Morgunblaðið - 29.05.1960, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 29. maí 1960
TVUÓSNIR eru nú mjög á
dagskrá í heiminum
— og hefir sennilega aldrei
verið talað jafnmikið um
slík mál eins og síðan U-2
flugvélin bandaríska var
skotin niður yfir Ráð-
stjórnarríkjunum 1. maí
sl. og fundur hinna „stóru“
í París rann .út í sandinn
vegna þeirrar hörðu af-
stöðu, sem Rússar tóku til
njósnaflugsins.
— 'k —
Undanfarna daga hefir
það mál verið rætt í Örygg
isráði Sameinuðu þjóð-
anna að kröfu Rússa. En
rétt í það mund, sem þær
umræður voru hafnar,
skutu vísindamenn banda-
ríska flughersins á loft
nýjum gervihnetti, sem
blöð þar í landi nefna „a
spy in the sky“ — loft-
njósnarann. Má það sann-
nefni kallast, því að gervi-
tungl þetta, er nefnist
MIDAS, er þannig útbúið,
að það gefur samstundis
viðvörun, ef stórum eld-
flaugum er skotið á loft
t. d. í Sovétríkjunum.
— kr —
Þessi „njósnari" fer þó
hvergi yfir sovézkt land, en
hins vegar hafa Bandaríkja-
menn ekki dregið neina fjöð-
ur yfir það, að þeir hyggjast
á næstu árum koma upp
heilu kerfi af gervihnöttum,
sem ýmist eiga að fara ná-
lægt Sovétríkjunum eða yfir
þau og veita margvíslegar
upplýsingar um það, sem þar
er að gerast — til þess að
tryggja sig fyrir skyndiáras
þaðan.
ir ■ Hernaðar-
möguleikar
Allt frá því að fyrsti
gervihnötturinn sveif sinn
fyrsta hring um jörð okkar
uppi í háloftunum, hafa menn
gert því skóna — og margir
borið af þvi áhyggjur þungar
— að slíkir yrðu notaðir til
hernaðarþarfa á einn eða ann-
an hátt. Það mátti líka heiLa
augljóst hverjum leikmanni,
hvílíkir möguleikar þama
opnuðust í hernaðarlegu tilliti
— og jafnframt, að öll líkindi
væru til, að þeir yrðu notað-
ir, á meðan samkomulagið
milli austurs og vesturs enn
einkenndist af þeirri spennu,
sem grúft hefir eins og mara
yfir heiminum á undanförn-
um árum — og nú virðist, því
„GEIMNJÓSNIR”

