Morgunblaðið - 02.04.1960, Page 13

Laugardagur 2. apríl 1960
MORCV1SBT.AÐ1Ð
13
Á blaðamannafundinum með Arthur Dean. Roskni maðurinn, sem lítur fram yfir borðið vinstra megin, er Dean. Bak við bann
er Richards, lögfræðilegur ráðunautur hans. íslenzku fréttaritararnir, Jón Magnússon og Þorsteinn Thorarensen, sitja hlið við hlið
á miðri myndinni.
Þorsteinn Thorarensen ritar írá ráðstefnunni í Genf:
Mikill vilji til samkomulags
Genf 26. marz.
ÞAÐ má segja, að búið sé „að
gefa“ í því spili um landhelgina,
sem hér er spilað í gömlu Þjóða-
bandalagshöllinni. Fjórar tillöur
eru fram komnar og úr þessu
ættu línurnar að fara að skýrast
og menn fara að sjá, hvaða mögu
leika og fylgi, hver tillaga hefir.
Vonlausu tillögurnar.
Tvær þessara tillagna virðast
vera „tromplausar“ og mjög litl-
ar líkur fyrir að þær nái nokk-
urn tímann í gegn. Virðist því
þýðigarlítið að veðja á þær. Þetta
eru rússneska og mexikanska til-
lagan. Það er aðalatriði rússnesuk
tillögunnar, að heimila öllum
ríkjum að taka sér 12 mlna land-
helgi. Það breytir ekki þessu
meginefni hennar, þó sú breyting
sé gerð á tillögu Rússa frá síð-
ustu ráðstefnu, að nú megi ríki
taka sér minni landhelgi og svo
viðbótar-fiskisvæði. Á síðustu
ráðstefnu hlaut tillaga Rússa 21
atkv. 47 voru gegn henni og 17
sátu hjá. Það er lítil von um að
hún hafi nokkuð meira fylgi
núna.
Flestir eða næstum allir telja
mexikönsku tillöguna enn von-
lausari, þó ekki væri út af öðru
en því, hvað hún er flókin. Hún
fjallar um það, að ríki fái þeim
mun stærra fiskisvæði eftir því
sem landhelgi þess er minni, og
getur fiskisvæðið orðið allt að
18 mílur, ef landhelgin er niðri
í þremur mílum. Gárungarnir
hérna segja, að þessi tillaga muni
aðeins fá eitt atkvæði, — atkvæði
Mekíkó, — ef hún fær það.
Sterku tillögumar.
Þá eru eftir tvær tillögur og
það em þær, sem menn telja að
hafi hin sterku tromp á hendinni.
Önnur hvor þeirra eða einhver
málamiðlun milli þeirra kunni
að hafa möguleika á að ná nægi-
legum meirihluta. Þetta eru kana
díska og bandaríska tillagan.
Kanadiska tillagan er óbreytt
frá ráðstefnunni 1958. Hún er
mjög skýr og augljós og gerir öll-
um jafnt undir höfði. Hún kveð-
ur svo á, að landhelgi skuli vera
6 sjómílur, en strandríki megi ti!
viðbótar tka sér 6 sjómílna fiski-
svæði. Tillagan er einfaldlega
kölluðu 6 plús 6.
Bandaríska tillagan er að
grundvelli hin sama, en á henni
er þó sá reginmunur, að þar er
gert ráð fyrir að söguleg réttindi
fiskimanna á fjarlægum miðum
skuli viðurkennd á svæðinu milli
6 og 12 milna. Að því leyti er til-
lagan sú sama og tillaga Banda-
ríkjmanna 1958 og má kalla hana
6 plús 6 mínus 6.
Þó ber þess að geta, að Banda-
ríkjamenn lýsa því nú yfir, að
þeir slái af í tvennu. Þeir bæta
við í tillögu sína, að hinn sögu-
legi réttur fjarlægs ríkis skuli
takmarkast við það aflamagn,
sem ríkið hafði á fiski á um-
ræddu svæði á tímabilinu 1953
—1958.
í öðru lagi lýsir Arthur Dean
fulltrúi Bandarikjanna því yfir
í ræðu sinni á ráðstefnunni, að
Bandaríkin viðurkenna, að sér-
reglur ættu að gilda um það
ástand, þegar strandriki hefði af-
komu sína og lífsviðurværi að
langmestu leyti af fiskiveiðum.
Um þessar undantekningar er
það þó að segja, að sú fyrri virð-
ist lítilsvirði, jaifnvel yfirvarp
eitt, því að ómögulegt er að hafa
eftirlit með því hvar veiðiskipin
veiða hvern fisk. Um seinni und-
antekninguna er það að segja,
að Bandaríkin flytja enga tillögu
um hana og er því eftir að sjá
góðan ásetning í verki.
Mér virðist af þvi, sem ég hef
hlerað, að kanadíska tillagan hafi
öllu meira fylgi, en hins vegar
gæti verið að bandaríska tillagan
næði samþykki, ef sú kanadíska
væri áður fallin.
