Morgunblaðið - 18.03.1961, Blaðsíða 14

14
MORCUTSBL AÐIÐ
Laugardagur 18. marz 1961
— Sr. Fridrik
Fribriksson
Framh. af bls. 13.
fnnar og rann síðan inn í hana.
Hann hvatti til stofnunar Karla-
kórs K.F.U.M., sem síðar varð að
Fóstbræðrum, og Lúðrasveitar
K.F.U.M., sem hann gaf hljóðfær
in að miklu leyti úr sínum eigin
vasa. Þá. voru laun hans hjá
K.F.U.M. sex hundruð krónur á
ári, en aðrar tekjur fengnar með
kennslu, einkum í latínu, en hann
var einhver bezti latínumaður
sinnar samtíðar hér á landi, sem
kunnugt er, hafði hinar mestu
mætur á Horazi og þuldi kvæði
hans oft sér til skemmtunar, eftir
að hann var blindur orðinn á bók.
Fyrir margar kennslustundir
hans kom lítil eða engin greiðsla,
enda tekin af þörf, ef þegin var,
en ekki fús'.».m huga.
Heillaríkast og haldbezt af
þeim fyrirtækjum, sem síra Frið-
rik stofnaði til utan sjálfs starfs-
ins í félagsheimilinu var sumar-
búðastarfið, sem hann átti öll
upptök að, bæði í Kaldárseli og
Vatnaskógi, en öllum er nú Ijós
orðin uppeldisleg þýðing þess.
Þjóðkirkjan hefur nú með hönd-
um vaxandi starf á þessu sviði
og hefur í því sem ýmsu öðru
fylgt hugsjón síra Friðriks á síð-
ari árum.
ffié
Eiginlega var síra Friðrik alla
ævi nokkuð nýungagjarn og
kunni ekki vel að sitja lengi í
náðum á sama stað, enda tók
hann sér nokkrum sinnum frí
frá störfum sínum í K.F.U.M. hér.
Hann fór til Danmerkur 1907,
varð þá framkvæmdarstjóri ung-
lingadeildar K.F.U.M. í Álaborg
í eitt ár, og eignaðist þar fjölda
vina, einkum meðal skólapilta,
sem báru tryggð til hans og héldu
sambandi við hann æ síðan. f
Vesturheimi var hann árin 1913—
16, ferðaðist þar mikið um, en
stundaði líka prestþjónustu um
tíma í íslendingabyggðunum í
Minnesota. Þá varð hann tepptur
í Danmörku um sex ára skeið í
síðpri heimsstyrjöldinni. Alstað-
ar fann han verkefni, sem heill-
uðu hann og héldu honum föst-
um um hríð. Auk þess gegndi
hann prestsstörfum öðru hvoru
hér heima ásamt starfi sínu í
K.F.U.M., var prestur Holds-
veikraspítalans um nokkra ára
skeið eftir aldamótin, þjónaði
öðru prestsembættinu við dóm-
kirkjuna um tíma og var settur
sóknarprestur á Akranesi, þar
sem hann vann einnig mikið starf
fyrir K.F.U.M. og hafði sitt annað
heimili í nokkur ár. Löngu áður,
eða 1911, hafði hann tekið að sér
K.F.U.M. í Hafnarfirði og fór
hann þangað árum saman fót-
gangandi til fundahalda 1—2
daga í viku hverri. Hann var á
þeim árum mjög fóthvatur og
kom það sér vel í spænsku veik-
inni 1918, þegar han var á ferð-
inni dag og nótt til þess að vitja
sjúkra, liðsinna þeim og telja í
þá kjark. Þá fór han ekki af föt-
um dögum saman, en tók sér
blund við og við í ruggustóli sín-
um, oft blautur í fætur og matar-
laus. Á þeim árum virtist ekkert
bíta á heilsu hans og engan hef
ég vitað komast af með minni
svefn. Hann notaði nóttina mjög
til vinnu á fyrri árum, til að yrkja
og undirbúa ræður sínar, því að
lítið næði gafst oft á daginn, svo
umkringdur sem hann var jafn-
an af hópum unglinga og eldri
vina, sem aldrei urðu þess varir,
að hann hefði ekki nægan tíma
til að sinna þeim. Líkaminn var
honum þjált tæki, segulmagnað
af andlegri orku hans. Tóbak var
það eina, sem hann var honum
eftirlátur með.
