Morgunblaðið - 11.05.1960, Blaðsíða 8

8
MORGVNBLifílÐ
Miðvikudagur 11. maí 1960
Langur starfstími
— fáar frístundir
Ur ræðu Ragnhildar Helgadóttur
á Alþingi um orlof húsmæðra
FRUMVARP tim orlof hús-
mæðra var á dögunum af-
greitt frá Efri deild og í gær
fór svo fram fyrsta umræða
um það í Neðri deild.
Flytjendur frumvarpsins voru
þau Auður Auðuns, Katrín
Smári, Karl Kristjánsson og
Björn Jónsson, en við umræðuna
í Neðri deild í gær fylgdi Ragn-
hildur Helgadóttir því úr hlaði
og kynnti frumvarpið með nokkr
um orðum.
Nokkur hvíld er nauðsyn
Hún sagði m. a., að flestir
mundu vera sammála um nauð-
syn þess, að fólk gæti fengið
nokkurra daga
hvíld frá starfi
sínu á ári
hverju.. Það
væri líka löngu
viðurkennt í
framkvæmd í
flestum starfs-
greinum þjóðfé-
lagsins.
— I f jölmennasta starfs-
hópnum, sagði Ragnhildur
Helgadóttir, — hefur þó
reynzt erfiðast að koma við
orlofi almennt. Stór hluti þess
hóps, húsmæðranna, er sá
hluti þjóðfélagsins, sem lengst
an hefur starfstíma og fæstar
frístundir. Það er því ekki að
ófyrirsynju, að það hefur um
mörg undanfarin ár verið
mjög á dagskrá fjölmennustu
kvennasamtaka þessa lands,
Kvenfélagasambands fslands
hvernig leysa megi þann
vanda, að skapa þeim hús-
mæðrum, sem örðugast eiga
og búa við kröppust kjörin,
skilyrði til að njóta nokkur?
ar kvíldar og hressingar ár-
lega, en sá er einmitt tilgang-
nr þessa frumvarps.
Orlofssjóður kosti dvölina
Þá lýsti R.H. nokkuð undirbún-
Alþingi:
Aðild að alþjóða-
siglingamála-
stofrnm
LAGT hefur verið fram á Alþingi
frumvarp til laga um heimild fyr
ir rikisstjórnina til þess að stað-
festa fyrir íslands hönd sam-
þykkt um alþjóðasiglingamála-
stofnun (IMCO).
Er hér um að ræða samþykkt,
sem gerð var af 32 þjóðum fyrir
forgöngu Sameinuðu þjóðanna í
Genf þann 6. marz 1948 og fjall-
ar um stofnun alþjóða ráðgef-
andi siglingamálastofnunar. Er
frumvarpið miðað við það, að
samþykktin verði staðfest með
þeim fyrirvara þó, að staðfesting
in verði tekin til endurskoðunar
á ný, ef síðar yrði ákveðið að sigl
ingamálastofnunin skyldi einnig
taka til meðferðar mál, sem al-
gerlega eru fjármálalegs eða við-
skiptalegs eðlis. Þegar samþykkt
in, sem er 36 greinar í 17 köflum,
hefur verið staðfest, skulu á-
fcvæði hennar hafa lagagildi hér
á landi.
Á fundi Neðri deildar í gær,
fylgdi Emil Jónsson ráðherra,
frumvarpinu úr hlaði en því var
að ræðu hans lokinni vísað til 2.
umr. og athugunar í nefnd.
ingi frumvarpsins sem stefndi að
stofnun orlofssjóðs til að rísa
undir kostnaði af orlofsferðum
og dvöl barnmargra og efnalítilla
kvenna. Upphaflega hefði verið
gert ráð fyrir, að sérhver hús-
móðir á aldrinum 18—65 ára
greiddi árlega um leið og ríkis-
skatta 10 kr. í sjóðinn gegn jafn-
háu framlagi úr ríkissjóði. Þessu
hefði verið breytt 1 Rfri deild,
þannig að framlag húsmæðra
hefði verið fellt niður og látið
sitja við ríkisframlagið eitt, auk
þess sem orlofssjóðurinn mundi
svo væntanlega fá tekjur frá bæj
ar- og sveitarfélögum og eftir
ýmsum fjáröflunarleiðum, sem
orlofsnefndum og kvenfélögum
þætti henta. Þar sem húsmæður
í öllu landinu væru taldar vera
rúmlega 32 þúsund, mundi ríkis-
sjóður þannig leggja fram um
320 þús. krónur á ári í sjóðinn.
