Morgunblaðið - 28.07.1960, Blaðsíða 11

Fimmtudagur 28. júlí 1960
MORCVlSTtLAÐlÐ
11
Norðurlandaráð hefur
starfað í 8 ár
ina. Það var danski utanríkis-
ráðherrann P. Munch, sem sendi
starfsbræðrum sínum á hinum
Norðurlöndunum tilmæli í októ-
ber 1938 um að komið yrði á
aukinni samvinnu milli Norður-
landanna um sérmál þeirra.
Lagði hann til að nefnd skip-uð
forsætis- og utanríkisráðherrum
Norðurlandanna fjögurra og for-
sætisráðherra íslands hefði þetta
starf með höndum. Er stríðið
brauzt út fóru allar slíkar ráða-
gerðir út um þúfur.
*
Á fundi norræna þingmanna-
sambandsins í Stokkhólmi í ágúst
Alþingi
ISLAND
egi og prófessor Nils Herlitz frá
Svíþjóð.
Tillögur þessarar nefndar voru
samþykktar af fulltrúum Dan-
merkur, íslands, Noregs og Sví-
þjóðar og senda til ríkisstjórna
viðkomandi landa. Fulltrúar
Finnlands höfnuðu tillögunum
og töldu Finnlandi ekki fært að
svö stöddu að takp þátt í störf-
um ráðsins.
¥
Á fundi í Kaupmannahöfn í
Folketinget
NMARK
0 Eduskunta INLAND
20 H Stortinget Lnorge
Riksdagen
FSVERIGE
„NORÐURLANDARÁÐ er
vettvangur fyrir þjóðþing
Dana, ríkisþing Finna, Al-
þingi íslendinga, stórþing
Norðmanna og ríkisþing Svía
og ríkisstjórnir þessara landa
til þess að ráðgast um þau
málefni, er varða samvinnu
milli þessara landa eða ein-
hverra þeirra“.
★
l»annig hljóðar fyrsta greinin
1 starfsreglum Norðurlandaráðs.
Ráðið er skipað 69 kjörnum full
trúum, auk fulltrúa ríkisstjórn-
anna. Þing Norðurlandanna
kjósa fulltrúa og varafulltrúa úr
hópi þingmanna. Eru 16 fulltrú-
ar frá þingi hvers lands nema ís-
lands, þeir eru 5.
¥
Hver ríkisstjórn velur svo
stjórnarfulltrúa til að sitja fundi
ráðsins. Fulltrúar ríkisstjórna
eiga ekki atkvæðisrétt í ráðinu.
ÉG kom til Þingvalla nýlega, einn
af þessum dásamlegu júlídögum,
sem verið hafa svo margir í sum
ar. Hvílík kyrrð og friður. Engin
umferð. Engir gestir. Lílega hafa
Reykvíkingar haldið að þar væri
rigning, því veðurfregnir voru
þaðan engar frekar en svo oft
endranær. Þingvellir mannlausir
á slíkum degi. Hvað veldur? Jú,
ekkert skemmtiferðaskip í höfn-
inni. Erlendir ferðamenn komnir
víðs vegar um landið. íslendingar
farnir eða á förum til útlanda.
Allt er þetta eðlilegt og skiljan-
legt. Valhöll er ekki vistlegur
dvalarstaður, þótt ágætt sé að fá
þar mat og kaffi. En er ekki hægt
að gera eitthvað til að laða fólk
að staðnum? Fyrst af öllu vantar
þarna fyrsta flokk gistihús. Það
á ríkið að byggja, eða styrkja
verulega til þess að dugnaðar-
menn, sem svo reka það fyrir
eigin reikning. En nútímagestir
krefjast meir en að fá góðan
mat, gott rúm og vistlega setu-
stofu. Þeir vilja hafa einhverja
dægradvöl. Leirurnar eru tilval-
inn leikvangur. Þar má auðveld-
lega gera 9 holu gölfvöll. Tennis-
völl og keilubraut. Þá má hafa
þar allskonar smá leik-spil, líkt
og er á þilfari skemmtiferðaskip-
anna. Hjá Valhöll hinni nýju
þyrftu svo að vera smá róðrar-
bátar til silungsveiði og skemmt-
unar. Vélbátur þarf að vera á för
um á vatninu og góðir reiðhestar
til taks. Ég þekki ekkert hótel
í álfunni, utan borga, serti hefur
ekki upp á eitthvað slíkt að bjóða.
