Morgunblaðið - 26.01.1961, Blaðsíða 11

Fimmtudagur 26. jan. 1961
MORGUNBLAÐIÐ
11
Kjarnfdður-
búskapur
HTNGAÐ að Ási hafa nú borizt |
fimm greinar í greinarflokk
Gunnars Bjarnasonar á Hvann-
eyri, sem hann kallar Land-
búnaður í deiglu. Mér þykir
ástæða til að kasta hugmynd.
um hans um landbúnað í deigl-
una.
I greinarflokknum var sýnd-
ur samanburður á fóðureyðslu
við framleiðslu kjöts af ýmsum
búfjártegundum. Til uþprifjun-
ar birtist hann hér. Ég hef bætt
inn í sauðfé, en Gunnar taldi
fóðureyðslu á kg dilkakjöts
vera 10—12 fe.
2—2% árs holdanaut 10—12 fe.
Baconsvín ........ 5—6 fe.
Kjúklingar ...... 3—4 fe.
Dilkakjöt........um 20 fe.
Út frá þessari töflu dró Gúnn.
ar þá ályktun, að hagkvæmast
væri að framreiða svína- og
kjúklingakjöt. Það er ekki í
fyrsta sinn, að slík röksemda-
færsla hefur verið notuð, en það
setti að vera óþarfi að benda á,
að hér skiptir öllu máli, hvað
fóðureiningin kostar. Sauðfé tek
ur um % af fóðri sínu á beit og
holdanaut á fslandi taka einnig
drjúgan hluta fóðursins á beit,
en vetrarfóður fjárins er að
imestu heyfóður, sem er mun
ódýrara á fe. en kjarnfóður.
Ekki má heldur gleyma því, að
um 37% af heildarverðmæti
sauðfjárræktarinnar eru auka-
afurðir (ull, gærur, slátur). Á
það drjúgan þátt í að lækka
framleiðslukostnað dilkakjöts.
Hins vegar er mér ekki kunn- ^
ugt um neitt land utan eitt
(Júgóslavía), þar sem óniður-
igreitt verð á kjarnfóðri er eins
hátt og hér. Orsökin er miklar
fjarlægðir frá framleiðslustað
og lítið magn og þar af leiðandi
dýr verzlun. Til þess að sýna
sérstöðu íslands á þessu sviði
hef ég gert töflu úr skýrslum frá
Landbrukets Sentralforbund og
hagfræðideild háskólans hér um
hlutfall milli maísverðs til |
íkaupenda og verðs á nautakjöti i
fil framleiðenda, hvort tveggja
á kg. Á íslenzka verðið er bætt
niðurgreiðslu ríkissjóðs. Heim.
ildir um íslenzkt og bandarískt
verð eru aðrar og sérstaklega
er bandaríska kjötverðið óná-
Ikvæmt, því að þar í landi er
framleiðendaverð gefið upp fyr-
ir kg lifandi þunga. Einnig er
sýnt hlutfall milli maísverðs og
ikjötverðs (á fslandi dilkakjöt).
Allar tölur eru umreiknaðar í
íslenzkar krónur eftir skráðu
gengi og eru frá 1958, nema ís-
lenzku tölurnar, sem eru nýjar.
Aukastöfum er gjarna sleppt
Kjöt
Korn Kjöt /korn
ísland .. 4,50 20 4,4
Bandaríkin . ... 1,90 34 18
Noregur .... ... 4,20 34 8
Danmörk .,. ... 2,50 27 11
England .... 32 13
Holland .... .. 2,80 37 13
iV-Þýzkaland .. 4,30 34 8
Samanburðurinn talar skýru
tnáli. Þær búfjártegundir, sem
fóðra þarf á kjarnfóðri standa
jnjög höllum fæti hér á lapdi við
framleiðslu kjöts, en kjötverð
$ýnir hversu góð skilyrði fsland
hefur til framleiðslu dilkakjöts,
jþó að ekki megi af ýmsum
óstæðum leggja mikla áherzlu á
hverja einstaka tölu í töflunni.
