Morgunblaðið - 01.02.1961, Blaðsíða 8

8
MORCVNBT. AfílL
Miðvikudagur 1. febr. 1961
Helgi Hjörvar
Bæjartdftir Ingólfs
II. IXIýtt Alþiagi^hus í Grjótaþorpi
íslending'abók: „ísland
bygþisc fyrst ór Norvegi á
dogom Harallz ens hárfagra.
Ingólfr hét maþr nórænn, es
sannlega es sagt at færi fyrst
þaþan til Islanz, þá es Har-
alldur enn hárfagri vas .xvi.
vetra gamall. Hann bygþi suþr
í Raykjarvíc".
Landnámabók: „Ingólfr er
frægastr allra landnáms-
manna, því at hann kom hér
at auðu landi ok byggði
fyrstr landit. Ok gerðu þat
aðrir landnámsmenn eftir
hans dæmum síðan. Ingólfr
tók sér bústað þar sem önd-
vegissúlur hans höfðu á land
komit. Hann bjó í Reykjar-
vík“.
Þessar allra elztu bókanir í
höfuðbækur Reykjavíkur hafa í
einhverjum kyrþey verið liðkað-
ar burt úr bókum þessa bæjar-
félags, svo sem til þess að slíkt
mætti úr minni líða þeim sem
helzt og fremst áttu að muna
þessar bókanir hverja stund.
Þetta er stórbrotnasta bókhalds-
fölsun á íslandi alla tíð, síðan
bækur urðu til í þessu landi: að
víkja til hliðar sjálfum frumgögn
um að heilaglegum frumburðar-
rétti höfuðstaðarins.
Slíkt afbrotamál rúmast ekki
fyrir dóm.grindum sakadóms. En
málið kemur fyrir sögudómallrar
þjóðarinnar, ef hún á lífi að
halda. Og dómur þjóðarinnar
verður því þyngri sem þessi sök
verður eldri, og því um síður
verður nokkur linkind við þá
menn, sem enga afsökun höfðu á
sinni tíð.
Margt er það í sögu íslendinga,
sem hvergi á sér neinn samjöfn-
uð. En augljósast af öllu og á-
þreifanlegast blindum er þetta,
að höfuðborg landsins vóx upp
sjálfkrafa við traðargarða og um
hlað hins fyrsta landnámsmanns;
að tún hans er í dag í hjarta höf-
uðborgarinnar; að bæjartóftir
hans eru þar enn í dag sem ó-
byggð lóð, eftir ellefu aldir; þær
bíða þess nú, allmjög eggjandi,
að hin frelsishjalandi söguþjóð
láti sér skiljast slíkan vitjunar-
tíma, þó að hún velti sér hæg-
indalega í gefnum mdljónum
dollara.
Búpeningur metur hvern stað
eftir því æti sem þar er að hafa;
hann bítur sitt gras. En hversu
má það vera að mannlegum sál-
um megi farast eins í sjálfri höf-
uðborginni, í sjálfu úrvali þeirr-
ar þjóðar, sem á alla sína upp-
reisn og alla sína tilveru meðal
þjóðanna því einu að þakka, að
hún var söguþjóð!
Aðrar menningarþjóðir láta
sig hvergi varða slíkt einkamál
okkar sjálfra, þó svo þær vissi
þetta. En ekki gæti slíkir mála-
vextir komið svo fyrir augu
ærlegs útlendings, að hann yrði
ekki gagntekinn spolti og lítils-
virðingu.
Svo er nú að skilja að bæjar-
tóftir Ingólfs séu undir hamr-
inum þessa daga og þessi missiri.
Bæjarstjórn Rvíkur mun komin
langt á leið að sorglegum burði:
ályktun um að farga tóftum Ing-
ólfs og Hallveigar fyrir fullt og
allt. Erfingjar Gvendar í Skuld
láta hart á barið, hampa gömlum
gjafabréfum og fullgerðum teikn-
ingum. Erfingjar Ingólfs eru fá-
tækir í anda á því þingi, þar sem
þrotabú þeirra er á uppboði.