Það væri skiljanlegt nú, þegar
svo margir nytu skattfrelsis, að
Á FUNDI Neðri deildar Al-
þingis í gær kom til 1. um-
ræðu frumvarp sjávarútvegs-
málanefndar deildarinnar um
að leyfðar verði undir vís-
Húsmæðraskól-
anum á Hallorms-
stað slitið
HÚSMÆÐRASKÓLANUM á
Hallormsstað var slitið 30. ápríl
sl. að viðstöddum mörgum gest-
um. Athöfnin hófst með predikun
sr. Marinós Kristinssonar, en að
því búnu sleit forstöðukonan,
Ásdís Sveinsdóttir, skólanum
með ræðu.
Hæstu einkunn við burtfarar-
próf hlaut Aðalbjörg Jónasdóttir
frá Gunnarsstöðum í Þistilfirði,
9,15, ág. einkunn. Hæstu einkunn
í verklegum fögum í skólanum
hlaut Bergljót Stefánsdóttir frá
Artúni í Hjaltastaðþinghá 9,49 og
hæsu einkunn í verklegu og bók
lega saman í yngri deild Ragn-
hildur Haraldsdóttir frá Þorvalds
stcðum á Langanesströnd 9,15.
En skólinn er tveggja vetra skóli,
sem kunnugt er.
Dvalarkostnaður í skólanum í
vetur varð 5.200 kr. í yngri deild
og 6.800 í þeirri eldri, þar með
talin handavinna keypt á staðn-
um.
Á síðasta aðalfundi Sambands
Austfirzkra kvenna var stofnaður
sjóður til styrktar eldri deildar
r.emum við Húsmæðraskólann á
Hallormsstað. Sjóði þessum er
ætlað að lána eða veita styrki
þeim nemendum, sem ekki sjá
sér fært fjárhagslega að ljúka
síðara vetrar námi. Sjóðurinn
mun nú þegar geta veitt eitthvert
lán, en ætlunin er, að hann síðar
meir geti einnig veitt beina
styrki.
Að skólaslitaathöfninni lokinni
var gestum gefinn kostur á að
skoða sýningu á handavinnu og
'matreiðslu nemenda.
innheimta ríkisins á einum 10
krónum af hverri húsmóður á
iandinu yrði illframkvæmanleg
vegna tiltölulegra umsvifa og
kostnaðar. Þetta myndi þó að vísu
lækka nokkuð fastar tekjur sjóðs
ins.
Allar konur, sem veita heimili
forstöðu
R.H. gat þess einnig, að út-
hlutun orlofsfjárins mundi
verða í höndum ólaunaðra nefnda
kosinna af hlutaðeigandi héraðs-
samböndum kvenfélaga, sem einn
ig mundi skipuleggja orlofið.
Rétt til orlofsfjár munu eiga all-
ar konur, sem veita heimili for-
stöðu án launagreiðslu fyrir það
starf, en einnig verður heimilt
að veita nokkurt fé til barna 10
ára og yngri.
Að lokum kvaðst Ragnhildur
Helgadóttir telja líklegt, að þing
menn létu ekki sitt eftir liggja
til að stuðla að framgangi þessa
áhugamáls svo margra íslenzkra
kvenna, og hvatti til að afgreiðslu
málsins yrði hnaðað, þar sem
mjög væri liðið á þingtímann.
Frumvarpinu var síðan vísað
til 2. umræðu og heilbrigðis- og
félagsmálanefndar með sam-
hljóða atkvæðum.
indalegu eftirliti takmarkað-
ar dragnótaveiðar í fiskveiði-
landhelgi.
Framsöguræðu flutti Birgir
Finnsson og rakti hann þróun
þessara mála og efni frumvarps-
ins. Hann rifjaði það upp, að við
horf til dragnótaveiða i fiskveiði-
landhelgi heffiu breyzt til og frá
á liðnum áratugum, og nú um
skeið hefðu slíkar veiðar verið
bannaðar. Skoðanir manna um
þetta hefðu jafnan verið skiptar
og svo væri enn um ýmsa þætti
málsins. Það væri hins vegar álit
sérfræðinga, að sá vöxtur fisk-
stofnsins við strendur landsins,
sem leitt hefði af friðuninni síð-
ustu árin .réttlætti það fyllilega,
að dragnótaveðar undir vísinda-
legu eftirliti yrðu nú hafnar. í
frumvarpi því, sem sjávarútvegs-
málanefnd hefði lagt fram um
þetta efni, væru sameinuð mörg
ólík sjónarmið, en um það væri
ekki lengur ágreiningur í nefnd-
inni, að málið ætti að afgreiða á
þessu þingi.
Að ræðu framsögumanns lok-
inni var umræðunni frestað, enda
var þá komið að lokum hins fasta
fundartíma í deildinni.
Viðskiptamálin
í nefnd í E. d.