■ Kjarnfóðurblanda handa svín
nm og hænsnum verður heldur
dýrari en korn, af því að sumar
fóðurtegundirnar 1 blöndunni
eru venjulega dýrari en korn og
blöndunin kostar eitthvað dá-
lííið. Ef gert er ráð fyrir, að
fóðureiningin í kjarnfóður.
blöndu kosti 5 kr. komið í hlað
og að til framleiðslu á einu kg
af svínakjöti þurfi 5,5 fe., verð-
ur fóðurkostnaður 27,50 kr. Ef
gert er ráð fyrir þeim ágætu
vinnuafköstum, sem Gunnar
nefnir, verður vinnukostnaður
um 4 kr. kg. Þannig er fram.
leiðslukostnaðurinn kominn upp
í 31,50 kr., og þá er eftir að
greiða kostnað við byggingar,
vexti, lyf, flutning og ýmislegt
fleira. Það ætti því ekki að,
þurfa að ræða það nánar, að
svinakjöt á íslandi getur á eng-
an hátt orðið ódýrara í fram-
leiðslu en dilkakjöt. Þá má líka
nefna, að í löndum, þar sem
kjötneyzla er aðallega nauta-
og svínakjöt, er svínakjöt oft í
minni metum meðal neytenda
(lægra neytendaverð), en dilka-
kjöt hins vegar í meiri metum.
Þá var það „litlá gula hæn.
an“ hans Gunnars. Ef fóður-
eyðsla er 3,5 fe. á kg., verður
á sömu forsendum og við svína-
kjötið fóðurkostnaður 17,50 kr.
kg., og með eggi ekki undir 19
kr. Vinnukostnaður virðist
mundu vera 1 kr., samtals 20 kr.
Þá er eftir útungun, hús, lyf,
flutningur o.fl.
Framleiðendaverð í Bandaríkj
unum virðist 'vera meira en tvö.
faldur fóðurkostnaður. Það ættu
því ekki heldur að vera vonir
um, að framleiða megi ódýrara
kjúklingakjöt á íslandi en dilka-
kjöt. Ekki er óhugsandi að óniður
greidd kjarnfóðurblanda geti orð
ið ódýrari en gert er ráð fyrir
að framan, en þó ekki svo,
að niðurstaðan haggist. Þeg-
ar ég hafði gert áætlun
um framleiðslukostnað á kjúkl-
ingakjöti, sá ég, að hann yrði
talsvert lægri hér í Noregi en á
öðru kjöti. Eg spurði því Höie,
prófessor í hænsnafræðum, a£
hverju Norðmenn hæfu ekki
framleiðslu á stórum kjúkling.
um að bandarískum sið. Hann
svaraði ,að þessir stóru kjúkling.
ar væru ekki seljanlegir hér.
Þegar fólk í Noregi fær sér kjúkl
ing, vill það léttan kjúkling, sem
vegur lifandi 0,7—1,0 kg. Stóru
kjúklingarnir í Bandaríkjunum
vega 1,5 kg. lifandi.
Til þess að geta selt kjúkling-
ana sína hafa bandarískir fram-
leiðendur kostað of fjár í aug-
lýsingaherferð. Þeir hafa kennt
neyzlu á spendýrafeiti um ýmsa
sjúdóma, og „einhvers konar
sjúkrafæði er orðið regluleg þjóð
j artaugaveiklun/ eins og höfund.
ur nokkur komst að orði. Það er
athugandi, hvernig neytendur
hafa tekið þessu. Árin 1952—
1956 var mikil þensla í kjúklinga
framleiðslu, að því er sagt er.
Á þessum árum jókst neyzla á
mann sem hér segir: Hænsna.
kjöt 10,5, kg (37%), en neyzla
svínakjöts minnkaði um 2,2 kg
(3%).
