Morgunblaðið - 12.04.1961, Blaðsíða 15

Miðvikudgaur 12. aprQ 1961
MORGUNBLAÐIÐ
15
Gott frae undirstaöa
góörar uppskeru
íslendingar taka ekki þátt í frærannsóknaráíinu
ALÞJÓÐAFUNDUR haldinn
í París um sameiginlega af-
fcrigðaskráningu grasfræs,
sem selt er milli landa.
Á vegum Efnahagssamvinnu-
stofnunnar Evrópu (O.E.E.C.) var
hinu 22. og 23 m.arz sl. haldinn
Dr. Björn Sigurbjörnsson
f París árlegur fundur grasfræ-
sérfræðinga um ýmis vandamál
grasfræverzlunar í Evrópu. Sund-
ánn sáiu fulltrúar frá öllum lönd-
um Vestur-Evrópu, ásamt fulltrúa
frá Júgóslavíu. Ennfremur sátu
fundinn áheyrnarfulltrúar frá
Kanada og Bandaríkjunum, en
væntanlega verða þessar þjóðir
einnig aðilar að sameiginlegum
áætlunum Evrópuþjóða um gras
fræverzlun.
Fulltrúi íslands x fundinum
Var að þessu sinni dr. Björn Sig
urhjörnsson, sérfræðingur við
Atvinnudeild Háskólans, en í
fyrra sótti Sturla Friðriksson,
magister, fundinn.
Fréttamaður blaðsins hafðl tal
»f dr. Birni, og fórust honum
svo orð um fundinn:
Á fundinum var rætt um fram
Vindu fimm ára áætlunar um af-
Ibrigðaskráningu og eftirlit með
grásfræi, sem hafin var innan
stofnunarinnar árið 1958.
Fimmtán þjóðir taka nú virk-
an þátt í þessari áætlun, en fjór-
ar aðrar þjóðir, þ. á. m. fsland,
viðurkenna hina sameiginlegu
áætlun landanna, en hafa ekki
enn tekið beinan þátt í henni.
Ekkert öryggi í frækaupum
íslendinga
'Þátttaka fslendinga I áætlun
Iþessari er hin mikilvægasta fyrir
landbúnað okkar. Svo til allt
tfræ, sem sáð er í íslenzka jörð,
er keypt af ýmsum erlendum
aðilum, og að miklu leyti eftir
vísbendingum, sem afbrigða-
xannsóknir Atvinnudeildar Há-
skólans og Tilraunastöðvanna
hafa gefið. Þótt margir hinna
erlendu aðila séu áreiðanlegir,
■hefur ekki verið um að ræða
neitt öryggi fyrir því, að hin
réttu afbrigði og stofnar berist
ftil landsins. Þegar út af bregð-
ur, bera bændur skaðann, og
njóta ekki fenginnar þekkingar
um afbrigðin.
Segja má, að afbrigðarann-
Isólknir okkar og leiðbeiningar
samkvæmt þeim, séu tilgangs-
llausar, ef ekki er tryggt, að af-
Ibrigðin, sem til landsins flytjast,
Béu hin sömu þ. e. a. s. hafi sömu
kosti til að bera og þau afbrigði,
sem reynd hafa verið í tilraun
um.
Þegar að því kemur, að hafin
verður framleiðsla á grasfræi
hér á landi i stærri stíl, er jafn
mikilvægt, að fylgt verði hin-
Rcett við dr. Bjorn
Sigurbjörnsson
um sameiginlegu reglum hinna
Evrópulandanna um gæði og
hreinleika grasaafbrigðanna.
Ný lög um fræverzlun
Eins og sagt var frá í blöðum
fyrir skömmu, voru fræverzlun-
ar- og fræframleiðslumál til um
ræðu hjá Félagi íslenzkra bú-
fræðikandidata í vetur, og kom
þar skýrt í ljós áhugi fagmanna
á því, að fastar reglur verði sett
ar hér á landi um fræinnflutn-
ing og væntanlega fræfram-
leiðslu. Nú er starfandi nefnd
á vegum félagsins, sem vinnur
að því að semja uppkast að lög-
um um fræverzlun og fram-
leiðslu, en engin slík lög eru til
í landinu. Munu hin nýju lög
verða sniðin í samræmi við sam-
eiginlegar reglur O.E.E.C. land-
anna um fræverzlun. Eru fræ-
þokar þá merktir með sérstök-
um merkispjöldum O.E.E.C.,
sem gefa til kynna skrásetningar
númer, tegundar- og afbrigða-
heiti og framleiðslustað. Blátt
merkispjald einkennir fræ, sem
er tekið af fyrstu kynslóð frá
úrvalsfræi, en rautt spjald ein-
kennir fræ, sem er tekið af ann-
arri eða seinni kynslóðum.
