt að finna að maður
hefur þó ekki alltaf unnið fyrir
gýg“, sagði Laufey.
Heimilisiðnaðarfélag Islands
var hún einnig með að stofna og
sat lengi í stjórn þess. Enda var
efling íslenzks heimilisiðnaðar,
sérstaklega ullariðnaðarins,
henni mikið áhugamál, sem hún
barðist ótrauð fyrir í fjölda ára.
Með Önnu Ásmundsdóttur stofn-
aði hún fyrirtækið „íslenzk ull“.
Tókst þeim á skömmum tíma að
gerbreyta til batnaðar söluvarn-
ingi úr íslenzkri ull, og hefja
hann til vegs og virðingar. Naut
hugkvæmni Laufeyjar sér vel
þar, bæði við að finna upp nýjar
gerðir og þá ekki síður að kynna
fornar þjóðlegar gerðir. Gáfu
þær t. d. út mynsturbók með
gömlum uppdráttum, þ. á. m.
höfðaletri.
Það mál er var henni, utan
heimilis, hjartfólgnast síðustu ár-
in, var bygging kvennaheimilis-
ins Hallveigarstaða. Hún hafði
beitt sér fyrir því frá fyrstu i
byrjun í ræðu og riti, stjórnað
sýningum og kaffisölu og hverju
því er fundið var upp á í fjár-
öflunarskyni. Var formaður
byggingarnefndar eftir að hluta-
félagið var gert að sjálfseignar-
stofnun. Fyrir nokkrum árum gaf
hún út til ágóða fyrir Hallveig-
arstaði litla, fallega barnabók
þar sem hún með teikningum og
hugnæmri frásögn lýsir land-
námi þeirra Ingólfs og Hallveig-
ar í Reykjavík. Hallveigarstaða-
skeiðina teiknaði hún einnig,
sömuleiðis merki Húsmæðra-
skólans í Reykjavík.
Hún skildi flestum betur hví-
lík lyftistöng Hallveigarstaðir
gætu orðið félagsmálum kvenna
í Reykjavík og tók ákaflega
nærri sér að sífellt skyldi takast,
ár eftir ár, að bregða fæti fyrir
og hindra byggingarframkvæmd-
ir. Alveg fram í andlátið var hún
að spyrja hvort ekki væri eitt-
hvað að þokast í áttina.
Af framanskráðu má sjá að
Laufey hefur ekki legið á liði
sínu í félagsmálum, og er þó
ýmislegt ótalið, en það er þó
ekki nema önnur hliðin á ævi-
starfi hennar. Á heimilinu naut
hún sín ekki síður. Hún giftist
dr. Guðmundi Finnbogasyni þ. 8.
maí 1914, fluggáfuðum fræði- og
sæmdarmanni, sem studdi með
ráðum og dáð allt, sem hún tók
að sér utan heimilis og innan.
Sumum konum fer þannig að
áhugi þeirra á félagsmálum
dofnar þegar heimilið fer að
krefjast starfsorku þeirra, en hér
fór á annan veg. Enda lét Guð-
mundur smíða þeim tvöfalt skrif-
borð, svo að hann gæti haft
konu sína nálægt sér, þegar hún
var að rita um hugðarmál sín.
Hjónaband þeirra og heimili var
sönn fyrirmynd. Þar ríkti andi
þjóðlegra fræða og menningar.
Laufey Vilhjálmsdóttir var
óvenju glæsileg kona og hélt
reisn sinni og sálarkröftum til
hins síðasta, þrátt fyrir langvar-
andi veikindi. Hún var svo fjöl-
hæf að undrum sætti, allt lék í
höndum hennar, hvort heldur
var að teikna, mála, sauma út
eftir eigin uppdráttum, vefa,
prjóna eða lita úr íslenzkum
jurtum.
Eitt listaverkið, sem hún gaf
manninum sínum var ritfell úr
leðri, þar sem hún hafði greypt
á myndir af börnunum þeirra,
og þótt ótrúlegt megi virðast,
mátti glöggt kenna svipmót
þeirra allra. Garðurinn við Suð-
urgötu 22 er órækt vitni um hag-
sýni og smekkvísi Laufeyjar.
Þau hjóriin eignuðust 6 börn,
tvær dætur misstu þau ungar.
Börnin sem lifa eru: Guðrún, gift
Bimi Þorsteinssyni sagnfræðingi,
Vilhjálmur, framkvæmdastjóri
Síldarverksmiðja ríkisins, kvænt
ur Birnu Halldórsdóttur, Örn
viðskiptafræðingur, kvæntur
Þuríði Pálsdóttur söngkonu, og
Finnbogi cand mag., kvæntur
Kristjönu Helgadóttur lækni.
Það er erfitt að hugsa um að
Laufey sé nú horfin sjónum
okkar. Það var alltaf svo hress-
andi að hitta hana, hún kunni
ráð við svo mörgu.
Fyrir störf sín í uppeldismál-
um var hún sæmd riddarakrossi
Fálkaorðunnar, en hún sáði hinu
góða sæðinu víðar en þar. Ég
vona að það haldi áfram að bera
ávöxt enn um hríð.
Sigríður Jónsdóttir Magnússon.
Keflavík og nágrenni
Svein B. Johansen flytur er-
indi í Tjarnarlundi sunnu-
daginn 3. apríl, kl. 20:30, og
talar um efnið:
HIN HELGA SKÍRN
Er hún skilyrði fyrir frelsun
mann?
Hefur hún þýðingu fyrir
nútímamanninn?
Kvartett — Einsöngur.
Allir velkomnir.
Loksins
Er liægt að gera eitthvað
á laugardagseftir-
miðdögum
Plútó
KVINTETTINN
leikur í
Breiðfirðingabúð
Milli 3—5 í dag.
O. K. quartettinn
leikur frá 3—4.
Jam Session
frá kl. 4—5.
KLÚBBUR REYKJAVÍKUR
KEFLAVÍK
Dansað
sunnudag frá kl. 3—6
o« frá kl. 9.
Menningartengsl íslands
og Ráðstjórnatríkjanna
Kveðjutánleikar Sovétlistamanna
í Þjóðleikhúsinu, mánudag
inn 4. apríl 1960, kl. 20,30.
Einleikur á píanó:
Mikhail Voskresenskí
Einsöngur:
IVadezhda Kazantseva
Sperusöngkona
CJndirleikari:
Taisia Merkulova.
Aðgöngumiðar í Þjóðleik-
húsinu, sunndag og mánu-
lag frá, kl. 13,15.
M.I.R.
Báfavél
Erlent fyrirtæki óskar eftir sambandi við eiganda
notaðar en fyrsta flokks léttrar bájavélar af stærð-
inni 300/400 hk. 6 eða fleiri cylindre(Caterpillar eða
aðrar þekktar gerðir). Tilboð er greini hæð, breidd,
lengd, þunga og útbúnað sendist á dönsku/norsku
ásamt verði, miðað við afgreiðslu á austurströnd
íslands, til afgr. Morgunbl. merkt: „Bátavél —- 4321“
fyrir 8. þ.m.