Og hvernig meta svo neytend-
ur hnossgætið? Prófessor Breir-
em nefnir, að haustið 1958 var
verð til neytenda 25—29 kr. kg
af kjúklingakjöti, en af öðru j
59—105 kr., þ.e.a.s. um þrefalt j
meira. Hvers konar matur er
það, sem neytendur vilja ekki
borga meira en þriðjung fyrir
miðað við nautakjöt og svína-
kjöt? Það er óhætt að fullyrða,
að neytandi, sem stendur fyrir
framan búðarborðið, eyðir ekki
hugsun í það, hver framleiðslu-
kostnaðurinn er, en hann neytir
um það bil sex sinnum meira af
kjöti, sem er þrefalt dýrara.
Hitt er rétt, að verðlagið sýn.
ir, að í Bandaríkjunum er fram-
leiðslukostnaður á kjúklinga-
kjöti lægri en á öðru kjöti. Ef
telja megi, að við fæði manna
séu téngdir eiginleikar, sem
valdi fyrrnefndum sjúkdómum.
Við lestur ritsins verður ljóst,
að hér er margt enn á huldu.
Það er því hart til þess að vita,
að Gunnar skuli afgreiða málið
á svo einfaldan hátt, eins og
kemur fram af eftirfarandi til-
vitnun: „Af þessu geta menn
dregið þann lærdóm, að ekki
muni vera útlit fyrir mikinn
vöxt í verzlun með eggjahvítu-
matvæli og feitmeti í beztu mark
aðslöndum á komandi árum.
Þessa ályktun styður einnig sú
skoðun lækna og heilbrigðisyfir-
valda á Vesturlöndum, að of.
neyzla þessara fæðutegunda, sér.
BJÖHN STEFÁNSSON er ungur stúdent er stundar nám í
landbúnaSarfræðum við búnaðarháskólann að Ási í Noregi
með landbúnaðarhagfræði sem sérgrein. Hann hefur skrif-
að nokkrar greinar um landbúnaðarmál sem birtast munu
hér í blaðinu. Svarar hann þar m. a. nokkrum atriðum úr
greinum Gunnars Bjarnasonar búfræðikennara á Hvann-
eyri, sem einnig hafa birzt hér í blaðinu.
eins augljós, þegar vitað er, að I
austurhluta landsins eru hjarta-
sjúkdómar mun algengari en
vestan til, án þes3 að munur sé
á neyzlu mjólkurfeiti. í Svíþjóð
urðu dauðsföll af'völdum hjarta
sjúkdóma færri í stríðinu, en
samtímis jókst neyzla mjólkur
mikið. Bent er á, að neyzlu-
mjólk hefur hlutfailslega færri
hitaeiningar í fitu en flestar aðr
ar búfjárafurðir.
í Bretlandi, Bandaríkjunum
og Noregi er smjörlíki aðalorsök
aukinnar feitineyzlu, en feiti.
neyzla úr mjólk eða kjöti er ó.
breytt eða hefur minnkað.
Önnur efni fæðunnar eru nú
í rannsókn. Gefið er í skyn, að
kolvetnistegundin skipti máli
(sykur eða mjölvi). Of mikið D-
fjörefni ber að forðast. Ýmis
önnur fjörefni eru talin hindra
sjúkdóminn. Varhugavert getur
einnig verið að neyta of mikils
af ómettuðum feitisýrum. 'Stein-
efnin kalsíum og magnesíum
þyrfti að athuga nánar. Loks má
nefna, að ekki á að vera sama,
hvernig maturinn er framreidd-
ur. Kólesteról í blóði jókst, ef
kanínum voru gefin soðin eða
steikt egg fyrir hrá.
einhver fótur reynist fyrir þvi,
að spendýrafeiti sé hættuleg
heilsu manna, er miklu einfald-
ara á íslandi að vísa fólki á fisk.
Fiskur er talinn í sama flokki
og fluglakjöt með tilliti til feiti,
en svínakjöt er fitu- og orkurík-
ast allra kjöttegunda.
