Morgunblaðið - 12.03.1961, Qupperneq 3

Sunnudagur 12. marz 1961
MORGVNRLAÐIÐ
Sr. Jön Auðuns, dómpröfastur;
Heilagur dagur
t (Iallur Þorleifsson í hópi fóststystra, sem syligj a með kórnum á kvöldskemmtunum hans. —
Blygðunarieysi
að halda svona lengi áfram að syngja
VIÐ brugðum okkúr undir
miðnsettið inn í Austurbæjar
bíó til þess að vera á kabarett
æfingu hjá Karlakórnum
Fóstbræður. Þar var margt
um manninn þ. e. a. s. uppi á
sviðinu. Verið var að æfa af
kappi lög úr Oklahoma. Carl
Billich stjórnaði blönduðum
kór og kvartett æfði á milli,
en Jón Sigurbjörnsson gaf
mönnum bendingar um hegð-
un á sviðinu.
★
En meðan Fóstbræður og
systur æfa af kappi skulum
við taka Hall Þorleifsson tali,
en hann er nú elzti starfandi
félagi í kórnum, 67 ára gam-
all.
— Ég hef eiginlega ekkert
urp þetta að segja nema þá
helzt að það á nú að fara að
halda upp á 45 ára afmæli
kórs, sem er orðinn fimmtug-
ur.
— Jæja. Það var fróðlegt.
Þið getið þá bara haldið
fimmtugsafmælið tvisvar með
fimm ára millibili.
— Það eru nefnilega marg-
ir, sem miSa afmæli Fóst-
bræðra við það er Jón Hall-
dórsson tók við stjórn hans
og raunar fór kórinn ekki
fyrr að halda opinberar sjálf-
stæðar söngskemmtanir.
— En Karlakór K.F.U.M.
var stofnaður 1911 eins og
fleiri félög á vegum K.F.U.M.
til dægradvalar fyrir unga
menn \ þeim félagsskap, svo
sem Knattspyrnufélagið Val-
segir elzti söngmaður Fóstbræðra
ur, Taflfélagið Týr og skáta-
félagið Væringjar.
— Söngstjórar Karlakórs
K.F.U.M. voru t. d. þrír á
fyrstu fimm starfsárum kórs-
ins. Fyrst Halldór Jónasson
þá Hallgrímur Þorsteinsson,
síðan Jón Snædal og loks
Hallgrímur aftur, en síðan
tók Jón Halldórsson við
stjórn kórsins haustið 1916.
Það markar vissulega tíma-
mót í sögu kórsins, því hann
hélt fyrstu opinberu hljóm-
leikana í marz 1917. Áður
hafði kórinn haldið söng-
skemmtanir á vegum félags-
samtaka og líknarstofnana og
man ég eftir söngför á 2. dag
páska 1916 inn að Laugarnesi
og Klappi og var Ríkarður
Jónsson myndhöggvari ein-
söngvari í þeirri för.
★
— Hvað hefirðu annars
verið í mörgum kórum um
dagana Hallur?
— Auk Fóstbræðra hef ég
verið í 17-júníkórnum, Dóm.
kirkjukórnum, Heimi og Kát-
um félögum.
— Og hvað kemur til að
þú hefir haldið svona lengi
út?
— Það heyrir nú raunar
undir blygðunarleysi.
— Er röddin ekkert farin að
bila? Bassar endast kannske
svo lengi? Hefirðu ekki próf-
að þig á segulbandi?

— Nei, ég hef aldrei heyrt í
mér. En bössum hættir til að
fara að arga, þegar þeir ger-
ast gamlir.
— Stundaðirðu söngnám á
yngri árum?
— Já, ég tók söngtíma í
þrjá vetur hjá frú Láru Fin-
sen konu Vilhjálms Finsens.
— Ég hef svo oft heyrt tal-
að um fjörugt sönglíf á heim-
ili þínu Hallur. Hvernig var
það?
.— Það voru alloft aukaæf-
ingar heima hjá okkur hjón-
unum ekki hvað sízt þegar við
áttum heima í Lækjargötu 12
og Fóstbræður æfðu í Miðbæj-
arskólanum. Þá var oft sung-
ið dátt heima hjá okkur nokk-
uð fram eftir. Ekki voru allt-
af karlmenn í allar raddirnar
en þá sungu þær konan mín,
Guðrún Ágústsdóttir og vin-
kona hennar Ingibjörg Jónas-
dóttir tenórinn.
— Það er ekki að undra þótt
tveir synir ykkar séu í kórn-
um, skjótum við inn í.