Það var tízka um og eftir alda-
mótin síðustu að brígsla þeim
mönnum um þröngsýni og of-
stæki, sem ekki vildu varpa fyr-
ir borð ýmsum meginatriðum úr
kenningum kristinnar kirkju, og
fór síra Frðrik ekki alveg var-
hluta af því. Allir, sem ekki voru
ríghaldnir þeim sáiarmeinum
sjálfir, viðurkenndu þó trúarein-
Séra Friðrik með KFUM-drengjum í Vatnaskógi.
lægni hans og mannkærleika, og
þeir sem þekktu han nánar, vissu
það vel, að hann var víðsýnn
maður, miklu víðsýnni og um-
burðarlyndari en flestir þeir, sern
brugðu honum um afturhalds-
semi í trúarefnum. Hann vissi
af eigin reynd, hvað það var að
eiga í sálarstríði, því að ástar-
sorg og trúarlegar efasemdir
höfðu á stúdentsárum hans hrak-
ið hann út á þá yztu nöf örvænt-
ingar, sem þrír aðrir ungir og
gáfaðir menntamenn úr fóstur-
héraði hans höfðu hrapað fram
af. Neyð hrelldrar sálar, sem leit-
aði athvarfs hjá honum ókunnug-
um, vakti ábyrgðartilfinningu
hans og hjálpfýsi, og það varð
honum sjálfum til bjargar. Ó-
þekktur farandpredikari í erl.
höfn varð sá boðberi, sem flutti
honum kvaðninguna til lífsstarfs
hans og — þúsundir manna, hér
lehdis og erlendis, standa því í
þakkarskuld við. Á stúdentsárum
sínum í Kaupmannahöfn gerð-
ist síra Friðrik sjálfboðaliði í
K.F.U.M., sem þá var tiltölulega
nýstofnað, og vann einkum í
versta „slum“-hverfi borgarinn-
ar, meðal þeirra vandræðaung-
linga, sem nú á tímum eru m.a.
kallaðir „beatniks", en Danir
kölluðu „böller". í Álaborg var
starf hans aftur á móti aðallega
helgað ungum menntamönnum og
hér heima mönnum af öllum stétt
um og lífsstefnum. Hann varð
skriftafaðir fleiri manna en
nokkur annar íslendingur, sem
um er vitað, og öll þessi marg-
háttaða reynsla gæddi hann skiln
ingi á vandamálum mannssálar-
innar, sem samfara mannkær-
leika hans og trúarþroska gerði
hann að þeim mikla æskulýðs-
leiðtoga, sem ávann sér þakklæti
og virðingu þúsunda manna,
austan hafs og vestan.
irá
Sira Friðrik var í eðli sínu
„mystiker“ og hafði orðið aðnjót-
andi ýmis konar dulrænnar
reynslu, enda stóð hann allnærri
kaþólskum sjónarmiðum. Hann
unni mjög heilögum Aloysiusi,
sem hafði birst honum til hjálpar'
í draumi og sagt ho.ium nafn
sitt, áður en hann hafði heyrt þess
getið í vöku svo hann vissi til.
Hann skoðaði þennan æskulýðs-
leiðtoga frá miðöldum sem vernd
ardýrling sinn og hafði litla
styttu af honum standandi í her-
bergi sínu. Enda þótt hann væri
eindreginn fylgjandi trúfræði
vestrænnar kirkju, eins og hún
hefur verið mótuð af mestu and-
ans mönnum kirkjunnar í ald-
anna rás, var hann hafinn yfir I lýsa honum með þessum orðum.
allan smásmuglegan skoðanamun,
sem oft hefur hindrað samstarf
kristinna manna. Hann var band-
ingi Krists, en ekki neins jarð-
nesks fangavarðar, og því frels-
ingi hans, eins og þeir einir geta
orðið, sem ekki lifa sjálfum sér.