Auk þess hefur frá fyrstu dög-
um ráðstefnunnar gengið sterk-
ur orðrómur um að Bandaríkja-
menn kunni að setja fram breyt-
ingartillögu um að takmarka hin
sögulegu réttindi við fimm eða
tíu ár, og kynni það að gera strik
i reikninginn.
Enginn vafi er á því, að all-
ar þær lokuðu umræður milli
sendinefnda, sem hafa farið fram
og standa yfir snúast um þessar
tvær tillögur. Og mér virðist það
næstum ljóst, að önnur hvor
þeirra, eða afbrigði af þeim muni
ná samþykki hér á ráðstefnunni,
einfaldlega vegna þess, að það
er greinilegur sterkur vilji á
henni um að ná samkomulagi og
láta ekki þá hneisu henda sig,
að ráðstefnan verði árangurslaus.
Það var því mjög fróðlegt, að
okkur blaðamönnunum, sem
fylgjumst með ráðstefnunni gafst
tækifæri til að ræða við fulltrúa
Bandaríkjanna og Kanada, á
blaðamannafundum sem þeir
efndu til á fimmtudag og föstu-
dag.
í sal Þjóðabandalagsráðsins.
Fundirnir voru haldnir í sal
hins gamla Þjóðabandalagsráðs,
sem var einskonar öryggisráð
millistríðsáranna. í miðjum saln-
um er hálfhringlaga borð, sem
við setjumst við. Á þessum stað
stóð Haile Selassie Abyssiníu-
keisari frammi fyrir Þjóðabanda
lagsráðinu og höfðaði til sam-
vizku heimsins að bjarga þjóð
sinni frá hinni itlösku árás. Hér
á þessum stað sannaðist máttleysi
Þjóðabandalagsins gamla og varð
öllum lýðum Ijóst. Einu sinni tók
þetta ráð þó af skarið, þegar það
rak Rússland úr Þjóðabandalag-
inu eftir árásina á Finnland 1939.
Salur þessi stendur óhreyfður
með vönduðum húsgögnum, öll-
um koparlögðum og stólarnir úr
svo þungum kopar, að maður
þarf að taka fast á til að draga
þá að borðinu. Loft og veggir
eru skreyttir stórkarlalegum mál
verkum úr gullbronsi af ógur-
legum risum og heilum skörum
af nöktu fólki, sem er að bogra
við ýmislegt í hinum undarleg-
ustu stellingum innan um fall-
byssur og rústir. Málverk þessi
gerði spænskur málari, en mér
finnst þau verka mjög illa á mig
og hef sterkan grun um að mál-
arinn hafi verið eitthvað veill á
geðsmunum.
Góðlátlegur, en ekki skarpur.
Svo sezt hann í forsetasætið
meðal okkar blaðamanna, banda
ríski fulltrúinn, Arthur Dean.
Hann hefur litinn formála á, en
segir okkur bara að fara að
spyrja sig.
Dean kemur mér talsvert öðru
vísi fyrir sjónir, en ég hafði í-
myndað mér áður en ég kom á
Genfar-ráðstefnuna. Ég hafði
heyrt að hann væri einhver
fremsti lögfræðingur Bandaríkj-
anna og bjóst við að hann væri
skarpur og snjall maður. En
hann kemur mér fyrir sjónir,
sem mjög góðlátlegur maður far-
inn að nálgast sjötugsaldurinn,
kinnamikill og virðist fremur
stirt um mál og ekki reglulega
skarpur eða fljótur að hugsa.
Þegar hann talar við okkur grúf-
ir hann sig fram yfir borðið, bog-
inn í baki.
Fyrst var hann spurður, hvað
hann hefði meint með síðustu
orðum sínum, um að Bandaríkin
væru reiðubúin að ræða vanda-
mál strandríkja sem væru mjög
háð fiskveiðum.
Dean svaraði því beint út, að
með þessari setningu væri átt við
vandamál íslendinga, sem væru
algerlega einstæð i heiminum,
þar sem 97% útflutnings þeirra
væru sjávarafurðir. Kvað hann
Bandaríkjamenn hafa átt fjölda
margar viðræður við íslendinga
út af þessu vandamáli. Það væri
og staðreynd, að fiskurinn á ís-
landsmiðum væri ekki nógur
bæði fyrir heimamenn og útlend
fiskiskip og því væri eðlilegt í
þessu sérstaka dæmi að finna ein
hverja lausn sem tryggði lífsaf-
komu fslendinga.
Við ætlum ekki að fara að
verða neinir sáttasemjarar í deilu
íslendinga og Breta, sagði Dean,
og við höfum enga ákveðna til-
lögu fram að leggja í málinu.
En við munum sýna samúð hverri
þeirri tillögu sem fram kemur
til lausnar þessu sérstaka vanda-
máli. Og við viljum sýna hjálp-
semi við að leysa það.