— Ef það nægði ekki til
voru sungnir gluntar og þá lék
konan undir á hljóðfærið.
★
— Hverjar eru eftirminni-
legustu raddirnar, sem þú hef-
ir heyrt?
— Sennilega rödd Péturs
heitins Halldórssonar borgar-
stjóra. Hann hafði svo fádæma
blæfagran bassabarriton. Og
rödd Símonar Þórðarsonar frá
Hól, föður Guðrúnar Á. Símon
ar að ógleymdum Gísla Guð-
mundssyni bókbindara.
— Þú varst faðir og fóstri
karlakórsins Kátir félagar,
var það ekki?
— Ég stjórnaði honum með-
an hann starfaði. Hann var
stofnaður 1932 og hélt lífi þar
til 1945 að mig minnir. Þetta
var fyrst einskonar æfingakór
fyrir unga menn sem fýsti að
gerast söngfélagar í Fóstbræðr
um, en þóttu ekki nægilega
þjálfaðir. f kórnum voru menn
Og sonurinn Kristinn kann ekki
ver við sig í hópnum. —
ÉG hafði einu sinni undir hönd-l
um eintak Gröndals af hinum
frægu „Höfuðstraumum*. Brand-
esar. Á forsíðu hafði Gröndal
skrifað stórum stöfum: EXCELS
IOR — HÆRRA!
f þessari bók var mannvitið
nóg, en mannvit aðeins hinnar
„vonarsnauðu vizku“ efnishyggj
unnar. í þeim Surtshelli gat
hinn arnfleygi andi skáldsins
ekki þrifizt. Þessi útsýn yfir til-
veruna var honum allsendis
ónóg. Hér voru engir töfrar,
ekkert ævintýr. Hér var himin-
inn grár, heimurinn hversdags-
legur, enginn Guð, engin bæn,
ekkert undur, ekkert svigrúm
fyrir sál til æðra flugs, ekkert
helgihald, — enginn heilagur
dagur.
Maðurinn er ekki mold. Hann
er andi, sem íklæðist moldinni
um sinn, til þess að læra af
jarðneskri reynslu, safna vizku
og þekkingu í skóla jarðneskrar
gleði og sorga. En samtímis á
hann sér æðri markmið, æðri
heimkynni, sem toga í hann og
minna hann á hluti, sem hann
má ekki gleyma. Þessvegna býr
í honum rödd, sem yfir allt hið
jarðneska strit, allar jarðneskar
ekki eldri en 18—25 ára. Loks
var svo kórinn sameinaður
Fóstbræðrum.
★
— Einhverjir minnisstæðir
atburðir í sambandi við söng-
lífið, sem eru ekki of alvar-
legir?
— Ég veit nú ekki hvort við
eigandi er að segja frá þeim.
Ég man eftir atvikum við jarð
arfarir, sem eru of hátíðlegar
stundir til að spauga með þær.
— Það gerir ekkert. Það
hneykslast enginn á græsku-
lausu gamni. Láttu þær koma.
— Það var einu sinni að við
vorum fengnir til að syngja
við jarðarför uppi á Akranesi
nokkrir saman. Þegar upp eft-
ir kom varð dráttur á að at-
höfnin hæfist og talið óhætt
að einn félaga okkar skryppi
frá til þess að heilsa upp á
kunningja sína. Svo brá þó
við að athöfnin hófst skömmu
eftir að hann var farinn. Sím-
on á Hól, sem var 1. bassi, brá
þá við og söng 1. tenor í stað
þess sem brá sér frá. Þetta var
vel af sér vikið, því enginn
varð var við misfellur.
— Einu sinni vorum við líka
við jarðarför uppí í sveit. Úti
í garði var sungið „Allt eins
og blómstrið eina“. Það var
siður í þá daga að sálmurinn
var sunginn allur og á meðan
mokuðu grafarar ofan í gröf-
ina. Stóð þá á endum að gröfin
var fyllt er sálminum lauk.
Hér í Reykjavík var þessi sið-
ur þá lagður niður. Var þá að-
eins sungið fyrsta og síðasta
versið. Við tókum nú til að
syngja fyrsta versið og graf-
ararni fóu sé engu óðslega að
moka ofan í göfina. En þegar
við tókum til við síðasta vers-
ið strax á eftir litu þeir felmts
fullir hver á annan og tóku nú
að moka sem óðir væru. Mér
er ekki grunlaust um að nokkr
um þarna við jarðarförina hafi
þótt þetta broslegt.
