Morgunblaðið - 11.05.1960, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐ1Ð
Miðvik'udagur 11. maí 1960
wgmtMðMfr
TTtg.: H.f Arvakur Reykjavik
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 45.00 á mánuði mnanlands.
1 lausasölu kr. 3.00 eintakið.
EINS OG KÖLKUÐ
GRÖF
UTAN IIR HEIMI
Jóhannesarborg
r»RAMSÓKNARFLOKK-
URINN er nú að innan
eins og kölkuð gröf. Meðal
forystuliðs hans örlar hvergi
á jákvæðri stefnu eða við-
leitni til þess að benda á úr-
ræði til lausnar þeim vanda,
sem vinstri stjórn hans leiddi
yfir þjóðina. Það eina, sem
Framsóknarmenn telja sig nú
géta aðhafzt, er að beita sér
fyrir alls konar mótmæla-
samþykktum frá ’ fundum
kaupfélaga og Framsóknar-
félaga víðs vegar um land.
Slík mótmæli birtir Tíminn
nú daglega undir stórum fyr-
irsögnum á fréttasíðum sín-
um. Má vissulega segja, að
ekki sé um auðugan garð að
gresja hjá Tímamönnum um
þessar mundir. Þeir grípa
mótmælasamþykktir kaupfé-
laganna eins og sökkvandi
maður hálmstrá.
Forysta, sem brást
En mörg rök hníga að því,
að innan Framsóknarflokks-
ins ríki nú hinn mesti glund-
roði og svartsýni. Margir
heiðarlegir bændur, sem
treyst höfðu flokknum og tal-
ið hann ábyrgan stjórnmála-
flokk, sjá nú ennþá betur en
áður, hvílíkt feigðarflan
vihstri stj órnarmyndun Her-
manns Jónassonar sumarið
1956 var. Framsóknarflokk-
urinn reyndist þess gersam-
lega vanmegnugur að hafa
forystu um nauðsynlegar að-
gerðir í efnahagsmálum
þjóðarinnar á valdatímabili
þessarar ríkisstjórnar hans.
Hermann Jónasson, formaður
Framsóknarflokksins, hafði
ekki sparað stóru orðin, þeg-
ar hann myndaði vinstri
stjórn sína.
Veslaðist upp
En aðeins hálft kjörtíma-
bilið var liðið, þegar Her-
mann Jónasson varð að játa
á aumkvunarverðan hátt
frammi fyrir alþjóð, að for-
ysta hans hafði brostið.
Stjórn hans var sprungin, ný
verðbólgualda hafði steypzt
yfir þjóðina og fram undan
var hrun og stórfelld vand-
ræði.
Fjöldi fólks innan Fram-
sóknarflokksins man þessa
hrikalegu uppgjöf flokksins.
Þess vegna duga ekki
mótmælasamþykktir kaup
félagsfunda og félags-
funda innan Framsóknar-
flokksins til þess að blása
kjarki í liðið. Flokkurinn
er eins og kölkuð gröf að
SKIPASMÍÐAR
INNANLANDS
A UÐSÆTT er, að verðlag
á skipum fyrir íslenzkan
sjávarútveg mun hækka
verulega vegna gengisbreyt-
ingarinnar. Ekkert er þvi
eðlilegra en menn vakni til
aukinnar umhugsunar um
nauðsyn þess að efla innlend-
ar skipasmíðar.
Samkeppnisfær
Rík ástæða er vissulega til
þess að hagnýta þá sérþekk-
ingu, sem fyrir hendi er á
þessu sviði. Það er ástæðu-
laust að vera að kaupa er-
lend fiskiskip, sem við hæg-
lega getum smíðað sjálfir og
skapað með því atvinnu í
landinu. Hins vegar er ekki
nema eðlilegt að útgerðar-
menn og sjómenn vilji fá
skipin á sem hagstæðustu
verði. Þess vegna þarf is-
lenzkur skipasmíðaiðnaður
að vera samkeppnisfær við
skipasmíðaiðnað nágranna-
landa okkar. En ýmislegt
bendir til þess að hann geti
verið það.
Við íslendingar verðum að
gæta þess að vanrækja ekki
hagnýtingu neinna mögu-
leika til þess að auka fjöl-
breytni atvinnuvega okkar,
byggja upp nýjar atvinnu-
greinar og gera afkomu-
grundvöllinn breiðari og
traustari.
Bygging stálskipa
En við eigum ekki að láta
við það eitt sitja að byggja
tréskip. Þær tilraunir, sem
gerðar hafa verið til bygg-
ingar stálskipa hér á landi,
hafa gefizt vel. Það er áreið-
anlega ekki óhófleg bjartsýni
að gera sér vonir um, að inn-
an tiltölulega skamms tíma
sé hægt að byggja hér tog-
ara og önnur fiskiskip úr
stáli.