EFRI deild hélt í gær áfram 1.
umræðu um frumvarp ríkisstjórn
arinnar um innflutnings- og
gjaldeyrismál. Til máls tóku þeir
Alfreð Gíslason læknir og Ólafur
Jóhannesson, sem deildu á ýmis
ákvæði frumvarpsins og stefnu
ríkisstjórnarinnar í viðskiptamál
um yfirleitt, en Gylfi Þ. Gíslason
varð fyrir svörum og gaf upplýs-
ingar, auk þess sem hann and-
mælti ádeilum stjórnarandstæð-
inga. í meginatriðum voru um-
ræður þessar mjög á sömu lund
og við meðferð málsins í Neðri
deild, sem rækilega hefur verið
getið hér í blaðinu. Frumvarpinu
var að lokum vísað til 2. umr. og
fj árhagsnef ndar.
— Grimsby
Framh. af bls. 1
um. Harker vildi ekki segja
aukatekið orð nema hafa Mr.
Dennis Welch sér við hlið.
Hringdi hann í hann og bað
hann að koma og vera viðstadd-
an samtalið og kom Welch innan
stundar. Fór nú svo í samtalinu, í
að Mr. Welch hafði oftast orð
fyrir Mr. Harker. Að vísu hafði
ég áður átt samtal við Welch, en
nú kom ýmislegt nýtt fram hjá
honum, var nú sérstaklega áber-
andi hve bitur og hatramur hann
var í garð íslendinga.
Islendingar sakaðir um ögranir
Strax og Welch kom mælti
hann á þessa leið:
„Við njótum fulls stuðnings
félagsmanna okkar. Við höfum
fengið mikinn fjölda skeyta frá
sjómönnun. á hafi úti, sem allir
fagna ákvörðun okkar og við
munum aldrei gefast upp. Hins-
vegar eru brezka ríkisstjómin og
togaraeigendur á móti okkur“.
Dennis Welch var í samtalinu
mjög sár út í íslendinga fyrir
það hve þeir hefðu stefnt mörg-
um togurum til Bretlands upp á
síðkastið til að selja þar fisk.
Sagði hann að með þessu væru
íslendingar að ögra Bretum. Þeir
teldu sig hafa unnið sigur í land-
helgismálinu og vildu nú
hnykkja á með þessu. I síðustu
viku, sagði hann, seldu fimm ís-
lenzkir togarar í Bretlandi fyrir
rúmlega sextiu þúsund pund.
Þeir hafa komið með miklu
meiri afla en okkar togarar
vegna þess, að þeir fiska innan
tólf milna landhelginnar og þeir
valda verðlækkunum vegna afla-
magnsins, sem skerða kjör okk-
ar. Welch sagði ennfremur:
— Það er ekki nóg með það að
íslendingarnir fiski innan tólf
mílna landhelginnar, heldur
fylla þeir í skörðin í heimahöfn-
um, áður en þeir sigla til Bret-
lands, með bátafiski, sem veidd-
ur er uppi í landsteinum.
— Fyrir nokkru, sagði Welch,
— var íslenzkur togarasjómaður
handtekinn í Grimsby og sekt-
aður fyrir ósæmilega hegðun.
Hann hafði 42 sterlingspund í
vasanum. Það er meiri fjárhæð
en brezkir sjómenn geta borið á
sér í knæpum.
Welch sagði og var þungur á
brúnina: — Ástandið væri ekki
svona slæmt ef allir þessir ís-
lenzku togarar hefðu ekki komið
og landað svona miklum afla.
Þetta gerist einmitt á sama tíma
og við erum reknir út fyrir tóif
mílurnar og til að ögra okkur
ætla Islendingar enn að senda
þrjá togara í þessari viku. Við
teljum það gert til að eitra and-
rúmsloftið af ásettu ráði. Það er
meira en við þolum, þó að hing-
að til höfum við verið þolinmóð-
ir. Við héldum, að þið íslending-
ar hefðuð „common sense“ (al-
menna skynsemi), sagði Welch.
Ekkert gerist fyrst um sinn
Hann kvaðst ekki búast við að
neitt gerðist í málinu fyrr en á
fimmtudag, þegar John Hare,
sjávarútvegsmálaráðherra, held-
ur annan fund með togaraeigend-
um og fulltrúum sjómanna, og
fiskiðnaðarmanna. Daginn áður,
eða á miðvikudag, kvað hann þó
að haldinn yrði fundur togara-
eigenda í Hull, en allt myndi
verða í óvissu nema það, að yfir-
menn á togurum í Grimsby eru
einbeittir og ákveðnir að fylgja
fram verkfallshótun sinni.
Dennis Welch neitaði að svara,
hversu margir hefðu sótt fund-
inn í félagi yfirmanna á togur-
um í Grimsby sl. föstudag, en
fregnir af honum hermdu, að
hann hafi verið mjög fámennur.
Meðan ég ræddi þannig við
Dennis Welch, sat Mr. Harker
hjá okkur. Hann lagði lítið til
málanna en samþykkti allt sem
Welch sagði.