★
Einn af fóstursonum Reykja-
víkur spyr enn: A slíkt að verða?
Munuð þér ekki heldur, Reyk-
víkingar, leita liðs hver hjá öðr-
um? Og liðs af öðrum lands-
mönnum gegn okkur sjálfum?
Vill ekki hin unga kynslóð líta
kringum sig nýjum augum. Hún
á að erfa þennan unga, hálfskap-
aða höfuðstað, með öllum gæðum
hans og óþrotlegum skilyrðum til
mikillar fegurðar — og því mið
ur: með syndum feðranna, ekki
sízt þeim sem fremja skal á
morgun. En þær verða ykkur
þungbærastar, hvað helzt ef þið
horfið á eigin augum og skuluð
minnazt þess ævilangt, að þið
reynduð ekki að hjálpa framtíð-
inni.
Hvað ætti þá að gera? Segðu
okkur það!
Taka af skarið, grútarskar hálf
velgju og ráðaleysis. Rísa gegn
„hundaþúfu-hugsunarhættinum“,
sem Sigurður Guðmundsson kall
aði. Bregða framtíðarljósi yfir
miðbæinn okkar allan. Hann er
eina svæðið sem er í miklum
voða. Og hann er dýrmætastur.
Það vantar ekki nema einhvern
herzlumun, að forða álappalegri
ógæfu. Ekkert er alveg úrhættis,
sízt ef eitthvað af unga fólkinu
vaknar og heimtar sinn rétt,
sjálfri framtíðinni þann rétt, að
víðsýnið af hundaþúfunni skuli
ekki afmarkað sjálfum ykkur og
níðjum yðar um alla tíð.
Það er fyrst af öllu að fá gerða
tafarlausa og undandráttarlausa
ákvörðun um að ryðja (svo fljótt
sem hentar sjálfri framkvæmd-
inni) suðurhluta Grjótaþorps,
milli gatna: Aðalstrætis, Bratta-
götu, Garðastrætis, Túngötu. Það
er óvirðulegur og með öllu ósæm
andi barlómur að Reykjavík sé
slíkt á nokkurn hátt um megn.
Og með allt ^ndið að bakhjarli
í þjóðhelgu máli.
Allmerkur fundur, nátengdur
þessu efni, var haldinn í stúd-
entafélagi Rvíkur 8. nóv. 1959,
kallaður „ráðhúsfundurinn". Þar
stóð Gunnar Thoroddsen, þá vor
hugumkæri borgarstjóri, á ræðu-
sviðinu í Sjálfstæðishúsinu
sjálfu, og hélt uppi á lófum sér
geysimikilli lóð og glæsilegri, „fs-
bjarnarlóðinni" við Tjörnina.
Þessa lóð bauð hann fram, þar
og þá, handa Alþingi sjálfu fyr-
ir nýtt þinghús.
í þessu aleinu er fólgin fulln-
aðarlausn á öllum þeim bágind-
um sem bæjarstjórn, landsstjórn,
sjáift Alþingi og við öll höfum
búið okkur 'til í þessum málum.
Þetta stórmannlega framboð
borgarstjórans var að sjálfsögðu
ekki af því einu, að hverskonar
„stækkun" á Alþingishúsinu
kæmi þvert í bága við hið nýja
og fagra ráðhús, sem til umræðu
var á fundinum. Tilboðið var
engu síður af hinu, sem borgar-
stjóranum má vera manna kunn-
ugast, að margra áratuga ráða-
gerðir um „stækkun" þinghúss-
ins (fyrst að byggja þar háskól-
ann sem viðauka), þær hafa með
engu móti getað lánast á teikni-
pappírnum, hvernig sem að væri
farið; auk þess er mönnum nú að
verða það ljósara og ljósara, að
hverskonar ,,stækkun“ á Alþing-
ishúsinu mundi stríða gegn ein-
földustu fegurðarlögum, og enn
meir gegn mikilli söguhelgi
þessa húss.