Til þess að íslenzkir bændur
geti notið þess öryggis um gæði
fræs, sem áætlun O.E.E.C. gerir
ráð fyrir, þarf að stórefla af-
brigðaprófanir og frærannsókn-
ir hér á landi, en eins og stend-
ur berst sú starfsemi í bökkum
sökum fjárskorts og getur þvi
hvergi nærri fullnægt þeim lág-
markskröfum, sem íslenzkur
landbúnaður gerir til hennar.
íslendingar út undan
fyrir eigin handvömm
Hreint og heilbrigt fræ er und
irstaða ræktunar á nytjajurtum
og úrvalsfóðri og því undirstaða
alls landbúnaðar. Til þess að
-stuðla að notkun á úrvalsfræi
hefur Matvæla- og Landbúnaðar
stofnun Sameinuðu Þjóðanna
(F.A.O.) gert árið 1961 að al-
heimsfræári, og hefur í því til-
efni hrundið af stað margs kon-
ar starfssemi til að efla skilning
þjóðanna á mikilvægi fræs og á
hlutverki úrvalsfræs í að forða
hungurvofunni frá mannkyninu.
Nær allar menningarþjóðir
heimsins taka þátt í þessu al-
þjóðafræári, og er raunalegt til
þess að vita, að fulltrúar F.A.O.
á íslandi sáu ekki ástæðu til þess,
að við tækjum þátt í þessari við-
leitni, enda höfum við farið á
mis við margg konar fyrir-
greiðslu og gagnsemi af þessum
sökum.
Að lokum sagði dr. Björn.
Við höfum ekki efni á að van-
rsíkja svo mikilvægan þétt í
landbúnaðarframleiðslunni, sem
notkun góðs fræs er, og allra
sízt með því að gera okkur leik
að því að vera útundan í sam-
eiginlegu átaki þjóðanna um að
efla notkun á góðu fræi. Við
höfum heldur ekki efni á því
að dragast sífellt afturúr í vís-
indalegum rannsóknum á þessu
sviði sem öðrum, sem eru undir-
staða undir öllum verklegum
framförum. Það er ekki nóg að
eignast traktora, reisa nýjar hlöð
ur og auka bústofninn. Fyrr en
jarðvegur, gróður og bústofn er
nýttur af vísindalegri þekkingu,
er ekki hægt að tala um raun-
verulegar framfarir í búskapar-
málum okkar. _ —

☆
COLORADO SPRINGS — Það
er komið vor hér við rætur
Klettafjalla. Að vísu er snjór
enn í fjöllum og næturloftið
er hráslagalegt. En dagarnir
eru sólríkir og hlýir — og hóp
ur íslenzkra blaðamanna, sem
hér er á ferð, kann vel að meta
það. Hér efst á hásléttunni er
um við í álíka hæð og hábrún
öræfajökuls, en í vestri gnæfa
Klettafjöllin, skógi vaxin upp
á hæstu tinda. — Ferðamenn
irnir eru farnir að flykkjast
hingað. Colorado Springs er
einn frægasti ferðamannabær
Bandaríkjanna og hefur margt
að bjóða auk hins heilnæma
loftlags. Herskáir Indíánar
réðu lögum og lofum hér end
aður hleðstí
ur fyrir löngu og landnemarn
ir háðu marga orrustuna við
þá í nágrenni Colorado
Springs. Um þennan bæ lágu
líka leiðir guligrafaranna, þeg
ar þeir fóru upp í fjöllin til
að leita auðs og efna — og
þegar þeir komu aftur, klyfj
aðir gulli eða snauðari en
nokkru sinni. — Colorado
Springs og nágrennið varð-
veita ýmsar minjar frá þess-
um liðnu dögum auk þess sem
hér er nýtízkulegur bær allra
heimsins lystisemda.
Það er sex stunda munur á
Colorado og Reykjavík. Nokkr
ir ferðafélaganna hafa ekki
fært klukkuna síðan við fórum
að heiman, sennilega til þess
að fylgjast sem bezt með því
hvenær eiginkonan fer að sofa
á kvöldin — og hvenær börn
in vakna á morgnana. Þegar
við förum að hátta hér um 12
leytið er klukkan orðin 6 að
morgni heima og ef við héld-
um enn vestur á bógin, til
Utha, Nevada og Kaliforníu,
sem eru næstu ríki fyrir vest
an, lengist bilið enn um tvær
stundir. _ — Annars minnir
þetta á ísfirðinginn, sem fór
á Búkarest-mótið forðum daga
og spurði hvað klukkan væri:
„Mín klukka sýnir nefnilega
enn Búkarest-tíma“, sagði
hann til skýringar.
mL Rafmagnað Ioft.