Hann hafði engar áhyggjur fyrir
líkamlegum þörfum næsta dags,
en varði a. m. k. síðustu árin,
meiru en klukkustund á hverju
kvöldi, áður en hann tók á sig
náðir, til þess að biðja fyrir sin-
um mörgu vinum, mjög breysk-
um og dálítið minna breyskum,
lífs og liðnum. Margir voru því
andlegir skjólstæðingar hans,
einnig eftir að ellin hafði þrengt
verkahring hans, og það jafnvel
án þess að vita það sjálfir. Þeir
munu njóta fyrirbæna hans í enn
ríkara mæli nú, þegar sál hans
hefur losnað við föruneyti þess
líkama, sem orðinn var henni til
byrði og hún þráði að losna við.
Gleðin og bjartsýnin voru þeir
eiginleikar í fari síra Friðriks,
sem einna mest bar á, en mörg
sár vonbrigði hafa þó mætt hon-
um eins og öðrum, sem vinna
fyrir meðbræður sína gegn öfl-
um dauðans. Hann var sigursæll
leiðtogi, en af þeim mikla fjölda
ungra manna í tveimur heimsálf-
um, sem hann kallaði undir merki
konungs síns, sá hann þó marga
falla, aðra flýja úr orrustunni
og enn aðra gerast liðhlaupa yfir
í raðir fjandmannanna. Þetta
hlaut að vera honum sár raun.
Þó ná áhrif hans langt út. fyrir
raðir þess félagskapar, sem hann
helgaði mest krafta sína. Á fyrstu
árum hans var kirkja Krists skoð
uð af mörgum sem úrelt og ömur-
leg fortíðarleif, en nú er æ fleir-
um að skiljast sá sögulegi og sál-
fræðilegi sannleikur, að hún hef-
ur verið og er, þrátt fyrir allt,
burðarás vestrænnar menningar,
sem án áhrifavalds hennar er of-
urseld ringulreið og upplausn í
lífsskoðun-, siðum og félagshátt-
um. Þann skilning hér á landi
skapaði síra Friðrik öllum öðrum
mönnum fremur og því hófst nýtt
tímabil í kirkjusögu fslands með
starfi hans. Að sönggleði og skipu
lagsgáfu líktist hann Jóni biskupi
Ögmundssyni, sem hann mat mest
allra íslenzkra kirkjuhöfðingja,
en sjálfur átti hann nokkuð af
spámannlegum krafti meistara
Jóns Vídalíns og auðmýkt Hall-
gríms Péturssonar. Sú er spá mín,
að Sagan muni skipa honum á
bekk með þessum þremur af-
bragðsmönnum íslenzkrar kirkju.
P. V. G. Kolka.
Só, sem kveikir eld ókugons
ÞESS gerist ekki þörf, að lýsa
fyrir fslendingum sólbjörtum
sumardegi og áhrifum hans.
Þess gerist ekki heldur þörf, að
lýsa séra Friðrik Friðrikssyni
fyrir þeim, sem höfðu kynni af
allir átt þess kost. Þeirra vegna
og eftirkomendanna er það rétt
og skylt, að honum verði lýst
rækilega og saga hans sögð, og
svo verður að sjálfsögðu gert.
Það er ekki ætlun mín og ég
Ég ætla aðeins að bregða stutt-
lega upp þeirri mynd, sem ég
geymi af honum, um leið og ég j
læt í ljós þakklæti mitt og j
virðingu fyrir þessum látna vini
mínum.
Fundum okkar bar fyrst sam-
an hér í Reykjavík. Ég var þá
tólf ára gamall og nærri öllu
ókunnugur. Þá víkur sér að mér
maður glaðlegur og ástúðlegur og
ávarpar mig nokkrum vingjarn-
legum orðum, en ég stóð eftir
forviða. Þá vildi svo til, að þar
bar að konu, eina af þeim örfáu,
sem ég þekkti í Reykjavík. Ég
spurði hana, hvaða maður þetta
væri. Það er hann Friðrik Frið-
riksson, sagði líún, og mér virtist , son
hún undrast vanþekkingu mína.