Suðurhluti Grjótaþorps, milli
Aðalstrætis og Garðastrætis,
Brattagötu (framlengdri í Garða
stræti) og Túngötu, eins og mörk
hennar að norðan munu einna
seinast hafa verið samþykkt í
bæjarstjórn — þetta svæði mun
vera samtals sem næst 5600 ferm.
Vegna hins nýja ráðhúss munu
falla fullir 1800 ferm. til Rvíkur
úr ríkiseign, sunnan og vestan
við hina upphaflegu alþingislóð.
(Templ. sund 2, Kirkjustr. 12)
Þessar lóðir svara því, að kjósa
mætti Alþingi til handa allbreiða
skák neðan af Grjótaþorpi, nær
35 metrum upp frá sjálfu Aðal-
stræti; það er kjarninn úr Ing-
ólfs-tóftum. Eru þá eftir af suður
hluta Grjótaþorps nálægt 3800
ferm. Þessar lóðir má meta svo
hátt sem hver vill. Slíkt hið sama
má meta „ísbjarnarlóðina“ svo
hátt sem hver vill, en þó hvergi
lægra en Grjótaþorpið; það væri
grunsamlegt m.at. „fsbjarnarlóð- 1
in“, sem lýst var heimul Alþingi,
mun vera um 7000 ferm. Þá
verða um 3200 ferm. umfrarn við
makaskipti, af einhverri hinni
fegurstu framtíðarlóð, sem til er
í allri Reykjavík. Þessi ásjálega
lóðarspilda yrði þá hreinn af-
gangur handa öðrum hvorum að-
ila, Alþingi eða Reykjavíkurbæ.
Þetta má gera enn einfaldara
þannig: ísbjarnarlóð 7000 ferm.,
Grjótaþorpslóðir allar 5600 ferm.,
mismunur 1400 ferm., til hags
fyrir bæinn eða þingið. Ríkið hef
ur þá eftir sem áður 1800 ferm.
við þinghúsið, til frekari hagræð-
ingar við Rvíkurbæ, vegna ráð-
hússins.
Þessir lauslegu reikningar eru
mínir, birtir án ábyrgðar annara.
En frumgögn liggja ekki frammi
fyrir almenning. En hér í munu
ekki vera þær skekkjur sem
raski sjálfri niðurstöðunni. Hér
er bent á eina leið til lausnar al-
mennu vandamáli, að gefnu m.jög
beinu tilefni. En margar eru leið-
irnar. Og hvorki getur borgar-
stjóri Rvíkur né neinn annar að-
ili ákveðið Alþingi sinn stað. Hér
hljóta fyrir að ráða, auk Alþingis,
ríksstjórn og Reykjavíkurbær,
allir aðilar í samvinnu og sam-
hjálp. Hinsvegar er íslenzkum
þegni heimilt að segja sína skoð-
un, einnig um þetta.
★
En nýtt Alþingishús hlýtur að
verða reist innan 10—15 ára. Það
er meginatriði þessa máls.
Alþing hins íslenzka lýðveldis
ætti að reisa hús sitt á bæjar-
tóftum Ingólfs, hins fyrsta land-
námsmanns á íslandi, á tóftum
Þorsteins Ingólfssonar, sem var
sjálfur frumkvöðull að allsherj-
arríki á Islandi, í sóknarbroddi
að stofnun alþingis á Þingvelli,
forvígismaður lagasetningar,
fyrsti allsherjargoðinn. Hann
flutti fórnarblóðið til Þingvaila
úr hofi föður síns. Hann gerði
Þingvöll heilagan frá Reykjavík.
Þegar Jón Sigurðsson flutti Al-
þingi aftur til Reykjavíkur, þá
flutti hann þingið með vissum
hætti heim aftur, til síns upp-
runa. Þá voru mönnum þessir
furðulegu þræðir örlaganna ekki
svo ljósir sem nú er orðið.