Flestir andvígir verkfalli
Þennan tíma, sem ég hef dval-
izt hér í Grimsby, símar Harald-
ur Hamar, fréttaritari Mbl., hef
ég reynt að kynna mér viðhorf
almennings til málanna og talað
við tugi manna af ýmsum stétt-
um. Flestir, að togarasjómönnum
undanskildum, eru andvígir
verkfalli. Fólk bendir sérstak-
lega á það, að slíkt verkfall loki
samkomulagsleiðum við Islend-
inga og auk þess óttast menn að
fiskverð muni hækka verulega,
ef íslendingar verði útilokaðir,
því að verðið er háð framboði og
eftirspurn.
Yfirleitt allir Englendingar,
sem maður talar við, eru þeirrar
skoðunar, að Islendingar hljóti
að hefja samningaviðræður við
Breta, því að annars hljóti að
koma að því fyrr eða seinna að
markaðnum í Bretlandi verði
lokað fyrir íslendingum og að
brezku togararnir fari aftur inn
að sex mílum.
Rætt við reiða skipstjóra
Skipstjóri einn, sem ég ræddi
við og sem stundað hefur veiðar
á íslandsmiðum um áratugi,
sagði m. a.:
— Sakaruppgjöfin gefur vonir
um að andrúmsloftið sé eitthvað
að breytast, því að áður var svar
íslendinga við margítrekuðum
tilboðum um viðræður aldrei
annað en „Molotov, Molotov,
Molotov". Við myndum sætta
okkur við, sagði hann að lok-
um, að fá að fara inn að sex mil-
um ajgeins á ákveðnum svæðum
og ákveðnum árstímum.
★
Annar skipstjóri, sem ég ræddi
við, var að koma af Grænlands-
miðum. Hann kvaðst hafa fiskað
á íslandsmiðum frá því löngu
fyrir stríð. Hann sagði m. a.:
„Allir hljóta að sjá, að enginn
getur hagað sér eins og Islend-
ingar hafa gert. Við höfum
fiskað við Island frá upphafi,
kennt íslendingum togveiðar,
selt þeim togara, opnað þeim
markaði hér, jafnvel gefið þeim
forréttindi og svo virða þeir
okkur einskis, svara jafnvel
ekki forustumönnum okkar.
★
Stýrimaður á brezkum togara,
sem nýkominn var úr veiðiferð,
sagði m. a.: „Við fórum síðasta
túrinn til Bjarnareyjar, vegna
þess að okkur var bannað að
sigla á Islandsmið. Við lentum í
vitlausu veðri og fiskileysu,
fengum aðeins 800 kits eða um
50 lestir og var skipstjórinn síð-
an rekinn fyrir það hve lítið
hann hafði aflað.
Vonandi komumst við bráð-
lega aftur á Islandsmið, því Is-
lendingar geta ekki haldið áfram
að láta sem þeir séu einir í heim-
inum. Þeir neyddu okkur til að
grípa til óyndisúrræða, en vona
að þeir geti skilið sjónarmið
okkar. Ég skil það auðvitað, að
þið Islendingar þurfið fisk, en
við erum líka fiskimenn og það
eina sem við höfum nú beðið um
er leyfi í fimm til tíu ár, að veiða
innan tólf mílna, meðan við er-
um að leita að nýjum miðum.
Nú þegar hefur tólf togurum
verið Iagt hér í Grimsby vegna
þess, að ekki er lengur hægt að
gera þá út á veiðar, eftir að
grunnsvæðunum við Island hef-
ur verið lokað“.
★
Einn stærsti fiskkaupmaður-
inn hér sagði við mig:
„Við verðum að komast að
samkomulagi, annars gerist eitt-
hvað hræðilegt. Heimurinn fer
minnkandi og menn geta ekki
hegðað sér eins og þeir séu á
öðrum hnetti, en það hafa íslend
ingar gert, því þeir taka aðeins
tillit til sjálfra sín og fá alla
vini upp á móti sér“.
Ég sendi hér þessi ummæli
nokkurra manna í Grimsby, sem
ég hef talað við, af því að þau
gefa nokkra innsýn í það and-
rúmsloft, sem ríkir hér í borg-
inni og þá beizkju, sem hér er
ríkjandi meðal sjómanna í garð
íslendinga. Eins og oft vill verða
sér þetta fólk eingöngu hin
brezku sjónarmið og veit lítið
um röksemdir Islendinga fyrir
stækkun landhelginnar. Er þó
óvíða í Bretlandi sem menn
fylgjast jafn vel með sjávarút-
vegi og hér, því að margir hér
í bæ byggja afkomu sína á út-
vegnum.
Dragnótaveiðar í
fiskveidilandhelgi
Tímabœrt að nytja fiskistofnana