Þá var Dean spurður, hvort
hann teldi þá, að fslendingar
ættu vegna algerrar sérstöðu
sinnar að fá yfirráð yfir fiskin-
um jafnvel fyrir utan tólf mílur.
Hann kvað það ekki hafa komið
til tals.
Óbreytt aðstaða!
Ég spurði hann þá, hvort skilja
mætti af ummælum hans nú, atf
afstaða Bandaríkjamanna væri
breytt síðan 1958, :n þá höfðu
þau setið hjá þegar greitt var
atkvæði um tillögu íslendinga
varðandi sérstaka aðstöðu ríkja,
sem eru mjög háð fiskveiðum.
Hann kvað aðstöðu Bandaríkj-
anna ekkert hafa breyzt, þau
hefðu á síðustu ráðstefnu greitt
atkvæði með tillögu Suður Af-
ríku, og finnst mér, að ef þeir
ætla ekki að sýna meiri samúð
en fólst í tillögu Suður Afríku
1958, þá sé lítið gagn í þessum
orðum.
Sögulegu réttindin.
Dean var þeirrar skoðunar, að
vel mætti framkvæma tillögu
hans um takmörkun á aflamagni
fjarlægs veiðiríkis. Að vísu gæti
verið erfitt að ákveða hve veiði-
magnið hefði verið mikið á árun-
um 1953—58 og einnig fram-
kvæmd eftirlits, en það væri
strandríkis og fjarlægs veiðiríkis,
að koma sér saman um hvernig
þessu skyldi hagað og taldi hann
að þau hlytu að komast að slíku
samkomulagi.
Þá var Dean spurður, hvera
vegna hann legði svo mikla
áherzlu á varðveizlu hinna sögu-
legu réttinda. Hann svaraði m. a.:
Við tökum tillit til þess, að hin-
ar fjarlægu veiðiþjóðir líta svo á
að svæðið milli 6 og 12 mílna hafi
verið opið haf og þær hafa stund-
að veiðar þar frá ómunatíð. T.
d. hafa Frakkar veitt við Ný-
fundnaland næstum frá því á
dögum Kolumbusar og sænskir
og danskir fiskibátar hafa veitt
í Norðursjónum við Englands-
strendur næstum síðan á Víkinga
tímum. Við Bandarikjamenn höf
um líka hagsmuna að gæta, banda
rískir fiskimenn hafa um langan
aldur veitt við strendur Kanada
og í Mexikóflóa. Og þessir al-
mennu, óbreyttu fiskimenn, sem
hafa lífsviðurværi sitt af fisk-
veiði geta ekki skilið, að það sé
neitt réttlæti í því, að þeir séu
reknir formálalaust út.
Hundruð milljóna dollara.
Hvað eru hagsmunir Banda-
ríkjamanna miklir af fiskveið-
um við strendur Kanada og
Mexikó?
Ég get ekki sagt nákvæmlega
um það. Það er erfitt að vita
hvar hvaða fiskur er tekinn, en
gæti trúað að aflaverðmæti
bandariskra skipa við Kanada-
strendur á lúðu, ýsu og laxi nemi
nokkrum hundruðum milljóna
dollara. Og rækjuveiðarnar f
Mexikóflóa nema um 200 millj.
dollara. Þar af munu um 70
milljón dollarar teknir milli 9
og 12 mílur frá ströndinni, en þar
veiðist líka túnfiskur, bonita og
„Guli Jack“.
Mynduð þér til samkomulags
vilja timabinda sögulegu rétt-
indin til 10 ára.
Ég hef ekkert sérstakt um þetta
að segja.
Hætta fyrir frjálsar siglingar.
Hvers vegna eruð þið Banda**
ríkjamenn á móti því, að land-
helgi verði færð úf í 12 milur.
Þarf það nokkuð að hindra frjála
ar siglingar á höfunum, þar sem
nú er vitað að kaupskip hafa rétt
til meinlausrar siglingar um land
helgi annarra ríkja?
Það er að vísu rétt, svaraði
Dean, að kaupskip eiga rétt til
meinlausrar siglingar um land-
helgi, en ef strandríkið er fjand-
samlegt, þá hefur það rétt til aS
setja lögreglutilskipanir um sigl-
ingar í landhelginni og getur mis
notað sér það til að setja á dul-
búnar takmarkanir og hömlur, t.
d. að ekki megi sigla í myrkri,
ekki ef vindhraði er yfir ákveðið
mark o. s. frv. Við Bandaríkja-
menn munum aldrei sætta okkur
við meira en 6 mílna landhelgi og
ég er alveg viss um, að við höf-
um atkvæði hér á ráðstefnunni
til að stöðva frekari víkkun. Og
Framh. á bs. 14,
DEAN: Fiskimennirnir skilja ekki að það
sé réttlæti, að þeir séu formálalaust
reknör burt.
DREW: Kærum okkur ekki um breiða land-
helgi, heldur fiskveiðisvæði. Til-
laga okkar um 6 plús 6 er sú réttlát-
asta.