„Þó að ekki sé gert ann-
að en líta til hinnar fornu
sögu, er Reykjavík engu
óheilagri staður en Þing-
völlur“.
Svo gerði Sigurður Nordal að
kveða að orði í fyrirlestri sínum,
rétt fyrir alþingishátíðina 1930,
þegar söguljómi Þingvalla yfir-
skyggði allt. (Vaka, 1929: Setn-
ing alþingis).
Hvar ætti þá að reisa hið nýja
alþingisþús, sem bíður eftir að
verða reist? Hvar ætti að reisa
það, ef ekki á hinum auðu tóft-
um Ingólfs og Hallveigar? Hvar
ef ekki á tóftum Þorsteins Ing-
ólfssonar, sem reisti í landi sínu
á Þingvelli hið fyrsta altari síns
siðar, til þess að helga alþjóð
þann stað, til þess að helga nýtt
þjóðfélag. Langlíf varð þessi
fyrsta fórn hins fyrsta allsherjar
goða. Langlíf varð sagan um, son
hans, Þorkel mána allsherjar-
goða í Reykjavík og lögsögu-
mann, að hann lét bera sig á
banastund sinni út í sólskinið og
fól önd sína hinum göfga guði,
sem sólina hafði skapað. Mættum
vér ekki, Reykvíkingar, rétta þar
hönd til, að grænt gras), sólu
skinið, megi enn vaxa á litlum
bletti þar sem Þorkell máni var
niður lagður til að sofna frá
hreinu lífi; hann varðveitti guðs-
traust og göfgi feðra sinna svo,
að hugur hans var reiðubúinn að
taka hinum nýrri og fegri boð-
skap, sem koma skyldi. Tóftir
þessara guðumtrúu hamingju-
manna bíða nú auðar fyrir aug-
um vorum, að reist verði þar
fagurt hús, maklegt fyrir sinn
grunn, til kjörið af þjóðinni að
standa þar um aldir. Tún þeirra
bíður þess enn, að því verði nýr
sómi sýndur, annar og fegri en
grafarmenn Landssímans hafa
þar í frammi haft.
Og hvað sem öðru líður:
Kartagó verði eydd!
Hvað sem öðru líður — svo að
endurtekin séu hér orð úr Morg-
unblaðs-grein 11. júní s.l.:
ÞaS er fásinna ein að tala um
nokkra fegrun miðbæjarins í
Reykjavík nema óheillakumbaldi
Landssímans verði afmáður af
grunni sínum.
Til þess verður að setja frest
í áföngum, nokkra áratugi, þó
svo' væri hálf öld. Hér er um
það að ræða að stöðva framhald
á skaðaverkum, en bíða þess að
ný tækni geri fornar vjelahrúg-
ur og víraflækjur að ónýtu rusli,
sem sjálfkrafa verður flutt á
hauga. Þess er skrmmt að bíða
fyrir þá Reykjavík, sem á fram-
tíðina.
Reykið þið síidina og
sjóðið niður fyrir okkur
— segir ítalskur verzlunarfullt*úi
í íslandsferð
GIUSEPPE d’Amico, viðskipta-
fulltrúi sendiráðs ítalíu { Osló,
er staddur hér um þessar mund-
ir. ítalski sendiherrann í Noregi
er jafnframt sendiherra lands
síns á Islandi, sem kunnugt er
og d’Amico er einmitt hingað
komin til að sinna. viðskiptum
okkar við Ítalíu.
— ★ —
— Verzlunarviðskipti íslands
og ítalíu hafa minnkað töluvert
sfðan 1957. Þá náðu þau hámarki,
en ýmsar hömlur og höft urðu
því valdandi, að viðsikiptin dróg-
ugst saman, sagði d’Amico í við-
tali við Mbl. í gær.