Væri þessu öllu vel stjórnað,
væri gistihús á Þingvöllum gull-
náma og griðastaður innlendra
og erlendra gesta. Þingvellir eiga
ekki eingöngu að vera forngripur,
sem sýndur er útlendingum, held-
ur líka og fyrst og fremst sam-
komustaður íslendinga sjálfra
Dvalarstaður þeirm, sem þarfn-
ast hvíldar og sikemmtistaður
þeirra, sem njóta vilja sumar-
leyfisins í dýrðlegu umhverfi við
annað en drykkjuskap, hann
mundi líka hverfa. Þrifist þar
ekki lengur.
Jafnvel þótt nú þetta kostaði
ríkið nokkurt fé árlega, þá væri
því vel varið og enginn mundi
telja það eftir. Ferðaskrifstofa
Spánar hefur veitingahús á öll-
Norðurlandaráðið kemur sam-
an til aðalfundar einu sinni á
ári. Auk þess kemur það saman
hvenær sem 25 fulltrúar eða
tvær ríkisstjórnir óska þess sér-
staklega.
Til þess að mál geti komið fyr-
ir Norðurlandaráðið verður rík-
isstjórn einhvers landanna eða
kjörinn fulltrúi að bera það þar
fram. Þau mál, sem Norðurlanda
ráðið einkum fjallar um eru sam
eiginlega áhuga- og hagsmuna-
mál Norðurlanda og getur ráðið
samþykkt ályktanir til ríkis-
stjórna landanna, sem síðar til-
kynna ráðinu á hverjum aðal-
fundi, hverjar ráðstafanir þær
hafa gert vegna þessara álykt-
ana.
¥
^ðdragandi að stofnun
N orð urlandaráðsins.
Fyrsta hugmynd að stofnun
Norðurlandaráðsins kom fram
laúst fyrir seinai heimsstyrjöld-
um fegurstu stöðum landsins.
Þau eru beztir og glæsilegastir
áningarstaðir ferðamanna. Ég
efast um að þau beri sig. En
þau 'margborga sig áreiðanlega
óbeint. Ég er yfirleitt á móti af-
skiptum ríkisins af því, sem ein-
staklingar geta framkvæmt. En
til eru þau mál, sem ríkið eitt
getur annazt og ber beint skylda
til. Stjórnarvöldin verða að taka
máiið í sínar herídur, enda sá
e.'ni rétti aðili. Alþingi á ekki að
halda hátíð á Þingvöllum einu
sinni á þúsund árum, þar getur
verið hátíð á hverju sumri í
næstu þús. ár. En hefur Alþingi
skilning á þessu? Það samþykkti
fyrir þrem árum eða svo. tillögu
frá þeim Gunnari Thoroddsen og
Sigurði Bjarnasyni að byggja
gistihús á Þingvöllum. En við það
situr. Annar þessara manna hefur
nú aðstöðu til að láta ekki hundsa
þessa samþykkt lengur. Treysti
ég honum svo vel, að ég sé nú
hilla undir hið glæsilega stór-
hýsi, sem er svo smekkleg bygg-
ing, að það er eins og hún sé gerð
af náttúrunnar hendi. Fellur ljúf
og fögur inn í landslagið. En
sama þing samþykkti einróma,
að loka hinum dásamlega inn-
gangi að Þingvöllum, Almanna-
gjá. Hneyksli! En sem betur fer
situr það þing ekki lengur.
Þingvellir eru alveg sérstakur
staður — helgur staður. íslend-
ingar ættu að geta sótt þangað
það, sem þeir geta hvergi öðlazt
annatsstaðar.