ÍBÚAR Jóhannesarborgar dansa
og- skemmta sér. En ekki mikið.
Skemmtanalega séð er þetta ein
af leiðinlegustu milljónaborgum
veraldar. Útlendingar drekka og
skemmta sér eins og annarsstað-
ar. Venjulegt fólk hefur enn ekki
tekið eftir því að nokkuð sér-
stakt sé hér á seyði.
Fjöldi fegurðarsamkeppna
stendur nú yfir, og mikilli al-
Þjóða vörusýningu er nýlokið, en
þangað komu 250 þús. færri en
reiknað hafði verið með. Fólkið
til sveitanna óskar þrátt fyrir
Sænskur blaða-
maður, sem stadd-
ur er í Jóhannesar-
borg, sendi blaði
sínu þessa lýsingu
á lííinu þar um
síðustu
mánaðarmót
allt, heldur að vera heima. Og
komi það í heimsókn til borgar-
innar, ber það skammbyssu í vas
anum, og starfsmaður hótelsins,
sem sér um bílastæðið, spyr eins
og það sé alveg sjálfsagt: Nú haf
ið þér vonandi ekki skilið skot-
vopn eftir í bifreiðinni, þar sem
hægt er að stela þeim ( og á þá
við að blökkumenn geti stolið
þeim).
Á eftir tímanum
Verzlanirnar eru yfirfullar af
vörum. Flest er hér dýrara en í
Evrópu, og hvað tízkunni við-
kemur, eru menn hér þrem til
fjórum árum á eftir tímanum.
ítalskur tízkufrömuður, sem hér
var í sambandi við vörusýning-
una, varð mjög hneykslaður. Að
hans dómi var það nauðsynleg-
asta, sem gera þurfti í Suður-
Afríku einmitt núna, að fá kon-
urnar til að klæða sig ofurlítið
betur.
Miðhluti Jóhannesarborgar ein
kennist af hábyggingum. Það er
tiltölulega líti ðum bíó, og eini
tíminn á kvöldin ,sem eitthvað er
af fólki á götunum, er þegar bíó-
in loka. Það er nefnilega það
slæma við Jóhannesarborg sem
slíka, að á daginn er þetta stór-
borg með yfir eina milljón íbúa,
en á kvöldin, þegar vinnu er lok
ið, er þar ekki hálf milljón.
Langur vinnudagur
Blökkumennirnir fá ekki að
hreyfa sig á götunum án sér-
staks leyfis. Hið fjölmenna starfs
lið hótelsins, sem eru blökku-
menn á tvitugs og þrítugsaldri,
fær til dæmis ekki að yfirgefa
hótelið eftir vinnu á kvöldin án
sérstaks leyfis vinnuveitendans.
Vinnudagur þeirra virðist enda-
laus. Snemma á morgnana og
seint á kvöldin sér maður sömu
i piltana við vinnu. Þeir þrífa hót-
elið, hugsa um lyfturnar, vinna
eldhússtörf og sendast um bæ-
inn. Þegar kyrrð kemst á um
miðnættið, fara blökkumennirn-
ir til svefnskála sinna, sem eru
I uppi undir risi. Ég spurði hvítan
afgreiðslumann hótelsins hvort
sama gilti fyrir Indverja, sem
þarna eru margir, en hann svar-
aði: Ó, nei, þeir eru frjálsir. Um
daginn var ég vitni að slagsmál-
f .m milli Indrverja og hvíts
' manns. Indverjinn var lítill og
vesæll en sá hvíti stór og sterkur.
Mannfjöldi safnaðist saman og
lögreglan kom. Þá lá Indverjinn
á gangstéttinni, en hvíti maður-
inn sat ofan á honum og lamdi
hann í andlitið. í fyrstu skipti
lögreglan sér ekkert af þessu, en
loks gekk einn þeirra fram, lagði
höndina á öxl hvíta mannsins og
sagði, er nú ekki komið nóg? Síð-
an tók hann í Indverjann og dró
hann blæðandi eftir gangstétt-
inni eins og hann væri kartöflu-
poki, fleygði honum inn í lög-
reglubílinn og ók á brott.
Blökkumannahverfin
Greina má blökkumannahverf-
in í nágrenni Jóhannesarborgar
í þrennt: Blökkumannaborgirn-
ar, þar sem hálf milljón blökku-
manna býr, skuggahverfin og
blökkumannabúðirnar.
f borgunum búa verkamennirn
ir, sem hafa mjög lág laun, og
hjá þeim er ekki litið á þjófnað
sem neitt alvarlegt siðferðisbrot.
