Morgunblaðið - 30.04.1960, Blaðsíða 15

Laugardagur 30. apríl 1960
MORGVNBLAÐIÐ
15
Þú sefur
RIP VAN WILKE svaf í
tuttugu ár og því er ekki að
neita, að það er langur tími.
Þó er það svo, að 60 ára gam-
alt fólk hefur yfirleitt sofið
í tuttugu ár af ævi sinni — þó
ekki í einum dúr. Flest reyn-
um við að fá að sofa og hvíla
okkur í átta klst. á sólarhring,
og því má segja, að þriðjungur
af ævi okkar fari í svefm
ur legið í sömu stillingu í
svefni, en kona 14,4 mín.
Svo er það, að enginn sofnar
jafnskjótt og han nlokar aug-
um leið og þeir leggja höfuðið
unum. Þeir sem segjast sofna
á koddann, hafa rangt fyrir
sér, þó að þeir geri sér ekki
grein fyrir því. Svefninn kem-
ur alltaf stig af stigi.
HeHaritun heitir sú grein
legt við svefninn og lítt skilj-
anlegt. Við getum t.d. vanizt
miklum hávaða frá járnbraut-
arlesturrt eða mikilli umferð á
þjóðvegum án þess að það
raski svefni -okkar. En við get
u mhrokkið upp af værum
svefni við óvenjulegt skrjáf í
trjágreinum við gluggan úti
fyrir. Sama er að segja um
hermenn, se mgeta sofið í
miðri dynjandi fallbyssuskot-
hríð, en vakna jafnskjótt og
einhver hvíslar nafn þeirra.
þörf líkamans, en ekki aí yiri
Svefninn skapast af innri
skilyrðum. Svefn nefnn* það
ástand eitt, ef viðkomanci get-
þriðjung ævinnar
En hvað vitu mvið eiginlega
um svefninn?
Hér er það fyrst að athuga,
að enginn sefur í raun og veru
nokkurn tíma „eins og steinn”.
Vísindamenn hafa gert rann-
manna og niðurstaðan orðið
sókir á nætursvefni fjölda
sú, að eini maðurinn, sem lá
• ir samfleytt án þess að bæra
alveg kyrr í sjö klukkustund-
á sér, var geðveikur maður í
sjúkrahúsi — og þá aðeins eft-
ir að honum hafði verið gefið
inn mikið af lyfjum.
Yfirleitt bylta menn sér og
snúa í svefni langtum oftar en
flestir gera sér grein fyrir.
Karlmenn hreyfa sig að með-
al tali á 12,8 mín. fresti, en
konur á 10V2 mín. fresti. 21,5
mín. er lengsti tími að því er
vitað er, sem karlmaður hef-
eftir Lynn Poole
vísinda, sem fjallar um mæl-
ingar og línuritagerð á raf-
bylgjustarfsemi heilans. Með
því að mæla heilastarfsemina
og gera heilalínurit eins og
þessi vísindagrein kveður á
um, er hægt að fylgjast með
og rannsaka hin ýmsu stig
svefnsins. Maður, sem „er að
sofna“, fer venjulega gegnum
eftirtalin stig: „höfgi, mjög
léttur svefn, léttur svefn, nokk
uð djúpur svefn og loks kemur
stigið sem allir þrá, djúpur
svefn. En það getur tekið
meira en klukkustund að kom
ast í gegnum öll þessi stig.
Heilalínurit sýna greinilega,
hvernig dregur úr starfsemi
heilans eftir því sem á líður.
