Morgunblaðið - 30.04.1960, Blaðsíða 3

Laugardagur 30. apríl 1960
MORGUNBLAÐIÐ
3

Heimsú
ÞAÐ var einkennileg til-
finning, blandin eftir-
væntingu og forvitni, að
bíða þess, að Polaris-flug-
skeytinu yrði skotið á loft.
Við vorum margir saman §H|
í litlu steinsteyptu byrgi
og fylgdust með því í há-
talara er stundin nálgað-
ist. Það var byrjað að
„telja niður“ tveimur
stundum áður en skeytinu
skyldi skotið, fyrst á mín-
utu fresti, en síðustu mín-
uturnar var talið í sekund-
um. Við urðum allir hálf-
æstir af spenningi þó eng-
inn léti á því bera. Efíir-
væntingin lá í Ioftinu.
Fyrsti íslendingurinn
Þetta sagði Gunnar Sigurðs-
son, flugvallarstjóri, en í síð-
ustu ferð hans til Bandaríkj-
anna gafst honum kostur á að
skoða tilraunastöðina á Cara-
veral-höfða og vildi þá svo
vei til, að þann daginn var
gerð þar tilraun með Po'aris-
flugskeyti. Fylgdist Gunnar
með lokaundirbúningi tilraun-
arinnar og sá flugskeytið, þeg
ar það þaut til himms. Mbl.
hitti Gunnar að máli a dögun-
um og bað hann segja lesend-
um frá þessari skemmtilegu
iieimsókn, því hann mun vera
fyrstur Islendinga, sem skoðar
flugskeytastöðina á Ganaver-
al-höfða.
Canaveral ber hæst
— Mjög hefur verið drepið
á Canaveral-höfða í heims-
fréttunum á síðustu árum,
segir Gunnar, og margir hafa
sennilega gert sér í hugarlund,
að þetta væri hár höfði, sem
gnæfði við himinn úr fjarsk-
anum — En Canaveral er mar
flatur skagi á Atlantshafs-
strönd Florida og tilrauna-
svæðið þar nær yfir geysimik-
ið landsvæði, um 15 þús. hekt.
Um 10 ár eru liðin síðan fyrsta
flugskeytinu var skotið frá
Canaveral og þetta er enn
helzta tilraunastöð Bandaríkja
manna á sviði flugskeyta-
framleiðslunnar. í æfingastöð
inni á Vandenberg flugvell-
inum í Kaliforníu, sem oft
er nefnd í fréttum, fer eink-
um fram þjálfun í meðferð-
flugskeyta — og í Huntswille
í Alabama er flugskeytastöð
hersins, jem oft er nefnd í
sambandi við von Braun.
— Canaveral ber samt hæst.
Þar starfa yfir 18 þusund
manns, bæði á vegum her-
stjórnarinnar og um 30 verk-
takar, sem annast ýmis störf
þarna. Tilraunastöðin er rek-
in af Pan American flugfél-
aginu, flugskeytin eru smíðuð
af hinum ýmsu verksmiðjum
— og í rauninni má segja, að
einstök fyrirtæki og stofnanir
annist alla höfuðþætti tilraun-
Mikil ásókn ferðamanna
—- Ég fór í bíl til Canaveral.
Skaginn er afgirtur og þangað
fer enginn inn nema að hann
hafi fullnægjandi skilríki og
leyfi. Þarna er mikil ásókn
ferðamanna, fjöldinn ekur út
að skaganum í von um að sjá
eitthvað markvert fyrir inn-
an girðinguna, en eftir að við
ókum í gegn um hliðið varð
ég þess fljótt áskynja, að þar
þyrfti maður að vera í marga
daga, ef skoða ætti Canaver-
al að ráði Úr fjarlægð er í
rauninni ekkert að sjá, því
skotstæðin og byggingar eru
á víð og dreif um allan skag-
ann. Þar er enginn einstök
húsaþyrping eða byggingar,
sem vekja sérstaka athygli
manns. Þetta lætur ósköp lít-
ið yfir sér á yfirborðinu.