— Árið 1931 fórum við í
söngför til Norðurlanda. Eitt
sinn vorum við á ferð með
ferju yfir til Svíþjóðar. Með’í
förinni var þá Ingimundur
Árnason söngstjóri Geysis á
Akureyri, en hann var annál-
aður tenórsöngmaður. Við tók-
um til við að syngja „Sanger-
hilsen“ eftir Grieg þar um
borð. Ekki var tónninn tek-
Framh. á bls. 23
þarfir, kallar hið mikla varnað-
arorð: EXCELSIOR — HÆRRA.
Þeir orðuðu þetta með sínum
hætti Hebrear og þeir sögðu:
„Halda skaltu hvíldardaginn
heilagan“.
Maðurinn, hin stritandi, starf-
andi vera, þarfnast hvíldardags,
og fyrir þeirri þörf vill löggjöf
þjóðfélagsins sjá.
En jafnvel hvíld sinni þarf
þreyttur maður að gefa æðra
innihald. Tómstundir verða böl,
ef vér kunnum ekki að gæða
þær lífi. Frábæran skilning á
þessu sýndi löggjöf Hebrea fyr-
ir þúsundum ára og gaf hið
mikla boðorð: „Halda skaltu
hvíldardaginn heilagan“. Eins
og líkamann þarf að byggja upp
og endurnæra á hvíldardegi, svo
þarf sálina að byggja upp og
endurnæra á heilögum degi.
Hvíldardagur missir að hálfu
marks, ef hann er ekkj jafn-
framt helgidagur.
Guðsþjónustan er héilög
heilsulind, gefur lífi þínu æðra
innihald, færir sálu þinni and-
blæ hins heilaga, sem hjarta
þitt innst inni þráir. Hún tengir
sál þína landinu fyrir handan
jarðneskan sjónarhring, land-
inu, sem sál þín mænir ósjálfrátt
eftir í striti virku daganna, —
eins og strokuhesturinn, sem
gat eigi gleymt átthögunum og
lagði yfir heiðar og fjöll á óra-
leiðir aftur heim.
„Hvíldardagurinn varð til
mannsins vegna en maðurinn
ekki hvíldardagsins vegna“,
sagði Kristur, til þess að and-
mæla hinu hræsnisfulla og ein-
strengingslega helgihaldi Gyð-
inga á hvíldardögunum.
Nú er þetta orðið breytt, gjör
breytt. Nú væri út í bláinn að
þruma gegn hræsninni i helgi-
haldinu. En nú er þess þörf, að
þruma gegn því hirðuleysi um
helgihaldið, sem er á góðum vegi
með að þurrka þessi verðmæti
út úr þjóðlífinu og gera þær
stundir fátæklegar, hversdags-
legar, snauðar, sem trúarlíf fyrri
kynslóða íklæddi töfrum og feg-
urð.
Helgihald-hátíð-heilagur dag-
ur. Tungan geymir enn þessi
orð, eri innihald þeirra er að
verða fátæklegt. En þegar trú-
arlífið fölnar, helgidómarnir
gerast fásóttir og guðræknin
með siðum sínum og athöfnum
dofnar, verður lífið snauðara,
lífsfögnuðurinn minnkar og há-
tíðin í hjarta mannsins missir
ljóma og lit.
Vér stöndum andspænis þess-
um sorglegu staðreyndum nú.
Þær eru fylgifiskar þeirrar
allsherjar upplausnar, sem orðið
hefir á síðari tímum. Og ég hygg
að fáir séu þeir hugsandi menn,
sem telja, að svo sé vel farið.
Vera má, að aðferðir kirkj.
unnar til þesg að gera hvíldar-
daginn að heilögum degi séu
orðnar úreltar. Þær sýnast ekki
ná til nútímamannsins eins og
þörf væri á. Öll hin ytri form
eru mannaverk, og formin
breytast, þurfa að breytast og
eiga að breytast. Lífið sjálft sér
um það. „Líf sér haminn prjón-
ar“, sagði spekingurinn Björn
Gunnlaugsson. En það eru hin
ytri form ein, sem breytast.
Hitt er óbreytt, að hversdags-
stritið nægir manninum ekki til
frambúðar. Hvað sem hann
kann að ávinna sér á þeim leið-
um, er innsta þrá hans þyrst og
krefst sinnar svölunar.
Öllum þínum veraldarumsvif-
um. allri þinni síhungruðu sókn
eftir því, sem af jörðnni einni
er fætt, setur hún sömu yfir-
skriff og Gröndal gaf „Höfuð-
straumum" Brandesar forð-
um: EXCELSIOR — HÆRRA'