Þessi mynd er tekin yfir vestanverðum Bandaríkjunum — úr 300 km
móta fyrir skaga út í hafið — það er Kaliforníuskaginn. — Sérfræðingarnir
eins og opna bók. •
hæð. — Ofarlega sést
,lesa“ þessa mynd
Gervihnettir — ,,vopn“ í
köldu stríði stórveldanna
miður, frekar færast í auk-
ana eftir hinn hörmulega mxs-
heppnaða „toppfund" í París.
ir Vopn í „köldu“
s t r í ð í
Og þetta með hernaðar-
tilganginrx — er það ekki þeg-
ar orðin staðreynd? — Gervi-
hnettirnir verða eingöngu
notaðir til geimrannsókna og
veðurathugana, sögðu hernað-
aðaryfirvöldin austanhafs og
vestan — og vissulega haía
þeir verið notaðir þannig og
verða framvegis. En þótt ekki
sé til þess vitað, að enn sem
komið er svífi yfir höfðum
okkar gervitungl hlaðin
kjarnasprengjum, sem hægt
sé að láta ríða yfir hnött okk-
ar, hvar og hvenær sem er, þá
virðast þessi „heimatilbúnu"
himintungl þó nú þegar fyrst
og fremst vera orðin ný vopn í
höndum stórveidanna — sem
stendur að vísu aðeins vopn
í „köldu“ stríði en ekki
„heitu“, sem betur fer.
*k tlreltar
aðferðir
í sambandi við U-2 flug-
□-
-□
Bandaríkfa-
menn hafa senl
á loft „njósna-
hnött“ — og
von er á fleiri
slíkum. — Ólík-
legt er, að
Rússar láti
skutinn eftir
liggja á þessu
sviði
-□
Uér sést eitt af hinum hugvitssamlegu og flóknu ljósmynda-
tækjum, sem tekið geta skýrar myndir af yfirborði jarðar úr
allt að 700 km hæð.
vélina og hinn ógæfusama
flugmann, Francis Powers, er
það dapurleg staðreynd, að
við það hættuspil voru í raun-
inni notaðar algerlega úreltar
aðferðir — og því fór nú sem
fór. — Hinar áhættusömustu
njósnir úr lofti er ekki leng-
ur hægt að stunda í þotum.
Þær eru allt of seinfærar og
silalegar — jafnvel þær, sem
hraðast og hæst komast. —
„Nýtízku" loftnjósnir verður
að framkvæma með gervi-
hnöttum, sem geta tekið ljós-
myndir af jörðinni úr nokkur
hundruð kílómetra hæð og
fara með slíkum ógnarhraða,
að ógerlegt er að granda þeim
með nokkrum þeim tækjum,
sem nú eru til. — Gegn slík-
um njósnum er enginn mót-
leikur til — utan hvað and-
stæðingurinn getur auðvitað
stundað sínar njósnir með
sama hætti. Og það munu
Rússar eflaust gera — ef þeir
eru ekki þegar byrjaðir á
því.
— k: —
Þegar nokkru áður ' en
MIDASI var skotið á loft, má
segja, að Bandaríkjamenn
hafi ráðið yfir öðrum „njósna-
hnetti“, þótt sá muni raunar
ekki notaður í slíkum til-
gangi. Er hér átt við gervi-
tunglið TIROS I, sem tekið
getur 32 skýrar myndir af
yfirborði jarðar úr allt að 700
km hæð, og sent þær til mót-
tökustöðvanna á einni og
hálfri klst. Gervihnöttur þessi
er fyrst og fremst notaður í
sambandi við veðurathugan-
ir, en hann hefir vafalaust
fært mönnum heim sanninn
um, hvílíkir úrvals-njósnarar
slik tæki geta verið.
■k MIDAS
skæður .......
MIDAS-hnötturinn, sem
nú er kominn á loft, tekur
engar ljósmyndir — en hann
hefir annars konar tæki, sem
ekki eru gerð -af síðri hug-
kvæmni en hinar ótrúlegu
„geim-myndavélar“. — Lítt er
vitað um þann hugvitssam-
lega útbúnað, annað en það,
að hann nemur infrarauða
geisla, sem berast frá eld-
flaugum, þegar þeim er skot-
ið á loft — og sendir upplýs-
ingar þar um til réttra aðila
á skammri stundu. Nokkrir
slíkir hnettir geta myndað
miklu skjótvirkara viðvörun-
arkerfi en hinar öflugustu
ratsjárstöðvar.
■k ......SAMOS
s k æ ð a r i
En SAMOS-skeytið verð
ur að líkindum skæðasta
„vopn“ Bandaríkjanna á þessu
sviði. SAMOS verður raun-

■
. - ■
t

m
mi

Þær eru ekkert smásmíði
eldflaugarnar, sem bera
gervitunglin út í geiminn.
— Bandaríkjamenn virð-
ast nú óðum vera að
draga á Rússa í eldflauga-
tækninni. Það sýna hin
mörgu vel heppnuðu
„geimskot“ þeirra undan-
farið — og Atlaseldflaug-
in, sem þaut yfir 14 þús-
und km vegalengd, frá
Florida tii Indlandshafs,
á dögunum.
verulega fyrsti „opinberi“
njósnahnötturinn. — Stjórn-
arvöldin í Washington hafa
undanfarið ekki dregið neina
dul á það, að með SAMOSI sé
ætlunin að Ijósmynda lönd
Ráðstjórnarríkjanna hátt og
lágt. — Þar eru stór land-
svæði, sem litlar upplýsingar
liggja fyrir um. Og það var
einmitt til þess að bæta úr
þeim þekkingarskorti, að litla
U-2 þotan var send í leiðang-
ur sinn 1. maí. — Að vísu
hefir ekki endanlega verið
gengið frá fyrrgreindri „hern-
aðaráætlun" — en standi ekki
á fjárveitingum, má gera rað
fyrir, að það viðvörunar-
kerfi gervihnatta, sem Banda-
ríkjamenn hafa á prjónunum,
Framh. á bls. 23.