— Eins og ég sagði áðan eru
það hinir ýmsu verktakar,
sem annast að mestu tilrauna
starfið þarna. Flugskeytin eru
smiðuð í stærstu flugvélaverk-
smiðjunum, sem flestar eru í
vestanverðum Bandaríkjunum
vestur á Kyrrahafsströnd. Til
Canaveral eru skeytin flutt
ýmist flugleiðis eða landveg-
inn. Þarna er flugvöllur — og
líka höfn.
Veggirnir eru 2—3 m þykkir
— Bandaríkjamenn hafa
framleitt fjölmargar tegundir
af flugskeytum, stórum og
smáum, sem flest eru reynd
þarna. Sérstök skotstæði eru
Gunnar
Sigurðsson,
flugvallarstjóri, segir
hér í stuttu viðtali frá
heimsókn til flugskeyta-
stöðvarinnar á Canaver-
al-höfða í Florida. Þetta
er sem kunnugt er helzta
tilraunastöð Bandaríkja-
manna á sviði flugskeyta
framleiðslunnar og mun
Gunnar vera fyrsti ís-
lendingurinn, sem þar
fær að skyggnast á bak
við tjöldin.
fyrir hverja tegund flugskeyta
— og mörg stæði fyrir sumar
tegundir. Þarna er verið að
byggja skotstæði, sem eiga að
hæfa flugskeytum, sem hafa
allt að 10 milljón punda þrýsti
kraft
— Flestir hafa séð myndir
í blöðunúm frá Canaveral,
myndir af tilraunum með hin
ýmsu flugskeyti. Skotturninn
sjálfur vekur einkum athygli
manns. Flugskeytið er reist
upp við hann og stiilt af —
og síðan er annar turn ekki
jafngildur. Það er leiðsluturn-
inn með öllum raf- og eld-
sneytisleiðslunum, sem tengd-
ar eru við skeytið — og eru
leystar frá því með sjálfvirk-
um tækjum um leið og flug-
skeytinu er skotið á loft.
— Öll stjórntæki og fjar-
stýritæki eru í litlu stein-
byrgi ekki langt frá skotstæð-
inu.. Byrgið er hálfkúlulagað,
mjög rammgert, veggirnir 2 til
3 metra þykkir, því aldrei er
að vita nema tilraurlin mis-
heppnist þannig, að flugskeyt-
ið taki ranga stefnu og stofni
mönnum á næstu grösum í
hættu. Þess vegna eru menn
aldrei úti við í nágrenni skot-
stæðis, sem er í notkun.
Fylgdist með í sjónvarpi
— Þegar gengið hefur verið
frá flugskeytinu á stæðinu
hypja menn sig í brott — og
þeir, sem stjórna tilrauninni,
loka sig inni í steinsteypta
stjórnbyrginu hálfri annari
klukkustund áður en- skeytinu
er skotið. Undirbúningurinn
tekur þetta langan tíma Upp
úr miðri hálfkúlunni stendur
útsýnispípa, eins og á kafbát-
um, og með" hennar aðstoð
fylgist sá, sem verkinu stjórn
ar, með því að allt sé eins og
það á að vera áður en tilraun-
in hefst.
—Stjórnendurnir fylgjast
líka með flugskeytinu í sjón-
varpi. Alllangt frá skotstæð-
unum eru sjónvarpsupptöku-
stöðvar, sem fylgjast með flug
skeytinu mjög langt út í gufu-
hvolfið. Eru það hálfgerðir
stjörnu-sjónaukar, sem á þess
um sjónvarpsvélum eru — og
geta starfsmenn því fylgst
,með skeytinu lengi vel, því
sjónvarpstækjum er víða kom
ið fyrir.