Magnús prófessor Jónsson
sagði mér eitt sinn, að hann hefði
verið eitthvað slappur og hálf
lélegur til heilsu og eftir mánað-
ardvöl á Norðurlandi við Mývatn
og í Borgarfirði, við Hreðavatn,
hefði hann komið jafnnær. En
eftir viku dvöl á Þingvöllum
hefðí hann verið eins og nýr mað-
ur. Þeir, sem eiga sumarhús við
Þingvallavatn þekkja þetta. Þing
vallaloftið er sérstakt, það er eng
inn vafi á því.
Hér er ekki um neitt hégóma-
mál að ræða. Það er menningar-
mál og'það mikið, að Þingvellir
séu ekki vanræktir, vanhirtir og
vanvirtir svo sem nú er.
Magnús Kjaran.
1951, var þetta mál tekið upp
að nýju. Var á þessum fundi kjör
in nefnd til að undirbúa stofn-
un Norðurlandaráð.sins og skil-
aði nefndin tillögum sínum í árs
lok 1951. í þessari nefnd áttu
sæti: Hans Hedtoft frá Dan-
mörku, K. A. Fagerholm frá
Finnlandi, Sigurður Bjarnason
frá íslandi, Oskar Torp frá Nor-
Útsvör í Húsavih
NIÐURJÖFNUN útsvara í
Húsavík er nýlokið. Jafnað var
niður kr. 3 millj. 297 þús. á 429
gjaldendur.
Við hiðurjöfnun var fylgt á-
lagningarreglum fyrir kaup-
staði utan Reykjavíkur.
Veltuútsvör voru almennt
mikið lækkuð frá fyrra árí, en
eru frá 0,6%—3%, mismunandi
eftir veltuflokkum. Tekið var
aukið tillit til sjúkdómskostnað-
ar og aldurs gjaldanda við á-
lagningu útsvara, almanna-
tryggingarbætur voru undan-
þegnar útsvari. Útsvör gjaldenda
kr. 1000,00 og lægri voru felld
niður. — Siðan voru öll útsvör
lækkuð frá álagningarregii <
um 23,5%. — Þessir gjalder
báru útsvör kr. 15 þús. og yL_.
Kaupfél. Þingeyinga kr. 314,7 oj
Fiskiðjusaml. Húsavíkur 113,100
Oliufélagió ".......... 76,200
Barðinn h.í. 55,800
Daníel Daníelsson, læknir 25.000
Jóhann Skaptason, sýslum. 24.100
Helgi Hálfdánarson lyfsali 24.000
Olíuverzlun Islands h.f. 24.000
Haukur Sigurjónss. vélstj. 23.500
Vélaverkst. Foss h.f. 22.900
Söltunarstöð K.Þ. og F.H. 22.700
Þór Pétursson, útgm. .. 20.400
marz 1952 samþykktu utanríkis-
ráðherrar Danmerkur, fslands,
Noregs og Svíþjóðar tillögur
þingmannanefndarinnar, senj síð
an voru samþykktar af þjóðþing-
um viðkomandi landa. Allir
fulltrúar lýðræðisflokkanna á
danska og sænska þinginu sam-
þykktu stofnun ráðsins en kom-
múnistar greiddu atkvæði gegn
því. Á norska þinginu sat eng-
inn kommúnisti um þessar mund
ir, en þar var aðild að ráðinu
samþykkt með 74 atkvæðum
gegn 39. Alþingi íslendinga sam-
þykkti tillögur nefndarinnar með
28 atkvæðum gegn 7.
¥
Finnar gerðust svo aðilar að
Norðurlandaráðinu á fjórða þingi
MOSKVA 25. júlí (Reuter) —
Ivan Konév marskálkur hefur
beðizt lausnar frá störfum sem
yfirmaður herja Varsjárbanda-
lagsins. Ástæðan er sogð vera
ysi. Við starfinu tekur
Jirechko marskálkur, en
-r kunnur fyrir það, að
mn stjórnaði rússnesku her-
sveitunum sem bældu niður upp
reisnina í Berlín 1953. Á síðari
árum hefur hann verið yfirmað-
ur eldflaugadeilda rússneska
hersins.