Colorado Springs er sann-
kölluð paradís ferðamanna.
Hér stunda menn aliar hugsan
legar íþróttir, synda og liggja
í sólbaði — og fara jafnvel á
skíði upp í fjallshlíðina þar
sem snjórinn er framleiddur
án aðstoðar veðurguðanna og
sprautað yfir brekkurnar. Á
sunnudögum ríða kúrekar ó-
temjum og indíánar dansa
stríðsdansa, alit fyrir ferða-
meim.
Mikil heilsuhæli hafa risið
í Colorado Springs enda er
loftið hér þurrt og heilnæmt.
Það er líka mjög rafmagnað
og kemur fávísum útlending-
um oft óþyrmilega á óvart.
Þegar þú tekur upp símatólið
og ætlar að hringja færðu
straum, hrekkur í kút og miss
eftir Harald
J. Hamar
ir „tólið". Sama gerist, þegar
þú skrúfar frá krananum,
kveikir á lampanum — eða
jafnvel, þegar þú opnar dyrn
ar. Verst er þó, þegar virðu-
legir útlendingar eru kynntir
fyrir virðulegum heimamönn-
um og kveðjur eiga að vera
virðulegar. Handabandið „gef
ur straum", gestirnir hrökkva
við, kippa að sér hendinni og
bölva á móðurmálinu. Lítið fer
þá fyrir virðuleikanum hjá
sumum.
Okkur er sagt, að þurra loft
ið — svo og hæðin, sem við
erum í, valdi einkum þessari
rafmögnun. Heimamenn eru
orðnir þessu vanir, eins og lög
gera ráð fyrir. Þeir eru alltaf
með fullan straum. — Aldrei
er rafmögnun jafnáberandi og
þegar gengið er eftir dúnmjúk
um gólfteppum, því þá ,hleðst‘
maður í 3—4 skrefum — og
síðan er neistaflug í allar átt
ir. Dálaglegur fjandi það.
Á slóðir landnema og gull-
grafara.
í gær fórum við að kanna
slóðir landnemanna og gull-
grafaranna, fórum til fjalla,
til Cripple Creek, draugabæj
arins svo nefnda. Þegar gull-
æðið greip menn hér um slóð-
ir, um og eftir aldamótin, var
Cripple Creek um 50 þús.
manna bær. Nú búa þar 6—700
hræður og hafa einkum tekj
ur af ferðamönnum, sem koma
til þess að virða fyrir sér hálf
hrunin hús, tóma og rykfallna
verzlunarglugga, eyðilegar göt
ur og troðninga.
Þarna blasa alls staðar við
smáholur og grjótbyngir, upp
um fjöll og firnindi. Heppnin
var ekki alltaf með gullgröfur
unum, því sumir grófu holu eft
ir holu og fundu aldrei neitt.
Mörgum varð því lífið erfitt
þarna uppi í 9 þús. feta hæð.
— En aðrir höfðu heppnina
með sér, komu niður á gullæð
— og þeir fóru á krárnar og
spilavítin á hverju kvöldi. Þá
var mikið líf í tuskunum í
Cripple Creek og menn létu
hverjum degi nægja sínar þján
ingar.
Ævintýramenn voru á
hverju strái og skammbyssurn
ar voru stundum látnar skera
úr deilum um gull og fallegar
stúlkur.
Dýpstu námurnar í Cripple
Creek eru meira en kílómetri
og námugöngin þar eru hundr
uð eða jafnvel þúsundir kíló-
metra að lengd. Nú eru aðeins
fjórar námur starfræktar í hér
aðinu og gullmyllan vinnur að
eins um tíunda hluta af því,
sem hún gæti afkastað. Gull
verðið er það lágt, að einung
is beztu námurnar skila arði.
Þarna finnst ekki lengur
hreint gull. *
Samtals mun hafa verið
unnið gull fyrir 750 milljónir
dollara í Cripple Creek. Nú
er verðmæti vinnslunnar að-
eins nokkrar þúsundir á mán
uði. Einu sinni til tvisvar í
viku er ekið með gullstöng frá
Cripple Creek til Denever.
Vopnaður vörður fylgir, enda
þótt menn í Cripple Creek
beri ekki lengur skammbyssur
í belti og Indíánar sækist ekki
lengur eftir höfuðleðrum
þeirra hvítu. Einhver sagði, að
vopnaði vörðurinn væri til
þess áð verjast afturgöngum
gullgrafaranna í Cripple
Creek.

/