Næstu kynhin voru í Mýrarhúsa-
skóla. Þangað kom han og hélt
þar barnaguðsþjónustur. Fyrir
atbeina skólastjórans, míns góða
kennara Sigurðar Sigurðssonar,
héldu kynni okkar áfram og hann
varð minn mikli velgjörðarmað-
ur. Hann kom mér út á mennta-
brautina, sem að öðrum kosti
hefði orðið mér algerlega lokuð,
því silfur og gull áttum við
ekki, og hann kom mér í sam-
band við K F U M, sem var
mikil gæfa ungum skólapilti á
hinum dimmu árum efnishyggj-i
unnar um aldamótin. Sem betur
fer hef ég ekki einn þá sögu að
segja, því að K.F.U.M reyndist
þá þegar eins og síðar mörgum
ungum mönnum blessunarríkur
félagsskapur. Séra Friðrik, stofn-
andi félagsins, setti auðvitað all-
an svip á það. Þar voru öllum
opnar dyr, trúuðum sem vantrú-
uðum, og leitandi efasemda-
mönnum. „Hvern, sem til mín
kemur, hann mun ég alls ekki
burt reka.“ Það var vissulega
regla hans. Og hann hafði sér-
stakt lag á að laða til sín unga
menn og vinna traust þeirra,
hvað sem lífsskoðun þeirra leið.
Það fundu allir hlýjuna og skiln-
inginn, sem var samfara gleðinni
og fjörinu. Þegar þar við bætt-
ust óvenjulega fjölhæfar gáfur,
þá var þetta allt meira en nóg
til að gjöra samvistirnar við
hann ánægjulegar og lærdóms-
ríkar. Séra Friðrik var í sann-
leika óvenjulegur maður, og hann
hefir unnið óvenjulegt starf,-
stórvirki-, um ævina .Sá, sem
ryður nýjar brautir með þjóð
sinni í andlegum efnum, sá, sem
kveikir með hennj þann eld á-
hugans, sem reynist endingargóð-
ur, og ber mikilvægt málefni,
málefni Guðs, fram til sigurs,
þarf að vera óvenjulegur maður.
Hann þarf að vera mikilmenni.
Hann þarf að vera Guðs útvalið
verkfæri.
Þetta var séra Friðrik Friðriks-
Blessuð sé minning hans.
— Árnri Árnason.
Sr. Frlðrik Friðriksson
dr. theol
Fæddur 25. maí 1868. Dáinn 9. marz 1961.
IN MEMORIAM
Merkið það stendur. — Drottins hetja er hnigin.
Hundraða máki, stóð hann lengi á veröi,
kallar þig, sveinn, að verja helgu vígin
vélöndum gegn, og bregða andans sverði.
Æskunnar skari, á þinn styrk hann heitir,
öllu að góðu og sönnu liö þú veitir.
Málefni Krists og menning sinnar þjóðar
morgni á lífs hann vígði œvidaginn,
volduga trúin, vœttir állar góðar
veittu honum fylgd og leiddu állt í haginn.
— Birtan af hœðum umlék tiginn anda.
Um áldir munu hetjuverkin standa.
Sístæðra mennta bergði hann af brunni,
bragamál þuldi Hellasar og Rómar,
Hórazi og Virgli öðrum fremur unni,
aldregi þagna fornra tíða hljómar.
— Hugljúf var dvöl meö Hallgrími og Snorra,
heiðríkja og andans snilli feðra vorra.
Alvœpni búinn, hjálpræðisins hjálmi,
hélt hann til stríðs, og gyrtur andans sverði,
heróp hans gáll % œskusöng og sálmi,
síungur, djarfur, slóð hann fast á verði,
trúarskjöld hóf, réttlætisbrynju bar hann.
— Barnið í senn og Drottins hetja var hann.
Erindi Krists, i orði bœði og verki,
ótrauður rák viö spilltan tíðaranda,
leiðtogi villtum, veikum œ hinn sterki,
vegbróðir þeim, sem kvíði og skuggar granda.
— Fylgja honum héðan þakkir fslands þjóðar,
og þeirra állra, er meta dáðir góðar.
Foringinn glæsti genginn er til náða,
gróöurinn fylgdi hverju einu spori,
andi hans lifir, lyftir enn til dáða
lýðanna œsku, spáir sól og vori.
— „Skógurinn“ váknar, Ijómar Lindarrjóður.
Lýsir þitt merki, séra Friörik góður.
SIGURJÓN GUÐJÓNSSON.
honum, en því miður hafa ekki tel mér það ekki heldur fært, að 11