Það virðist því ástæðulaust
með öllu að ýta undir fram-
leiðslu á kjúklingakjöti á ís-
landi. Annað mál er, að sjálf-
sagt er, að fólk eigi þess kost
að fá sér kjúklingakjöt, ef það
l^ngar til ,og þá jafnframt, að
fólk borgi kjötið því verði, sem
það kostar, án þess að opinberar
ráðstafanir komi til.
Hrörnunarsjúkdómar
Gunnar Bjarnason hafði að
uppistöðu í fjórar fyrstu greinar
sínar ritið Matforsyningen og
jordbruksproduksjonen eftir pró
fessor Knut Breirem. Breirem
hefur næringareðlisfræði búfjár
og fóðurfræði sem viðfangsefni.
Stór hluti ritsins fjallar um sjúk.
dóma í blóðæðakerfinu og orsak.
ir þeirra. Heimildir, sem vitnað
er í, eru á annað hundrað og
handritið er lesið yfir m. a. af
prófessor Langfeldt í Osló, sem
nýlega var skipaður formaður
nefndar, sem rannsaka á, hvort
staklega dýrafeitinnar, sé orsök
alvarlegra hrörnunarsjúkdóma
Mig langar að nefna nokkur
atriði úr riti Breirems: Menn
hafa ekki getað fylgzt með þró-
un sjúkdómsins (atheroskler-
ose) í lifandi mönnum, en líkur
benda til þess, að mikið kóle-
steról í blóði sé undanfari hans.
Af rannsóknum í ýmsum lönd.
um kom fram, að samband var
milli neyzlu á á feiti og kóle.
steróls í blóði. Niðurstaðan hef-
ur verið gagnrýnd, af því að
sambandið hefði orðið óljósara,
ef fleiri lönd hefðu verið tekin
með. Nýrri rannsóknir benda til
þess, að mestu skipti, hversu
föst feitin er. Mettaðar feitisýr-
ur hækka kólesterólmagnið. Föst
feiti er kókosfeiti, smjörlíki
framleitt við herzlu á fljótandi
olíum, mjólkurfeiti og slátur-
feiti af jórturdýrum ásamt svína
feiti. Fjlótandi feiti er fyrst og
fremst fljótandi plöntuolíur, t. d.
maísolía, sojaolía og baðmullar.
fræolía. .Fiskifeiti og feiti af
fuglakjöti éru í sama flokki.
Bent er á, að hjartasjúkdóm.
ar eru óvenju tíðir í Finnlandj
samtímis mikilli neyzlu á mjólk.
urfeiti, en skýringin verður ekki
Síðan segir Breirem orðrétt:
„Af þessu yfirliti sést, að eng.
in furða er, að forystumenn í
vísindum á þessu sviði halda því
enn fram (1957—1959), að rann.
sóknirnar séu ekki komnar svo
langt, að unnt sé að ráða frísku
fólki á Vesturlöndum að breyta
mataræði sínu.“ Þó leggja flest-
ir áherzla á hófsemi á öllum
sviðum.
Að síðustu má geta þéss, að
ýmsar aðrar orsakir eru nú til-
nefndar. Meðal þeirra eru nefnd
ar erfðir, hversu mikið menn
hreyfa sig, reykingar og stöð-
ugur spenningur. Hið síðast.
nefnda er enn óljóst. Bent er á,
að ofreynsla, mikil ábyrgð, metn
aður, samkeppni, „sosioökonom-
isk press“ og spenntar taugar sé
óheppilegt. Við rannsókn á 100
sjúklingum, sem höfðu orðið
hjartveikir fyrir fertugt, höfðu
flestir tvær stöður eða a. m. k.
60 tíma vinnuviku. Þess er get-
ið, að kólesteról í blóði hækki
við próflestur, en hækkunin var
mjög breytileg frá nemanda til
nemanda.
Af þessu má sjá, að margt er
dregið fram, og virðist hér vera
eitthvað fyrir alla að verða móð-
ursjúkir af, ef upplagið er fyrir
hendi.
37 J)ús.
frystir
kassar af fiski
á Sauðárkróki
Cott atvinnuár kveði
Sauðárkróki, janúar 1961.