Það er sagt, að Konév mar-
skálkur hafi veikzt snögglega í
maí sl. og verið frá starfi síðan.
Hann er einn af frægustu hers-
höfðingjum Rússa, stjórnaði herj
um í Úkrainu á stríðsárunum. —
þess í Kaupmannahöfn í janúar
1956.
Tollabandalagið
og Lappland.
Eitt helzta málið, sem Norður-
landaráð hefur fjallað um til
þessa er tollabandalagið og að-
ild Norðurlandanna að 7-ríkja
sambandinu. Sem kunnugt er, er
það mál nú úr sögunni sem sam-
norrænt mál en Norðurlandaráð
mun enn taka til yfirvegunar sam
eiginlega hagsmuni Norðurland-
anna allra á viðskipta- og efna-
hagssviðinu.
Af öðrum málum merkum sem
Norðurlandaráð hefur hreyft,
má nefna uppbyggingu nyrzta
hluta Noregs, Svíþjóðar og Finn
lands, sem er heild út af fyrir
sig, enda þótt hlutar þessa svæð-
is tilheyri hver sínu landi. Hafa
ríkisstjórnir' viðkomandi landa
tekið upp samvinnu um upp-
byggingu Lappahéraðanna að til
hlutah Norðurlandaráðsins.
¥
Ráðið beitti sér einnig fyrir
afnámi vegabréfaskyldu inn-
byrðis og fleiri umbótum á sviði
samgöngumála.
★
Auk þessara mála hefur Norð-
urlandaráð á þeim 8 árum, sem
það hefur starfað, iert tillögur
um fjölmörg mál önnur, sem
ríkistjórnir landanna hafa síðan
tekið til nánari yfirvegunar eða
framkvæmt.
I *
Það þing Norðurlandaráðs,
sem sett verður í dag, verður í
styttra lagi en 25 mál eru til
umræðu á þinginu, 17 þeirra ný.
Auk þess hefur þingið til með-
ferðar skýrslur frá ríkisstjórnum
landanna, þar sem gerð er grein
fyrir ,hvað þeim hefur orðið
ágengt við að hrinda einstökum
ályktunum fyrri þiriga í fram-
kvæmd.
★
Meðal mála, sem liggja fyrir
þessu þingi, eru tillögur um
breytt fyrirkomulag sendiráð-
anna innbyrðis og sameiginleg
sendiráð í nýjum ríkjum. Til-
lögur um endurskoðun á löggjöf
landanna um ríkisborgararétt
með gagnkvæmar tilslakanir
fyrir augum. Tillögur um greið-
ari tollskoðun hjá þeim sem ferð
ast milli landanna, tillaga um
aðild íslendinga að norrænni
upplýsingastarfsemi á sviði ferða
mála og tillögur um styrki til«
námsmanna og námsferðir.
★
Allir fundir Norðurlandaráðs
og einstakra nefnda þess meðan
þingið stendur yfir fara fram I
Háskóla íslands.
Það voru hersveitir undir hans
stjórn, sem r.áðu Prag höfuðborg
Tékkóslóvakíu úr höndum Þjóð-
verja undir lok heimsstyrjald-
arinnar. Síðar var hann nernáms
stjóri Rússa í Austurríki. Árið
1955 var hann gerður yfirmaður
herja Varsjár-bandalagsins, sem
er hernaðarbandalag Rússlands
og leppríkjanna.
Andrei Greohko er Úkraínu-
maður að ætt eins og Konév. —
Árið 1953 var hann skipaður yf-
irmaður hernámsliðs Rússa í
Austur Þýzkalandi og kom það
í hans hlut að bæla niður upp-
reisnina í Austur Berlín sem og
annars siaðar í Austur Þýzka-
landi.
IVfagnús Kjaran:
Þingvellir
Konév marshálkur
lætur ui störlum