— Þegar ég fylgd'ist með
skoti Polaris-skeytisins var
það einmitt á sjónvarpi. Við
vorum það nálægt skotstöðv-
unum, að við gátum ekki ver-
ið úti undir berum himni ör-
yggisins vegna. Við hefðum
heldur ekki getað fylgzt jafn-
lengi með skeytinu með ber-
Framh. á bls. 14
SMmiNAR
Loftmynd af
stöðvarinnar
höfða.
hluta tilrauna-
á Canaveral-
# 90*0 0 .+-M + 0000
1. maí í útvarpinu
Undanfarin ár hefur rikisút-
varpið sjálft annast hátíðadar-
skrá í tilefni af 1. maí. Jafn-
framt hefur forystumönnum
aðallaunþegasamtakanna í land-
inu verið boðið að koma þar
fram. Hefur þetta yfirleitt þótt
gefast vel. En kommúnistar hafa
alltaf verið sáróánægðir með
þetta og haldið uppi hörðum
árásum á útvarpsráð fyrir þá
ráðabreytni, að vilja ekki selja
kommúnistum einum sjálfdæmi
um dagskrána.
Sami háttur nú
Að þessu sinni hafði útvarps-
ráð sama hátt á og undanfarin
ár. Það samþykkti drög að fjöl-
þættri hátíðardagskrá 1. maí og
lýsti því jafnframt yfir að það
tæki fegins hendi öllum ábend-
ingum frá Alþýðusambandi ts-
lands um dagskrána. En út-
varpið var þess alráðið að ann-
ast dagskrána sjálft.
Kommúnistar halda nú upp-
teknum hætti og skamma út-
varpsráð fyrir það, að Alþýðu-
sambandið ræður ekki eitt dag-
skránni. En þær ádeilur eiga
ckki við minnstu rök að styðj-
ast. Útvarpsráð hefur sýnt verka
Ivðssamtökunum fullan sóma í
sambandi við undirbúning há-
tíðarhaldanna 1. maí og verið
reiðubúið til þess að taka skyn-
samlegum ábendingum frá þeim
um útvarpsdagskrána á hátíðis-
degi verkalýðsins.
Breytingartillaga íslands
varð að miklu gagni
Morgunblaðið átti í fyrrakvöld
stutt samtal við Bjarna Bene-
diktsson dómsmálaráðherra um
Genfarráðstefnuna, þegar hann
kom hingað heim til Reykjavík-
ur. Komst ráðherrann þar m. a.
að orði á þessa leið:
„Óhætt er að fullyrða að
breytingartillagan varð Islandi
að miklu gagni. Hún fékk líka
fleiri atkvæði en við höfðum
búizt við. Flutningur hennar
varð og til þess að fram komu
yfirlýsingar, bæði af hálfu for-
ráðamanna meirihlutans, sem
studdu kanadisk-bandarísku til-
löguna, og margra annarra full-
trúa um sérstöðu íslands.
Hvað sem segja má auk þess
um tímabundinn sögulegan rétt
almennt, þá er það rökrétt að
þjóð, sem á allt undir fiskveið-
um komið hljóti að vera undan-
þegin slíku ákvæði.
Það er mín skoðun, að ef við
hefðum ekki freistað þess að fá
ckkur undanþegna hinum sögu-
lega rétti, þá hefðum við veikt
aðstöðu okkar mjög.“
Þetta sagði Bjarni Benedikts-
son um þá tillögu Islands að
undanþiggja það hinum sögulega
rétti.
Umdeildur dansleikur
Sú ákvörðun Þjóðleikhússráðs
að verða við tilmælum ríkis-
stjórnarinnar um að hætta við
íyrirhugaðan dansleik á sviði
leikhússins hinn 17. júní n. k.
hefur áreiðanlega mælzt vel fyr-
ir. Almenningi fannst þessi
ráðagerð öll bera nokkurn
vott yfirborðsháttar og oþarfa
eyðslu. En því miður er
viða pottur brotinn í þeim
efnum í okkar þjóðfélagi. Færi
vel á því, ekki sízt nú, þegar
þjóðin leggur mikið að sér í
baráttunni fyrir efnahagslegri
viðreisn að eyðsla á opinberu fé
ýmsan óþarfa væri tekinn til
gagngerðrar endurskoðunar.