GÓÐVIÐRASAMT hefir verið í
Skagafirðj það sem af er þess-
um vetri og sauðfé yfirleitt ekki
tekið á hús fyrr en í byrjun des.
Allmikla áfreða gerði snemma í
janúar, svo autt hefir verið á
jörð á einstaka svæðum, svo
sem í framhluta Sæmundarhlíð
ar. Heilsufar búpenings hefir
verið með ágætum, enda þótt
bráðapestin gert vart við sig á
stöku bæjum, en ekki munu
bændur hafa orðið fyrir teljandi
tjóni af völdum hennar eftir því
sem Steinn Steinsson, dýralækn-
ir á Sauðárkróki upplýsti. Hins
vegar hafa umgangspestir heim-
sótt mannfólkið hér á Sauðár-
króki og einnig breiðst nokkuð
út um sveitirnar.
Atvinna á Sauðárkróki
Sl. ár má telja allgott atvinnu-
ár á Sauðárkróki, þrátt fyrir lé.
legan fiskafla, er fiskvinnsla
nokkru minni heldur en næsta
ár á undan. Veldur þar að
nokkru auk aflabrestsins að afla
af togaranum Norðlendingi gætti
sáralítið á árinu, enda var hann
ir segir í fréttabréfi
seldur á sl. sumri. Frystir voru
um 37 þúsund kassar af fiski úr
bátum fiskvinnslustöðvanna, og
hafa 5 þilfarsbátar hafið róðra
að nýju eftir áramótin og fengið
reytingsafla á línu — eru þetta
allt litlir bátar.
Skagfirðingur hefir verið og
er í flutningum, farið tvær ferð-
ir til Englands með fiskimjöl og
flutt salt til baka — mun hann
fljótlega hefja róðra. M.b. Ingv-
ar Guðjónsson fór eina ferð með
saltsíld til Svþjóðar í desember
og flutti einnig salt heim, er ver.
ið er að útbúa hann til veiða.
Húsbyggingar voru með svip-
uðu móti og undanfarið, auk
íbúðarhúsa var unnið að loka.
smíði hins myndarlega sjúkra-
húss á Sauðárkróki og var það
að nokkru tekið í notkun fyrstu
daga ársins, en þá voru sjúk-
lingar og vistmenn gamla sjúkra
hússins fluttir í það nýja. Sjúkra
húslæknir er Ólafur Sveinsson.
Kaupfélag Skagfirðinga hóf
byggingu á stóru verzlunarhús-
næði og ennfremur er í smíðum
samkomuhús við Aðalgötu. All-
möx-gum lóðum undir íbúðar.
byggingar var úthlutað á sl. árl,
sem væntanlega verða hafnax
byggingar á með vorinu.
Það er í frásögur færandi að
einn af eldri starfandi borgurum
þessa staðar átti 40 ára starfs-
afmæli um sl. áramót, en þ. e.
Jófinna Maríusdóttir símastúlka,
Finna á stöðinni eins og hún er
venjulega kölluð. Finna hóf
starf sitt við símann 1. janúar
1920 hjá Pétri Sighvatssyni sím-
stöðvarstjóra og hefir gengt þvi
starfi óslitið síðan. Aðspurð
segist Finna hafa kunnað vel við
sig við símann, en auðvitað oft
mikið að gera, en aldrei dottið i
hug að breyta um starf. Árið
1920 voru 24 númer á Sauðár-'
króki. Haraldur Júlíússon kaup-
maður er með það hæsta nú 166.
Á þessu tímabili hafa auk fyrr.
nefnds, þrír símstöðvarstjórar
starfað hér, þeir: Þórður P. Sig-
hvatsson, Pétur Hannesson og
síðast núverandi póst- og sím-
stöðvarstjóri, Stefán Ól. Stefáns.
son. Símnotendur hér munu
áreiðanlega vera sammála um
að hún Finna á stöðinni hafi
frá upphafi sýnt mikla árvekni
og dugnað í þessu ónæðissama
Framh. á bla. 13.