— Nú hefur ástandið mikið
breytzt hér á landi. Frelsið er
orðið mun meira í viðskipta-
málunum og áhugi á ítalskri
framleiðslu fer vaxa-ndi, ört vax
andi er mér óihætt að segja. Und
anfarið hefur mest verið keypt
af bílum, hjólbörðum, skrifstofu
vélum, vínum alls konar, en nú
er líka að vakna áhugi á skófatn
aði, vefnaði og ýmsu öðru.
— ★ —
— Við vildum gjarna kaupa
meira af ykkur en við gerum,
sagði d’Amico. Við höfum keypt
töluvert af saltfiski og einnig
stokkfisk, en því miður hefur til
tölulega lítið af stokkfiskfram-
leiðslu ykkar verið verkað þann
ig, að seljanlegt hafi verið á
ítatska markaðnum. Sama er að
segja með Norðmenn. Þeir selja
meira af þessum fiski til Afrfku
en Ítalíu, en fá þar af leiðandi
ekki jafngott verð fyrir vöruna.
Ég gæti vel ímyndað mér, að skil
yrði til stokkfiskverkunar séu
misjöfn á íslandi, það fari mik
ið eftir veðráttunni og misjöfn-
um aðstæðum í hinum ýmsu
landshlutum. Með samanburði á
veðurfarinu, vísindalegri rann-
Giuseppe d’Amico
sókn, mætti vafalaust finna út
hvar bezt væri að þurrka stokk-
fiskinn. Ykkur hlýtur að vera
kappsmál að leysa þann vanda,
því ítalir vilja kaupa stokkfisk.
— ★ —
— En ég er viss um að hægt er
að finna góðan markað fyrir
ýmsar aðrar afurðir ykkar á ítal
íu. Eg hef t.d. bragðað íslenzku
styrjuhrognin. Þau eru afbragð
og ég er ekki í vafa um að þau
mundu seljast í mínu heima-
landi. Þar kann fólk vel að meta
styrjuhrogn, en menn kaupa
þessi rússnesku ekki nema við
sérstök tækifæri. Verðið er of
hátt. Danir eru farnir að selja
mikið af hrognum til Ítalíu. Þau
eru miklu ódýrari en þessi rúss-
nesku, en alls ekki'jafngóð ykk
ar hrognum. Þetta er mál, seim
þarf að athuga vel.
— ★ —
— Svo er það síldin. Vafa-
laust gætuð þið selt mikið af
niðursoðnum síldarflökum til ít-
alíu — og ekki síður reykta síld.
Þið þurfið auðvitað að kynnast
því hvernig við viljum láta
reykja síldina, það er líka allur
galdurinn.
— Feita Norðurlandssíldin, sem
þið veiðið á sumrin, væri ekki
heppileg til þessa útflutnings.
Vetrarsíldin, sem veidd er sunn
anlands og er mun magrari,
væri hins vegar ákjósanleg.
— ★ —■
— Þannig mæ.tti sjálfsagt
finna ýmislegt nýtt, sem íslend
ingar gætu selt til Ítalíu. Eg
veit, að af hálfu íslendinga er
rnikill hugur á auknum viðskipt
um og ekki stendur á okkur.
Sem stendur eru menningarsam-
böndin milli landanna tveggja
miklu öflugri en viðskiptasam-
böndin, en ég vona að viðskiptin
fari ört vaxandi — og ég er þeirr
ar S'koðunar, að þau muni auka.st
til muna á þessu ári, miðað við
síðasta ár, sagði d’Amico að lok
um.
Félagslíf
Róður
Innanhússæfing í kvöld frá kl.
8,45—10,15 í Miðbæjarbarnaskól
anum. Jöfcull Sigurðsson, íþrótta
kennari stjórnar æfingum.
Róðrafélag Reykjavíkur
Aðalfundur íþróttafélags kvenna
verður haidinn fimmtudag-
inn 9. febr. í Aðalstræti 12 (uppi)
Dagskrá venjuleg aðalfundar-
störf. — Stjórnin.