Ef manni verður ráfað inn í eina
þessara borga að kvöldi til, er
vissara að fara varlega. f dimm-
um skotum og myrkum sundum
liggja blökkumenn í leyni, sem
ekki telja það eftir sér að reka
hníf í bakið á einmana ferða-
lang og ræna hann öllu — einn-
ig fötunum.
Föt eru mikið vandamál fyrir
blökkumennina. Þeir vilja gjarna
vera jafnvel til fara og hvítu
f nágrenni borgarinnar eru líka
heil fjöll úr sendinni möl, sem
verður eftir þegar búið er að þvo
gullið í burtu. Blökkumenn vinna
gullið. Fáir þeirra eru frá Suður-
Afríku. Flestir koma norðan að,
skrifa undir samninga til sex
mánaða, með því að setja kross
eða merki á blað, fara í nákvæma
læknisrannsókn og verða næsta
hálfa árið fangar við námuna.
Það góða við búðir námuverka
mannanna er það að þeir ganga
í gegn um þessa læknisrannsokn
og vera næsta hálfa árið fangar
við námuna.
Það góða við búðir námuverka
mannanna er það, að þeir ganga
í gegn um þessa læknisrannsókn
áður en þeir byrja að vinna og
eru þarna undir lækniseftirliti,
og þeir fá heilsusamlegan, nær-
andi mat. Það ómannúðlega er
að þeir fá yfirleitt ekki að yfir-
gefa búðirnar, nema í einhverj-
um sérstökum tilfellum, þeir búa
í mjög slæmu húsnæði við mikil
þrengsli ^em orsaka slagsmál,
og að þeir fá aðeins greiddar um
600 krónur (ísl.) á mánuði auk
fæðis og lélegs húsnæðis.
Þessir menn eru í rauninni
þrælar af sjálfsdáðun. En vanda-
mál þeirra er ekki unnt að leysa
einungis í Suður Afríku. Því með
an blökkumenn þar fyrir norðan,
í Suður og Norður Rhodesiu og
Njassalandi, eiga við slíkt harð-
rétti að búa, að þeir leiti til Suð-
Blökkumenn brenna vegabréf
mennirnir, en hafa ekki ráð á
því. Þessvegna stela þeir því sem
þeir geta náð í.
No Pictures
Skuggahverfin eru enn til, jafn
vel þótt yfirvöldin vilji helzt
gera lítið úr þeim. Þau eru eins
og annarsstaðar, skýli úr báru-
járni, striga og kassafjölum. Sum
gkýlanna eru svo lítil að maður
skilur ekki hvernig mögulegt er
að liggja þar endilagur.
Þegar maður gengur um þessi
hverfi, fylgja manni óvingjarnleg
augnaráð. Geri maður minnstu
tilraun til að taka ljósmyndir,
mætir maður hótunum.
Stærðar blökkumaður gekk að
mér — no pictures. Engar mynd-
ir. Ég rétti honum tvo shillinga
og hélt að þar með væri málið
úr sögunni. Hann stakk peningn
um í vasann, brosti og sagði: no
pictures. Hann bætti við: Þú ert
frá blöðunum. Þú kemur hingað
og tekur myndir. Þú snýrð aftur
og þeir taka þig. Þeir sjá mynd-
irnar þínar og koma hingað með
þær og segja: Hvar eru vegabréf-
in ykkar, hvað sögðuð þið við
hvíta manninn.
— No pictures.
Fangar.
Blökkumannabuðirnar eru kafli
út af fyrir sig. Sagt er að Jó-
hannesarborg sé byggð á gulli.
ur Afríku til að fá starfa við nám
urnar, verður vandamálið ekki
leyst.
Margir bíða þess nú með eft-
irvæntingu, að heyra hvað Dag
Hammarskjöld hefur að segja um
blökkumannabúðirnar, þegar
hann kemur hingað á vegum Sam
einuðu Þjóðanna í sumar.
Skattírelsi síma-
happdrættis
SKATTFRELSI vinninga I síma-
happdrætti Styrktarfélags lam-
aðra og fatlaðra 1960 er þessa
dagana til afgreiðslu í Efri deild
Alþingis. Var lagt fram í deild-
inni frumvarp frá ríkisstjórn-
inni um að vinningar í happ-
drættinu á þessu ári verði und-
anþegnir hvers konar opinberum
gjöldum nema eignaskatti. — í
stuttri greinargerð er á það
bent, að fordæmi séu fyrir þvl,
að vinningar í happdrættum,
sem fram fara til styrktar líkn-
arstarfsemi í alþjóðarþágu, njóti
slíkra fríðinda, t. d. vinningar
SÍBS. Þar eð líkt sé ástatt um
þá starfsemi, sem Styrktarfélag
lamaðra og fatlaðra hefur með
höndum, þyki ríkisstjórninni
rétt að félagið verði sömu hlunn-
inda aðnjótandi.