Það er annars margt undar-
Þetm er ástæðan fyrir því, að
ur vaknað, þegar óskað er. —
ástand eins og svæfing, dá-
svefn eða rot heyrir ekki und-
ir svefn.
kenni svefnsins þrjú: það
Vísindalega séð eru ein-
dregur úr blóðþrýstingnum og
andardrátturinn veður hæg-
ari: efnaskipti líkamans
minnka um 10 til 15 af hundr
aði og dregur úr starfsemi
nýrnanna; líkamssvitinn eykst
Vísindamenn hafa fengizt
og slakar á vöðvum.
við þá ráðagátu, hvað það er,
sem í raun og veru veldur
svefninum. Ein kenningin er
á þá leið, að það sé miðstöð í
heilanum, sem svæfir mann
alltaf með nokkurn veginn
jöfnu millibili, á sama hátt og
það er miðstöð í heilanum,
sem veldur því, að menn anda
reglulega. Önnur kenning
hermir, að svefn sé ekki ann-
að en afleiðing af því að dreg-
heilans. Þetta er ástæðan fyrir
ur úr áhrifum, sem berast tli
því, að læknar ráðleggja fólki,
sem á erfitt með svefn, að
„slappa af“.
(The Johns Hopkins
University).
Carmina
Burana
HIÐ stórbrotna kórverk eft
ir þýzka tónskáldið Carl
Orff var flutt í Þjóðleikhús
inu tvisvar um sl. helgi.
Flutningur verksins vakti
geysilega athygli og hefur
dr. Róbert Abraham Ottós-
son hlotið mikið lof fyrir
stjórn sína á þessu vanda-
sama verki. Tveir kórar
syngja kórverkið, Þjóðleik
húskórinn og Fílharmoníu
kórinn, og er það dómur
fróðra manna, að frammi-
staða kórfólksins hafi verið
mjög góð. Óperusöngvararn
ir Þorsteinn Hannesson,
Kristinn Hallsson og Þur-
íður Pálsdóttir sungu ein-
söngshlutverkin. Vegna
fjölda áskorana hefur Þjóð
leikhúsið ákveðið að flytja
verkið einu sinni enn og
verður það n.k. þrðijudag
kl. 8.30. — Myndin er tekin
þegar Carmina Burana var
flutt í Þjóðleikhrs'ru s. L
laugardag.
Apríl-bók AB
Maí-bók AB
Maria Dermout:
Þorleifur Bjarnason:
Hjá afa og ömmu er sjötta bók Þorleifs
Bjarnasonar. Hafa allar bækur hans
vakið óskipta athygli fyrir fjöruga frá-
sögn og hrífandi efni.
Höfundurinn ólst upp hj.á afa sínum
og ömmu í Hælavík í Sléttuhreppi. Sá
hreppur er nú allar í eyði. Hjá afa og
ömmu er bernskusaga höfundar, en
um leið skýr mynd af hinni horfnu
byggð sem þeirri kynslóð, sem
síðast átti þar heima, harð
duglegu fólki og að ýmsu
leyti sérkennilegu.
, 'JfwlN _
/ [JTM6AVÐI
Andrés Björnsson íslenzkaði
Maria Dermout er hollenzk að ætt, en iædd á
Jövu árið 1888 og hefur dvalizt þar eystra lengst
af ævinnar. Hún hóf ekki ritstörf fyrr en 63 ára,
en Frúna í Litlagarði ritaði hún á 68. aldursári.
Hefur sagan farið sigurför víða um heim.
Frúin í Litlagarði gerist á eyju í Molucca-klas-
anum. Aðalpersónan Lukka er fædd þar, en tekin
þaðan barn og lifir ásamt foreldrum sínum hálf-
gerðu flökkulífi í Evrópu í mörg ár. Eftir að mað-
ur hennar hefur yfirgefið hana, snýr hún aftur til
eyjarinnar ásamt ungum syni. Þetta er saga henn-
ar og þess fólks, sem hún umgengst, ekrueigenda,
kennara, fiskimanna, töframanna, iðjuleysmgja
o.s.frv. — heimur fjarlægur Islandi landfræðilega,
en þó nálægur, ef litið er á hugsanir fólksins, trú
þess og hjátrú.
Yfir sögunni hvíla dulrænir . töfrar, sem gera j
hana spennandi og áhrifamikla.
/tlmenna bókafélagið